تصویر مردان، کودکان و گاهی زنانی تکیده که تا کمر در سطل زباله به جست‌و‌جو می‌پردازند تصویر آشنایی برای اکثریت ما محسوب می‌شود.
تصویر رقت انگیزی که واکنش‌های احساسی متفاوتی را در ما بر می‌انگیزاند.امروزه زباله‌گردی به عنوان یک مساله بین‌المللی مورد بحث قرار می‌گیرد و ریشه‌یابی و راهکارهای زیادی را از سوی کارشناسان امور اجتماعی به خود اختصاص داده است. با گسترش و توسعه شهرها وهمچنین افزایش سطح كیفیت زندگی مردم، مصرف فراورده‌های تولیدی موجب تولید حجم انبوهی از زباله در شهرها شده است.از معضـلات مهـم شهرنشـینی افزایش رشد تولید زبالـه اسـت طبـق اطلاعـات سـازمان بهداشت جهانی پیش‌بینی می‌شود تولید زباله در جهان تا سال 2025،چهـار تـا پـنج برابـر میزان كنونی افزایش یابد.
پخش پسماندهای شـهری در محیط زیست از مشكلات جوامع بشری بوده كه با افـزایش جمعیـت بیشـتر مـی‌شـود. زبالـه گردی یكی از معضلات و عوارض شهری است كه اخیراً بسیاری از كـلانشـهرها و حتـی شهرهای كوچكتر به آن دچار شده اند.
افرادی كه با خارج كردن زباله از محفظه‌ها، سطل‌ها یا پلاستیك‌های زباله، به دنبال مواد بازیافتی چون كارتن، اشیاء فلزی و وسـایل پلاسـتیكی می‌گردند و آنها را جمع‌آوری و برای فروش به ضایعات فروشـی مـی‌برنـد تـا در فراینـد بازیافت مورد استفاده قرار گیرند. بـه عبـارت دیگـر زبالـه‌گـردی، ازجملـه فعالیـت‌هـای تعریف نشده‌ای است كه با هدف پیدا كردن و جمع‌آوری كالاهای قابل بازیافـت بـه منظـور فروش و كسب درآمد در جامعه رواج یافته است. زباله گردی در سال‌های اخیر در شهرهای مختلف خصوصا کلانشهرها به شغلی کاذب تبدیل شده که روز به روز بر طرفداران آن افزوده می‌شود.
مضیقه‌های گذران زندگی
عمده‌ترین دلیلی كه افراد به دنبال راهی برای كسب درآمد هستند، پاسخگویی بـه نیازهـای حیاتیشان است، از جمله نیازهای اساسی انسان‌هـا معـاش است. در زنـدگی شـهری، برآوردن نیازهای روزانه برای افرادی كه شغل مشخص و ثابتی ندارند به صـورت مسـتقیم میسر نیست بلكه با برگزیدن یك شغل كاذب و پرداختن به آن، درآمدی را در اختیار افـراد می‌گذارد كه از طریق آن می‌توانند به نیازهای حیاتیشان پاسخ دهند، در نتیجه افـراد از راه جمع آوری زباله و فروش آنها، برای برآورده كردن نیازهایشان استفاده می‌كنند.
تنگناهای شغلی و ضرورت تأمین معاش از مهمترین دلایلی است كه سبب زباله‌گردی شده است. «بیكاری و نبود فرصتهای شغلی»، «خرج خانواده» و «از دست دادن شغل قبلی»، از جمله مهمترین این دلایل محسوب می‌شود.همانگونه كه مفاهیم به دست آمـده نشان می‌دهد مشكلات و معضلات معیشتی و درآمدی بخشی از دلایل و زمینه‌های زبالـه گردی را شامل می‌شود. بیكاری و نبود فرصتهای شغلی و شرایط اجتماعی كه فرد در آن قرار دارد اجبار و الزام‌هایی را به فـرد وارد مـی‌كنـد. نیـافتن شغل، محدودیتی است كه افراد را مجبور به یافتن راه دیگری بـرای پاسـخ بـه نیازهایشـان می‌كند.
نبود حمایت سازمان‌های دولتی متولی
حكومت‌ها در قالب بخش‌های دولتی، خصوصی و سازمان‌ها، شهروندان جامعه را تحت حمایت قرار می‌دهند، همچنین در همه جوامع برای حمایت از اقشار آسیب دیده، سازمان‌ها و ارگان‌های مخصوصی در نظر گرفته شده است. ازآنجایی كه افرادی كه به زباله گردی مشغولند، بیكار شده اند، یا امكان ادامه شغل قبلی خود را نداشته اند و در واقع دچار آسیب اجتماعی شده اند، و نیاز به حمایت از طرف دولت و سازمان‌های مربوطه را دارند. نبود حمایت توسط نهادهای حمایتی دولتی از جمله مراكزی مانند كمیته امداد و بهزیستی گاها باعث سوق افراد به زباله گردی شده است. این سـازمان‌هـا بایـد آسـیب دیـدگان اجتمـاعی را شناسایی و موردحمایت قرار دهند، اما به دلایل مختلف از جمله کمبود بودجه و بوروکراسی اداری پیچیده، کمبود امکانات و گستردگی مدد جویان قادر به انجام کامل وظایف خود نیستند.
