«بنابراین برای اصلاح‌طلبان اصل این است که این فرصت مغتنم را از دست ندهند و در حفظ حساسیت جامعه نسبت به آن بکوشند. حتی اگر ابهاماتی در برگزاری منصفانه و قانونی انتخابات وجود داشته باشد، باید برای تأمین شرایط مناسب و برگزاری انتخاباتی با حداقل استاندارد‌های لازم تلاش کنند.»
اصلاح‌طلبان می‌خواهند در انتخابات آینده چه کنند؟ این پرسشی است که چهره‌های مختلف در روز‌های گذشته به آن پاسخ‌های متفاوتی داده‌اند. شاید مهم‌ترین پاسخ را سعید حجاریان ارائه کرد، آن هنگام که از گدایی قدرت سخن گفت و پیش از او برخی دیگر از اصلاح‌طلبان، ازجمله عباس عبدی و رضا خاتمی هم همین سخنان را تکرار کرده بودند. اشاره آن‌ها برای عدم مشارکت در انتخابات پیش‌رو، بیشتر به دلیل شرایطی نظیر بررسی صلاحیت‌ها از سوی شورای نگهبان است که معمولا نامزد‌های اصلاح‌طلبان را همواره با چالش‌های جدی روبه‌رو می‌کند. با وجود این گزاره، اما دیگر اصلاح‌طلبانی هستند که همچنان بر این عقیده‌اند که باید برای برقراری شرایط مناسب در انتخابات تلاش کرد؛ مانند محسن آرمین؛ اگرچه او راهکار‌های این موضوع را توضیح نداده، اما اصلاح‌طلبان را به عدم اتخاذ موضع در شرایط فعلی فراخوانده است.
اتخاذ موضع درباره انتخابات بهنگام نیست
محسن آرمین در گفت‌وگوی خود با ایرنا معتقد است که اتفاقا باید برای امیدبخشی به جامعه در انتخابات شرکت کرد. او گفته است: «بنابراین برای اصلاح‌طلبان اصل این است که این فرصت مغتنم را از دست ندهند و در حفظ حساسیت جامعه نسبت به آن بکوشند. حتی اگر ابهاماتی در برگزاری منصفانه و قانونی انتخابات وجود داشته باشد، باید برای تأمین شرایط مناسب و برگزاری انتخاباتی با حداقل استاندارد‌های لازم تلاش کنند. با توجه به آنچه عرض کردم، ضمن احترام به نظر عزیزانی که اشاره کردید (حجاریان، عبدی و خاتمی)، فکر می‌کنم شاید اتخاذ موضع در مورد شرایط عدم شرکت در انتخابات سال آینده بهنگام نباشد. به گمانم درحال‌حاضر باید تمام تلاش‌های اصلاح‌طلبان معطوف به فراهم‌آوردن شرایط لازم برای برگزاری یک انتخابات واقعی و دارای حداقل استاندارد‌های لازم باشد و حساسیت جامعه را نسبت به ضرورت تداوم و استمرار راهبرد اصلاحی و اهمیت انتخابات و نقش آن در این مسیر تقویت کنند. درواقع می‌خواهم عرض کنم به‌ویژه در شرایط کنونی که اصلاحات هدف حملات دو جریان افراطی داخل و خشونت‌طلب خارج از کشور قرار دارد، تقویت امید جامعه به نتیجه‌بخش‌بودن راهبرد اصلاحی به‌مثابه تنها راهبرد ممکن و مفید یک وظیفه مبرم است. طبیعی است آنچه باید برای اصلاح‌طلبان مهم باشد، انتخابات رقابتی و واقعی است و نه فرم و صورت انتخابات، اما هرگونه موضعی در قبال انتخابات باید به زمان و شرایطی موکول شود که امکان ارزیابی صحیح و اطمینان‌بخش درباره چندوچون انتخابات فراهم باشد. تا آن زمان باید خیلی کار‌ها انجام شود. به همین دلیل به نظر من چنین بحث‌هایی یا دست‌کم تکرار و تأکید بر آن در مقطع کنونی موضع بهنگامی نیست».
