جدال بر سر «منطقه پرواز ممنوع»/ زندگی مدافع حرم هم سانسور می‌شود؟

نشست رسانه‌ای فیلم سینمایی «منطقه پرواز ممنوع» در حالی در جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان برگزار شد که این نشست تحت تاثیر جدال سازندگان این فیلم با منتقد جلسه قرار گرفت.

نشست رسانه‌ای فیلم سینمایی «منطقه پرواز ممنوع» به کارگردانی امیر داسارگر و تهیه‌کنندگی حامد بامروت نژاد شامگاه چهارشنبه ۳۰ مردادماه در خلال سی و دومین جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان اصفهان برگزار شد.

در ابتدای این نشست امیر داسارگر کارگردان این فیلم درباره استفاده از موسیقی و سرود در فیلم اظهار کرد: استفاده از سرود و آهنگ از همان موقع نگارش فیلمنامه برای ما مسأله بود اما به این جمع‌بندی نرسیدیم که در بخش‌های مختلف از موسیقی استفاده کنیم البته این جشنواره شروعی برای فیلم محسوب می‌شود و باید ببینیم چه واکنش‌های دیگری در همین زمینه می‌گیریم اما اگر در این رابطه به جمع‌بندی رسیدیم امیدوارم سرودی بسازیم که از نظر دراماتیک خوب باشد.

فیلمی که برای نوجوانان است نه کودکان

در ادامه این نشست متین کرمانی بازیگر نوجوان این اثر درباره خشونت موجود در فیلم و مناسب نبودن آن برای کودکان عنوان کرد: توجه داشته باشید که این فیلم برای کودکان نیست بلکه برای نوجوان است.

داسارگر هم درباره اینکه کودکان در این فیلم رفتارهایی بیشتر از سنشان داشتند، اظهار کرد: نمی‌شود یک بچه هفت ساله را با بچه ۱۴ ساله مقایسه کرد. در این فیلم کودکان حضور ندارند بلکه آنها نوجوانانی هستند که به نظرم می‌توانند رفتارهایی این چنینی داشته باشند.

داسارگر درباره تعدد قصه‌های مختلفی که در «منطقه پرواز ممنوع» به صورت پی در پی پیش می‌آید، عنوان کرد: ما هیچ اجباری برای به تصویر کشیدن این موضوعات نداشتیم ما یک موقعیت غلیظ را برای ساخت فیلم انتخاب کردیم که در آن موقعیت‌های مختلف پیش می‌آیند یعنی ما یک سری موضوعات را وارد قصه نکردیم بلکه این زیست ماست که از این قصه‌های متفاوت دارد.

سوال از بودجه فیلم حاشیه‌ساز شد

در این بخش از نشست بود که حامد بامروت نژاد در پاسخ به سوال رضا درستکار منتقد حاضر در جلسه، درباره اینکه پول ساخت «منطقه پرواز ممنوع» از کجا تامین شده است، اظهار کرد: پشت این سوال این پیش فرض است که ما پول گرفتیم تا موضوعات مختلف را در فیلم بچپانیم اما نکته‌ای که وجود دارد این است که ممکن است یک نفر پول بگیرد و تا مرحله تولید پروژه را پیش ببرد اما چه انگیزه‌ای باعث می‌شود بچه‌های ما تا سه ساعت قبل از اکران برای فیلم تبلیغ کنند؟ غیر ممکن است یک سری آدم با انگیزه خودشان پای فیلم نایستند.

بامروت‌نژاد: من نمی‌توانم زندگی یک مدافع حرم را به تصویر بکشم و نشان دهم او هیاتی نیست. باید بگویم سینمای ایران سینمای سانسور است اما ما سعی کردیم سبک زندگی متفاوتی را نشان بدهیم و نخواستیم آن را ترگل و ورگل نشان بدهیم امیدوارم روزی برسد که به این اطمینان برسیم که می‌توانیم همه جوانب زندگی مدافعان حرم را نشان بدهیم

وی افزود: بنابراین به نظرم این سوال توهین آمیز بود. از این نظر می‌گویم توهین آمیز که از آن چنین برداشت می‌شود که ما عوامل اجیر شده هستیم اما من اگر به یک درصد از فیلم هم اطمینان و ایمان نداشتم پای پخش آن نمی‌ایستادم. ضمن اینکه سابقه سازندگان این فیلم هم مشخص است یعنی به یکباره از خیابان پیدا نشدند که بیایند و یک سری حرف‌ها را داخل فیلم بگذارند.

