احمد شجاعی، جراح چشم و رئیس سازمان پزشکی قانونی کشور است. او در گفت‌وگویی با ایلنا درباره کمبود پزشک، بانک اطلاعات هویت ژنتیک ایرانیان و حاشیه‌های مربوط به اهدای جسد می‌گوید و نسبت به بروز احتمالی مشکل در تامین مواد آزمایشگاهی مورد نیاز بدلیل افزایش قیمت دلار هشدار می‌دهد، به گفته او تجهیزات و کیت‌های آزمایشگاهی مورد استفاده در پزشکی قانونی از خارج از کشور وارد می‌شود و بی‌شک افزایش قیمت دلار ممکن است؛ مشکلاتی را برای این سازمان در تامین تجهیزات و رسیدگی به پروندههای قضایی ایجاد کند.متن این گفت‌وگو را در زیر می‌خوانید:
آمار تغییر جنسیت قابل توجه نیست
آمار افرادی که برای تایید اختلالات هویت جنسی به پزشکی قانونی مراجعه می‌کنند، چقدر است و اختلال چه تعداد تاکنون تایید شده‌اند؟
در اختلالات جنسی ضوابط بسیار سخت است و به راحتی اختلال جنسی افرادی که به ما مراجعه می‌کنند، را تعیین نمی‌کنیم؛ بلکه جلسات متعدد روانپزشکی و روانشناسی برای این افراد برگزار می‌کنیم و آزمایشات متعددی که از چندین ماه تا چندین سال ادامه دارد از این افراد گرفته می‌شود.
در حقیقت افرادی مجوز تغییر هویت را دریافت می‌کنند که شرایط ویژه‌ای داشته و وجودشان با آن شرایط برای جامعه به نوعی مضر است. در این موارد محدود بر اساس عقل و منطق شرع و قانون اجازه تغییر هویت به این افراد داده شود.
دفن ۸ مجهول‌الهویه در سال ۹۶
تعداد افراد مجهول‌الهویه‌ای که به پزشکی قانونی فرستاده می‌شوند، چند نفر است و این افراد بیشتر شامل چه کسانی هستند؟
در سالهای گذشته تعداد افراد مجهول الهویه‌ای که به پزشکی قانونی تحویل داده می‌شدند، بسیار زیاد بود به ویژه معتادان متجاهر که در خیابان‌ها رها می‌شدند، اما در سالهای اخیر به ویژه در سال ۹۶ تعداد افراد مجهول‌الهویه بسیار کم شده است، چرا که بسیاری از معتادان متجاهر توسط سازمان‌های متولی از جمله بهزیستی جمع‌آوری می‌شوند و در زیر پوشش سازمان‌های متولی قرار می‌گیرند، از همین رو تعداد معتادان مجهول‌الهویه کم شده، بطوریکه در سال گذشته فقط حدود هشت مورد مجهول‌الهویه دفن شده‌اند. البته آمار افراد مجهول‌الهویه که به پزشکی قانونی ارجاع داده می‌شود، بیشتر از این است اما در نهایت پس از شناسایی ۸ مورد به عنوان مجهول الهویه دفن شدند. در واقع وقتی افراد مجهول‌الهویه به پزشکی قانونی ارجاع داده می‌شوند، عکس و مشخصات ظاهری آنها را در بخش گمشدگان کهریزک منتشر می‌شود تا افرادی که به دنبال گمشده‌ای هستند به آنجا مراجعه کرده و این افراد مجهول‌الهویه را شناسایی کنند.
البته در سالهای گذشته آمار بسیار بالایی در خصوص افراد مجهول‌الهویه داشتیم و گاهی اوقات این آمار به ۱۰۰ نفر نیز می‌رسید، اما در حال حاضر همانطور که گفتم این آمار بسیار کاهش پیدا کرده است. با انجام آزمایش های ژنتیک و DNA این روزها بسیار سریعتر افراد مجهول‌الهویه شناسایی می‌شوند.
