یورونیوز نوشت: احتمالا سردرد خواهید گرفت اگر سیاست‌های ترکیه در قابل سوریه را دنبال کنید. آنکارا انواع و اقسام راهبردهای متناقض را در قبال آنچه این‌روزها درباره دمشق می‌گذرد اتخاذ کرده‌است. حتی لازم نیست به پیشینه این روابط و مناسبات پربسامد رجب طیب اردوغان با بشار اسد در سالهای اخیر بپردازیم. شاید بررسی چند روز منتهی به حمله موشکی آمریکا به سوریه برای فهم چارچوب بسیار منعطف ترکیه در قبال سوریه کافی باشد.
درست پس از حملات شیمیایی به غوطه که کشورهای غربی مدعی هستند، کار دولت سوریه بوده، بکر بوزداغ، معاون نخست وزیر و سخنگوی دولت ترکیه ۸ آوریل/ ۱۹ فروردین دولت اسد را مسئول این حملات شیمیایی دانست. آقای بوزداغ همچنین ابراز امیدواری کرد «این‌بار حملات شیمیایی دولت اسد بدون پاسخ نماند. در غیر این صورت توافقنامه ها، قوانین و سازمان‌های بین‌المللی معنی ندارد.»
اما درست دو روز بعد یعنی ۱۰ آوریل/ ۲۱ فروردین، رجب طیب اردوغان واکنش متفاوتی نسبت به معاون نخست وزیرش در خصوص حملات شیمیایی غوطه شرقی و دوما نشان داد.
«من عاملان قتل‌عام درغوطه شرقی و دوما را لعنت می‌کنم. مسئول این قتل‌عام هر کسی که باشد، تاوان کار خود را به شدیدترین نحو خواهد داد.»
اردوغان هیچ اشاره‌ای به بشار اسد و دولت سوریه نکرد. او همچنین برخلاف کشورهای غربی که روسیه را هم به خاطر حمایت از اسد مقصر می‌دانستند، از گفتگو و مذاکره‌اش با ولادیمیر پوتین در این رابطه سخن گفت:
«تلاش ما برای نابودی تروریست‌ها ادامه دارد، دیروز (۹ آوریل) من با ولادیمیر پوتین در این خصوص گفتگو کردم و این مذاکرات ما ادامه خواهد داشت.»
یک روز بعد یعنی چهارشنبه ۱۱ آوریل / ۲۲ فروردین بینالی ییلدریم از آمریکا و روسیه خواست به دعوای خیابانی خود پایان دهند.
«ما از هر دو کشور می خواهیم تا به رقابت‌هایی که موجب کشته شدن غیرنظامیان در سوریه می‌شود پایان دهند.»
اردوغان جمعه ۱۳ آوریل/ ۲۴ فروردین بعد از مراسم نماز جمعه از لزوم برقراری آرامش در سوریه سخن گفت:
«در گفتگوهایی که با پوتین و ترامپ داشتم از هر دو طرف خواستم در قبال حوادث مربوط به سوریه حساسیت لازم را مد نظر قرار دهند. هر چند مقررات مربوط به استفاده از تسلیحات شیمیایی در قوانین بین المللی جایگاه مشخصی دارد، اما نقش سلاحهای متعارف را نیز در تشدید و ادامه جنگ نباید فراموش کرد و باید بررسی شود که سلاحهای شیمیایی موجب کشتار بیشتر می‌شوند، یا تسلیحات متعارف. به همان اندازه که سلاحهای شیمیایی موجب کشتار افراد می‌شود، کاربرد سلاحهای متعارف نیز موجب کشتار کودکان، زنان و افراد پیر و جوان بدون تمایز می‌شود.»