اعتیاد و زباله‌گردی
مقوله اعتیاد از دیگر دلایل زباله‌گردی محسوب می‌شود. به نظر می‌رسد اعتیاد به صورت مستقیم بر زباله گرد شدن افراد تاثیر نمی‌گذارد، و بـه صـورت غیرمستقیم با اثرگذاری بر متغیر دیگر باعث می‌شود تا فرد بـه سـراغ زبالـه گـردی بـرود؛ بدین صورت كه فرد پس از معتاد شدن شغلش را ازدست داده و پس از دسـت دادن شـغل مجبور به زباله گردی شده است، و یا فرد معتاد شده و پس آن خانوادهاش او را ترك كرده و او دیگر در نزد خانواده جایگاهی نداشته است درنتیجه سراغ زباله گردی رفته است. در وهله اول اگرچـه بـه نظر می‌رسد اعتیاد یك انتخاب فردی باشد اما فراهم بودن زمینه‌های اعتیاد و نبود حمایت‌های لازم برای مراجعه افراد و اقدام به ترک اعتیاد، باعـث شـده زبالـه گـردان بـه دلیـل نبود حمایت كافی قادر به ترك اعتیاد نباشند.
کودکان کار و زباله‌گردی
قوانین بین‌المللی افراد زیر 18 سال و قوانین داخلی نیز اشخاص زیر 16 سال را كودك تلقی كرده اما کودکان بسیاری در کشور ما در زیر سنین یاد شده به کار گماشته شده اند. که قسمتی از این کودکان به عنوان زباله گرد امرار معاش می‌کنند.کودکان فاقد سرپرست یا بدسرپرست، مهاجران، کودکان معتاد و گاها بزهکار از جمله دسته بندهای اینگونه کودکان به شمار می‌روند.این کودکان به دلیل جست‌و‌جو در انواع زباله‌های خطرناک مستعد ابتلا به انواع بیماری‌ها از جمله ابتلا به بیماری‌های عفونی، ایدز، هپاتیت و انواع انگل‌ها هستند. به نظر می‌رسد خلأ‌های قانونی و نبود نظارت مستمر و کمبود متولیان پیگیری امور کودکان کار تعداد آنان را در جامعه روز به روز افزایش می‌دهد.
با وجود اینكه انسان‌ها كنشگران فعال زندگیشان هستند اما ساختارهای زنـدگی اجتمـاعی بر كوچكترین مسائل فرد اثر می‌گذارد و می‌تواند شرایط و زمینه‌هـایی را به وجـود آورد كـه جریان زندگی فرد را از حالت متعارف خارج كند و می‌تواند با ایجاد شرایط جدید فرد را دوباره به زندگی برگرداند. زباله‌گردی راهی برای كسب درآمد و تأمین معـاش بـرای زبالـه‌گردان است و انتخاب زباله‌گردی معلول زمینه‌های اجتماعی- اقتصادی است كه فـرد در آن قرار گرفته است و شرایطی را به تصویر می‌كشد كه فرد برای گذران زندگی، انتخاب دیگـری بجز زباله‌گردی نداشته است.
حمایت از افرادی كه ازلحاظ اجتماعی دچـار آسـیب شده اند، باعث می‌شـود تـا آنـان بتواننـد دوبـاره زنـدگی طبیعـی خـود را از سـر بگیرنـد و نبود حمایت زباله‌گردان باعث دلسردی آنان خواهد شد و می‌تواند تبعات اجتماعی دیگری نیز به دنبال داشته باشد. حفظ و تقویت ارزش‌هایی از جمله كسب روزی حـلال و كرامـت انسـانی، اهمیـت دو چندانی برای جامعه دارد.
اینكه زباله‌گردان با وجود شرایط نابسامان اقتصادیشان سـعی در كسب درآمدهای مشروع و قانونی دارند زمینه و فرصت مناسبی را در اختیـار جامعـه قـرار داده است. حفظ ارزش‌ها منوط به این خواهد بود كه این ارزش‌ها معنا و كاركرد خودشـان را در نزد اعضای جامعه از دست ندهند، حمایت از زباله‌گردان مـی‌توانـد منجـر بـه حفـظ ارزش‌های اجتماعی نظیر كسب روزی حلال شود. در کنار این مسائل نباید از تقویت نهادهای حمایتی و همچنین برنامه‌های دولت در کاهش فقر و بسترهای شکاف طبقاتی در جامعه غافل شد.
آرمان