ثبت اطلاعات ۵۰ هزار مجرم در بانک اطلاعات هویت ژنتیک
تاکنون اطلاعات چه تعداد مجرم در بانک اطلاعات هویت ژنتیک ذخیره شده است؟
بانک اطلاعات هویت ژنتیک ایرانیان تشکیل شده و حدود دو سال است که از فعالیت آن می‌گذرد، تاکنون ۵۰ هزار فایل مجرمان در این بانک ذخیره شده‌است. روز به روز بر تعداد افراد این بانک افزوده می شود و اگر با مشکلات اعتباری و کمبود بودجه مواجه نشویم، می‌توانیم هر ساله تعداد زیادی از اطلاعات افراد را در این بانک ذخیره کنیم. اولویت اصلی ما در این کار مجرمان خشن و سابقه‌دار هستند که هنوز اطلاعات آنها به پایان نرسیده است،
در این بانک اطلاعاتی ده گروه خاص از مجرمان شامل سارقان خشن، افرادی که در درگیری مسلحانه حضور دارند، سارقانی که به صورت باندی فعالیت می‌کنند و ... را در وهله اول در نظر گرفتیم و سپس اطلاعات همه افرادی که حتی برای یک بار هم جرم مرتکب شده‌اند، در این بانک اطلاعاتی ثبت و ذخیره می‌شود. اصولا جرم‌های سنگین توسط مجرمان باسابقه انجام می‌شود از همین‌رو وجود این بانک اطلاعاتی می‌تواند در شناسایی مجرمان بسیار کمک کند. همچنین شهرهای تهران، شیراز، مشهد، تبریز و کرج در اولویت هستند و بیشترین آمار را در بانک اطلاعات هویت افراد دارند. تاکنون نیز در برخی موارد اطلاعات این بانک مورد استفاده قرار گرفته است، البته هنوز به طور کامل تکمیل نشده است و ما امیدواریم با تکمیل آن بتوانیم کارایی آن را نیز افزایش دهیم.
جذب ۱۲۰ پزشک در سال گذشته
نتیجه یک سوم پروندههای قضایی منوط به نظر سازمان پزشکی قانونی است، با توجه به اهمیت این سازمان، در خصوص تجهیزات، آزمایشگاه‌ها و بودجه چه وضعیتی دارید؟ آیا با مشکلی در این زمینه‌ها مواجه هستید؟
نتیجه یک سوم از پروندههای قضایی در ارتباط با نظر تخصصی پزشکی قانونی است و نظر این سازمان در حقیقت مبنای بسیاری از قضاوت‌هاست. در حقیقت رسیدگی و قضاوت پرونده‌هایی که توسط پزشکی قانونی بررسی می‌شود، بسیار آسان‌تر از دیگر پرونده‌هاست، لذا نظر دقیق پزشکی قانونی در خصوص این پرونده‌ها بسیار مهم است. هر سال آمار پرونده‌هایی که توسط پزشکی قانونی بررسی و برای رای به دادگاه ارسال می‌شود، در حال افزایش است وقتی که آمار بالاتر می‌رود، مراجعات بیشتر و بی‌شک حجم کار ما در پزشکی قانونی نیز بیشتر می‌شود. مشکل اول در این خصوص کمبود نیروی انسانی بویژه پزشک است.
لذا همانطور که گفتم مشکل اصلی ما کمبود نیروی متخصص و پزشک است. در حال حاضر حدود ۷۰۰ پزشک در سراسر کشور در مراکز پزشکی قانونی مشغول فعالیت هستند، البته تعداد محدودی مجوز استخدام پزشک در سال گذشته به ما داده شده و ۱۲۰ نفر در سال گذشته جذب این سازمان شده‌اند و به دنبال این هستیم که بتوانیم هر ساله مجوز استخدام پزشک را دریافت کنیم.
با افزایش قیمت دلار در تامین مواد آزمایشگاهی با مشکل مواجه می‌شویم
در شهرهای بزرگ آزمایشگاه‌های تخصصی داریم و تا الان نیز در خصوص آزمایش‌ها مشکل خاصی نداشتیم و طبق روال همه چیز پیش‌رفته است، اما با توجه به اینکه بسیاری از مواد آزمایشگاهی ما از خارج از کشور تامین می‌شود، نمی‌دانیم با اوضاع و احوال فعلی و افزایش قیمت دلار باز هم می‌توانیم، آنها را تامین کنیم چراکه قیمت‌ها افزایش پیدا کرده است. البته تحریم نیز تا حدودی تاثیر دارد، اما ما در اوج تحریم‌ها نیز مواد اولیه‌مان را تامین می‌کردیم و مشکلی نداشتیم، اما در حال حاضر با توجه به افزایش قیمت‌ها نمی‌دانیم با وجود این اعتبارات می‌توانیم، مواد اولیه‌مان را تامین کنیم یا خیر؟ درخواست ما از دولت این است که در تامین مواد مصرفی و کیت‌های آزمایشگاهی به ما کمک کند.