او اضافه کرده است: «من درک می‌کنم انتقادات و فشار‌های بدنه اجتماعی اصلاح‌طلبان دوستان را ناگزیر از اظهار این مواضع کرده است، اما فکر می‌کنم در عرصه سیاست همواره چنین نیست که تنها یک طرف در تنظیم و تمهید شرایط مناسب فعال مایشا باشد. اصلاح‌طلبان فعلا باید اهتمام خود را به این امر معطوف کنند که تا زمان انتخابات چه ابتکارات و اقداماتی را باید طراحی و تعقیب کنند که در تأمین شرایط مناسب برای انتخابات مؤثر باشد. طبعا این شیوه آثار سیاسی و تبلیغاتی منفی کمتری در پی خواهد داشت، بنابراین برای اعلام چنین مواضعی فرصت هست».
حجاریان چه گفته بود
حجاریان، اما چندی پیش از گدایی قدرت سخن گفته بود که البته واکنش‌های متعددی را هم در پی داشت. او گفته بود: «با قانون اساسی موجود، امکان پیش‌بردن پروژه‌های مختلف میسر است؛ یعنی حتی می‌شود شورای نگهبان، به نقطه‌ای هدایت شود که بر صلاحیت ناممکن‌ترین گزینه‌ها مهر تأیید بزند. معضل ما از جنس تقسیم‌بندی‌های (زیربنا/ روبنا) نیست و با رفراندوم و تغییر قانون اساسی حل نمی‌شود؛ چراکه بازار سیاست، پول رایج خود را می‌طلبد. پول سیاست، قدرت است؛ یعنی برای ورود به این عرصه، ابتدا باید قدرت کسب کرد و سپس به دنبال سیاست‌ورزی و چانه‌زنی رفت.
مشکل این است که در این بُعد، فعالیتی صورت نمی‌گیرد و فقط مانند کانفورمیست‌ها از گدایی قدرت سخن می‌رود. مثال این نوع افراد، جوانی است که هیچ ندارد و به خواستگاری دختر پادشاه رفته است. عده‌ای هشتگ «براندازم» را ساخته‌اند و اصلاح‌طلبان را سوپاپ اطمینان می‌خوانند. مرحوم صابری (گل‌آقا) نیز به دلیل مطالب و کاریکاتورهایش با چنین اتهامی مواجه بود و پاسخ می‌داد: قبول، ما سوپاپ هستیم؛ اما کو بخار؟!». حجاریان همچنین تأکید کرده بود: «اگر قرار نیست با انتخابات، قدرت ولو در بخش‌هایی محدود دست به دست شود، اصلا چرا انتخابات برگزار می‌کنیم؟ اگر قرار است تنها صف‌هایی تشکیل شود به بهانه‌های دیگر هم می‌توان وفاداران و تأییدکنندگان را در میدان شهر جمع کرد یا برنامه دیگری ترتیب داد».