تهیه‌کننده «منطقه پرواز ممنوع» افزود: همانطور که آقای داسارگر گفت نگاه ما به این جنس زیست و سبک زندگی عادت نکرده است. من نمی‌توانم زندگی یک مدافع حرم را به تصویر بکشم و نشان دهم او هیاتی نیست. باید بگویم سینمای ایران سینمای سانسور است اما ما سعی کردیم سبک زندگی متفاوتی را نشان بدهیم و نخواستیم آن را ترگل و ورگل نشان بدهیم امیدوارم روزی برسد که به این اطمینان برسیم که می‌توانیم همه جوانب زندگی مدافعان حرم را نشان بدهیم.

سپس داسارگر درباره‌ قصه‌های مختلفی که در «منطقه پرواز ممنوع» به یکدیگر گره می‌خورند، توضیح داد: واقعا تعاریف ما از موقعیت‌های مختلف با هم فرق دارد. برای قصه‌های مختلف این فیلم ما مشاور و کارشناس داشتیم و کارمان را با ده‌ها نفر چک کردیم ضمن اینکه تعریف ما از بچه متفاوت است. من فکر می‌کنم ما در شرایطی هستیم که باید برای نوجوانان به گونه‌ای حرف بزنیم که آنها را برای مسئولیت‌های بزرگ آماده کنیم از همین رو یچه‌های ما باید جنگجو باشند و برای خواسته‌های خود بجنگند به نظرم این مطلب برای بچه‌های مملکت ما لازم است و نباید به آنها بگوییم همه چی گل و بلبل است، باید به نوجوانان این موارد را نشان بدهیم.

جشنواره فیلم کودک را از فیلم نوجوان جدا کنید

این کارگردان که از سوال‌های نوجوانان درباره خشونت موجود در این فیلم تعجب کرده بود، در پاسخ به پرسش دیگری در همین زمینه گفت: فیلم ما خشن نیست اما ممکن است گروهی با آن ارتباط برقرار نکنند بنابراین نمی‌پذیرم که فیلم خشن است.

داسارگر: ما که از کسی طلب نداریم بنابراین ممکن است برخی از فیلم خوششان بیاید و برخی نه اما آنچه که اهمیت دارد این است که ما به ماجراهای «منطقه پرواز ممنوع» نگاه ملی داشتیم

در ادامه بامروت نژاد ضمن انتقاد به جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان توضیح داد: اینجا جشنواره کودک و نوجوان نیست بلکه جشنواره کودک است و همه جوانب آن مربوط به کودکان می‌شود من درخواستم این است که جشنواره کودک از نوجوان جدا شود چراکه نگاه نوجوانان به مسایل با نگاه کودکان فرق دارد به همین دلیل می‌توانم بگویم این جشنواره برای نوجوان جایگاه ندارد. خیلی از فیلم‌هایی هم که در این جشنواره حضور داشته اند درباره نوجوان بودند نه برای نوجوانان از همین رو امیدوارم این روند اصلاح شود از سوی دیگر باید عنوان کنم ما فیلم کودک زیاد داریم و وضعیت سینمای کودک بهتر از سینمای نوجوان است ولی فیلم‌های نوجوانان آنقدر ضعیف ساخته می‌شوند که نسبت به آنها اقبالی از سوی نوجوانان صورت نمی‌گیرد با این وضعیت آنها در شرایطی قرار می‌گیرند که یا مجبور می‌شوند فیلم‌هایی را که برای بزرگسالان است را نگاه کنند یا به تماشای فیلم‌های کودکان بنشینند.

سپس داسارگر عنوان کرد: ما که از کسی طلب نداریم بنابراین ممکن است برخی از فیلم خوششان بیاید و برخی نه اما آنچه که اهمیت دارد این است که ما به ماجراهای «منطقه پرواز ممنوع» نگاه ملی داشتیم به خاطر همین مشخص نیست که این افراد از کدام خطه هستند البته در برخی از صحنه‌ها لهجه‌هایی مشهود است اما به سراغ نسبت دادن اتفاقات این فیلم در منطقه خاصی نرفتیم.