همچنین ما در خصوص فضا و مکان نیز با کمبودهایی مواجه هستیم، البته طبق برنامه کارهایمان پیش می‌رود، اما تامین فضا و مکان بستگی به این دارد که دولت تا چه حد بودجه عمرانی در این خصوص در نظر گرفته باشد و مطابق این بودجه در شهرهایی که هنوز نتوانستیم ساختمان‌های ملکی داشته باشیم، ساختمان اجاره کنیم. البته خوشبختانه در تمام مراکز استان‌ها و شهرهای بزرگ ساختمان‌های ملکی داریم و امیدواریم در آینده نیز این مشکل را برطرف کنیم.
یکی از مسائل پزشکی قانونی همواره درآمد پایین پزشکان این سازمان نسبت به پزشکان دیگر بوده، اکنون وضعیت چگونه است؟
درآمد و دیگری سهولت کار دو انگیزه اصلی برای جذب پزشک به کار وجود دارد. کار پزشک در پزشکی قانونی نسبت به دیگر موارد بسیار سخت‌تر است، اگر قرار باشد پرداختی‌هایمان نیز پایین باشد، دیگر انگیزه‌ای برای پزشک باقی نمی‌ماند، تلاش‌های بسیاری در خصوص افزایش حقوق پزشکان پزشکی قانونی شده‌است و با نظر مساعدی که مجلس و دولت داشتند تا حدودی توانستیم وضعیت حقوق پزشکان را بهبود ببخشیم و در حال حاضر قابل قبول است. اعتقاد ما این است که با توجه به کار سختی که پزشکان در پزشکی قانونی دارند، باید حقوق شان افزایش داشته باشد.
اگر جلوی اهدای جسد گرفته شود، پزشکان بی‌سواد تحویل جامعه می‌دهیم
طرح اهدای جسد به پزشکی قانونی دوسالی است که شروع شده و تاکنون نیز تهرانی‌‌ها بیشترین آمار را در خصوص اهدای جسد دارند، اما این طرح با مشکلاتی مواجه شده در این زمینه نیز توضیح دهید.
اکثر علما تشریح جسد مسلمان را جایز نمی‌دانند، مگر بنابر ضرورت. متاسفانه نمی‌دانم برخی خبرنگاران با چه قصد و غرضی در خصوص اهدای جسد یک استفتائی را از مقام معظم رهبری پرسیده بودند و گفته بودند که اگر بتوان جسد را از طریق دیگری تامین کرد، آیا اهدای جسد جایز است؟ مسلما هیچ مجتهدی چنین اجازه‌ای را نمی‌دهد، اما سوال من این است که آیا دانشگاه‌ها توانستند، برای این موضوع نیاز خود را تامین کنند، مسلما نتوانسته‌اند.اگر قرار باشد یک دانشجو، پزشک حاذقی شود، باید با آناتومی بدن آشنا باشد و راهی جز این ندارد که از طریق تشریح با جزییات و آناتومی بدن آشنا شود. اجساد مجهول‌الهویه که هم تعدادشان کم است و هم قابل استفاده نیستند، بنابراین تنها راه آن اهدای جسد است که اگر قرار باشد؛ جلوی این راه هم گرفته شود، پس دانشگاه‌ها را باید تعطیل کنند یا پزشکان بی‌سواد تحویل جامعه بدهند.
علما هم اجازه دادند که در شرایط خاص از جسد استفاده شود. بنابراین ما با رضایت خانواده و فرد این کار را انجام می‌دهیم، البته می‌دانید که ولی میت ولی فقیه و امام زمان (عج) هستند و جسد به کسی ارث نمی‌رسد، اما به جهت عرفی رضایت‌نامه‌ای از فرد اهدا کننده و خانواده او گرفته می‌شود.