در چنین شرایطی اما درست ساعاتی پس از انجام حملات آمریکا، بریتانیا و فرانسه در بامداد روز شنبه ۱۴ آوریل/ ۲۵ فروردین وزارت خارجه ترکیه در بیانیه‌ای از حملات ائتلاف به سوریه حمایت کرد:
« ترکیه اقدام نظامی آمریکا، بریتانیا و فرانسه را پاسخی علیه رژیم سوریه می داند. این عملیات اقدامی در برابر حمله ضدانسانی و خلاف وجدان شیمیایی در شهر دوما است و با رضایت کامل از آن استقبال می کنیم. حملاتی که با استفاده از سلاحهای کشتار دسته جمعی از جمله سلاحهای شیمیایی علیه غیرنظامیان انجام می‌شود، جنایت علیه بشریت است و شناسنامه رژیم سوریه که بیش از هفت سال است با استفاده از سلاحهای متعارف و شیمیایی به ملت خود ظلم می‌کند، در خصوص ارتکاب جنایت علیه بشریت و جرایم جنگی ثابت شده است و در وجدان جامعه بین‌المللی در این خصوص هیچ گونه شک و شبهه ای وجود ندارد.»
بکر بوزداغ، معاون نخست وزیر ترکیه هم در توییتر خود اعلام کرد که آمریکا قبل از شروع حمله به آنکارا اطلاع داده است. آقای بوزداغ همچنین گفت که آمریکا از پایگاه اینجرلیک برای این حملات استفاده نکرده است.
اما درست همین روز ۱۴ آوریل/ ۲۵ فروردین بینالی یلدریم نخست وزیر ترکیه مواضع متفاوتی نسبت به وزارت خارجه این کشور اتخاذ کرد:
«هرچند این اقدام مناسبی بود، اما برای برخورد با بشار اسد کافی نیست. هفت سال است که در سوریه انسان‌های بی‌گناه قتل عام می‌شوند، آیا تنها وقتی که حمله شیمیایی انجام می‌گیرد، انسانیت شما بروز پیدا می‌کند؟ تا به امروز کجا بودید؟»
و بالاخره رجب طیب اردوغان هم ۱۴ آوریل/ ۲۵ فروردین هم حملات به سوریه را یک درس خوب برای بشار اسد خواند:
«عملیات مشترکی که از سوی آمریکا، فرانسه و بریتانیا انجام شد، به رژیم سوریه این پیام را منتقل کرد که قتل‌عام‌هایش بی‌جواب نمی‌ماند. البته دفاع از مردم مظلوم سوریه باید خیلی پیش از اینها انجام می‌شد»
پاسخ مواضع متناقض ترکیه چیست؟
اما از مجموعه مواضع متناقض ترکیه چه می‌توان دریافت؟ احتمالا کلیدی‌ترین جمله برای پاسخ به این‌همه سردرگمی در سیاست خارجی ترکیه را رجب طیب اردوغان پنجشنبه ۱۲ آوریل/ ۲۳ فروردین به زبان آورد. جایی که رئیس جمهور ترکیه از هر سه کشور آمریکا، روسیه و ایران نام برد:
«ما متحد آمریکا، شریک روسیه و همکار ایران هستیم و آنکارا از این روابط خود دست نخواهد کشید.»
ترکیه که در پرتو عملیات پرمناقشه خود در عفرین مورد انتقادهای جدی قرار گرفته، تلاش دارد با اتخاذ موضعی میانه، نارضایتی هیچ یک از طرفین را پدید نیاورد. به عبارت دیگر آنکارا می‌تواند که با عملیات موسوم به «شاخه زیتونش» به اندازه کافی مناقشه برانگیز بوده است. در نتیجه تلاش دارد با اتخاذ مواضعی متناقض رضایت همه طرفین را جلب نماید. از سوی دیگر تاکید چندباره مقامات ترک بر این نکته که اقدامات کشورهای غربی در قبال سوریه دیر انجام شده، تلاش برای تایید سیاست‌هایی است که آنکارا در سالهای اخیر در قبال این بحران اتخاذ کرده و چندان هم موفقیت آمیز نبوده است. از سوی دیگر ترکیه امروز به خوبی دریافته که به راه افتادن یک جنگ تازه در منطقه رو به انفجار خاورمیانه، شعله‌های بلندی خواهد داشت که آتشش در چشم تمام بازیگران منطقه‌ای از جمله ترکیه خواهد رفت. در نتیجه تلاش می‌کند با یکی به میخ و یکی به نعل زدن، هم طرفین ماجرا را راضی نگه دارد و هم بتواند پرونده‌های منطقه‌ای خود را پیش ببرد.