داسارگر درباره پیچیدگی‌های فیلمنامه «منطقه پرواز ممنوع» مطرح کرد: من به طور کلی پیچیدگی‌ها و تغییر مسیر خط فیلم‌ها را دوست دارم به خاطر همین این موضوع را در «منطقه پرواز ممنوع» امتحان کردم ضمن اینکه من دغدغه‌ پیچیده بودن فیلم برای نوجوان را داشتم و فکر نمی‌کنم لطمه‌ای به فهم مخاطب از این اثر بزند.

جدل منتقد با عوامل فیلم

در این جلسه که به تشنج کشیده بود، یکی از نوجوانان درباره وجود خط عبری در این فیلم و ربط دادن اتفاقات ناگوار «منطقه پرواز ممنوع» به کلیمیان پرسشی مطرح کرد که در این لحظه رضا درستکار منتقد و مجری این نشست ضمن تمجید از این پرسش گفت: به نظرم همیشه حق با مشتری است و من نوعی نباید توقع داشته باشم که مخاطب هر خزعبلی را که من می‌سازم (البته نه فیلم درخشان آقای داسارگر) بپذیرد و از آن تمجید کند.

وی افزود: این را هم بگویم که روز گذشته یکی از فیلمسازان روسی را دیدم که از وجود منتقد در این جلسات اظهار تعجب کرده بود و می‌گفت ما در روسیه چیزی به نام منتقد نداریم! در این لحظه خدا را شکر کردم که مسئولان کشور در این جلسه حضور ندارند وگرنه ایده‌ای بود که می‌توانست راهگشای بسیاری از مشکلات کشور باشد باید توجه داشته باشیم که قرار بود ما ولی نعمت آنها باشیم نه آنها ولی نعمت ما. یادتان باشد پول این مردم است که باعث ساخته شدن این فیلم شده است.

در پاسخ به اظهارات درستکار، داسارگر عنوان کرد: می‌توانیم از این حیث هم نگاه کنیم که ما در کشوری زندگی می‌کنیم که منتقدان در آن به راحتی دست به نقد می‌زنند و درستکار گفت اینطور هم نیست که برای مثال ما هرچه که می‌گوییم همین آقای جلیلی که در شورای سیاستگذاری «عمار» حضور دارد قبول کند.

سینمای سانسوری مصداقش همین است!

سپس بامروت نژاد در واکنش به این بحث‌ها گفت: آن سینمای سانسوری که درباره اش صحبت می‌کردم همین بحث‌هایی است که آقای درستکار عنوان می‌کند و چنین واکنشی نشان می‌دهد.

درست کار هم با کنایه گفت: بله دقیقا من هستم که در ادامه بامروت نژاد عنوان کرد: الان دقیقا ما چه گفتیم که چنین برخوردی با ما می‌شود، ما که هر سوالی شما پرسیدید گفتیم ممنونیم که نظر می‌دهید.

داسارگر در همین لحظه اظهار کرد: البته پشت این اظهار نظرها عقبه‌ای وجود دارد که به آن خیلی وارد نمی‌شوم اما ما فکر می‌کردیم برای نوجوان کار می‌کنیم و می‌شود یک جاهایی کار درستی کرد.

سپس بامروت نژاد اظهار کرد: ما به دنبال مخاطب هستیم چراکه من اگر برای آقای درستکار فیلم می‌ساختم این فیلم از مرحله فیلمنامه بالاتر نمی‌آمد بنابراین من برای مردم فیلم ساخته ام‌.

وی در پایان خطاب به درستکار گفت: کاش عصبانیتتان از بیرون را به داخل فیلم نمی‌آوردید.

این جلسه پرسش و پاسخ به مجادله لفظی بین سازندگان این فیلم و منتقد کشیده شده بود که مخاطبان حاضر در این نشست هم با سوت و کف در هر لحظه با هر یک از آنها همراه می‌شدند.

از نکات جالب توجه نشست‌های رسانه‌ای فیلم‌های حاضر در این جشنواره جسارت خبرنگاران نوجوان در مطرح کردن سوالاتشان است که جلسه را در اختیار خود می‌گیرند.