عبدی چه گفته بود
عباس عبدی نیز در گفت‌وگویی که با خبرگزاری تسنیم داشت، به همین شرایط اشاره کرده و گفته بود که جناح مؤثر اصلاح‌طلبان در این انتخابات شرکت نمی‌کنند. او گفته بود: «من به ۱۴۰۰ فکر نمی‌کنم. امروز اگر انتخابات باشد، با معیار‌های گذشته، اصلاح‌طلبان نماینده‌ای نخواهند داشت، در این تردید ندارم. اصلا بحث تحریم نیست. تحریم در گذشته ممکن نبود، چون رسانه نداشتند، اما الان دیگر حکومت هم رسانه ندارد؛ چون همه آزاد هستند. اصلا داستان این نیست. من تا سال ۹۶ از انتخابات دفاع می‌کردم، چون خود انتخابات برایم موضوعیت داشت، اما اکنون این موضوع به نهایت خود رسیده است. تاکنون به انتخابات بیشتر به‌عنوان یک کنش سیاسی نگاه می‌کردم که سرجمعش برای جامعه خوب است و البته در ادامه راهگشا هم خواهد بود، اما در کشور‌های غربی به این عنوان به انتخابات نگاه نمی‌کنند بلکه به این عنوان نگاه می‌کنند که چه کسی بهترین است و می‌تواند برای کشور کاری کند؛ بنابراین معتقدم از حالا انتخابات دیگر فی‌النفسه اهمیت گذشته را ندارد بلکه باید طریقیت داشته باشد و راه را برای شما باز می‌کند». او در نهایت تأکید کرده بود: «فکر نمی‌کنم شیوه انتخابات گذشته درحال‌حاضر دیگر این‌طور باشد؛ به همین دلیل اگر همین الان انتخابات شود، با همان شیوه رد و تأیید گذشته، قطعا شرکت نمی‌کنم. (اصلاح‌طلبان) جناح مؤثرشان شرکت نمی‌کنند».
پاسخ به حجاریان
سخنانی از این جنس به‌ویژه سخنان حجاریان درباره احتمال عدم مشارکت در انتخابات آینده، اما بی‌واکنش هم نبود. اسماعیل گرامی‌مقدم به تندی جواب حجاریان را داده و گفته بود: «ما در عالم سیاست هدف‌گذاری می‌کنیم و تصمیم می‌گیریم که با توجه به موانع موجود چه راهبردی داشته باشیم. وضعیت فعلی از ابتدا روشن بود؛ بنابراین آقای حجاریان و یک‌سری از دوستان باید سال ۹۲ این حرف را می‌زدند. چرا امروز می‌زنند؟ چرا در انتخابات ۹۲ که اصلاح‌طلبان از آن همه حوادث خارج شده و صدمه سنگینی دیده بودند، این حرف‌ها را نزدند. وقتی که نامزد خودمان یعنی آقای عارف را کنار کشیده و به‌جای او از روحانی حمایت کردیم، چرا سکوت کردند؟ آقای حجاریان و دوستانشان چرا نخواستند که آقای عارف که معاون‌اول آقای خاتمی و اصلاح‌طلب بود در صحنه بماند؟ فکر می‌کنم دوستان ما الان مجدد به تسلسل باطل افتاده و می‌خواهند راه آزموده را دوباره بیازمایند. این حتما منجر به اتلاف منابع خواهد شد. برای من باورکردنی نیست که دوباره حرف از خروج از حاکمیت می‌زنند. اگر طالب خروج از حاکمیت بودند، چرا دوباره در انتخابات مجلس هفتم شرکت کرده و آن همه رد صلاحیت شدند و این همه هزینه وارد شد».
شرکت‌کردن در انتخابات یا تحریم آن هنوز نسخه مشخصی در جریان اصلاحات ندارد، اما محمدرضا خاتمی اسفند گذشته در گفتگو با سالنامه «شرق» تأکید کرد که اگر شرایط برای حضور مساعد نباشد، حتما نباید در انتخابات شرکت کرد. بازگشت به جایگاه اپوزیسیون و حفظ سرمایه اجتماعی اصلاح‌طلبان که در حال ریزش است، سویه‌ای است که این فعالان سیاسی در جریان تئوری تحریم به آن نگاه می‌کنند. مشابه همان رویکردی که محمدرضا تاجیک داشته و دارد و آن هم چیزی نیست جز اینکه اصلاح‌طلبان مدت‌هاست زمین بازی خود را در قدرت تعریف کرده‌اند و از مردم فاصله گرفته‌اند. این نقطه نظرات می‌تواند آغاز گفت‌وگوی درونی جریان اصلاحات باشد.
منبع:فرارو
