سرویس تاریخ «انتخاب»: ساعت ۳ و نیم بعدازظهر روز دوشنبه، سوم شهریور ۱۳۲۰ مجلس شورای ملی به ریاست اسفندیاری تشکیل یافت خلاصه گفت‌و‌گوی جلسه پیش خوانده و تصویب شد.
رئیس: به طوری که خاطر آقایان مسبوق است قرار بود جلسه ما یکشنبه نهم شهریور تشکیل شود، ولی چون آقای نخست‌وزیر گزارشی را لازم بود به مجلس شورای ملی برسانند این بود جلسه به طور فوق‌العاده تشکیل شد که هیات دولت حالا حاضر خواهند شد و اظهارات خودشان را به مجلس [ارائه]خواهند کرد.
در این موقع هیات دولت در مجلس حضور به هم رسانیدند.
رئیس: آقای نخست‌وزیر فرمایشی دارند.
نخست‌وزیر [علی منصور]: مطالبی که حالا به اطلاع آقایان نمایندگان می‌رسد، فقط گزارش جریانات اخیر و وقایعی است که روی داده است. آقایان نمایندگان در این موضوع هرگونه اظهاراتی داشته باشند تمنی می‌شود به جلسات بعد موکول دارند. به طوری که از ابتدای وقوع جنگ کنونی بنا بر فرمان ملوکانه مقرر گردید دولت [یک واژه ناخوانا] بی‌طرفی ایران را اعلام نموده با تمام وسایل و قوای خود دقیقا این سیاست را [یک واژه ناخوانا] و به موقع اجرا گذاشته و با یک رویه صریح و روشنی در حفظ کشور از خطر سرایت جنگ و در صیانت حقوق مشروع تمام دول که با ایران روابط دارند به ویژه دول [یک واژه ناخوانا]کوشیده چنان‌که تا حال به هیچ وجه خطری در ایران از هیچ طرف به هیچ یک از آن‌ها متوجه نبوده (عموم نمایندگان: صحیح است)
با این حال دولت انگلیس و بعد از اتفاق آن دولت با دولت شوروی هر دو متفقا [یک واژه ناخوانا] مبنی بر نگرانی از وجود یک عده آلمانی در ایران نمودند و دو نوبت در تاریخ ۲۸ و تاریخ ۲۵ مرداد بر طبق اظهارات مزبور به وسیله نمایندگان خود تذکاریه‌هایی تسلیم شد که اخراج قسمت عمده از آلمان‌های مقیم ایران را درخواست می‌کردند. در پاسخ این تذکرات چه ضمن مذاکرات عدیده شفاهی و چه طبق تذکاریه‌های تاریخ هفتم مرداد و تاریخ [ناخوانا]مرداد کتبا اطمینان‌های کافی در مراقبت‌های دولت ایران نسبت به رفتار کلیه اتباع بیگانه بر عدم امکان بروز خطراتی از عده محدودی آلمانی که در ایران مشغول کار‌های معینی هستند داده شد و برای مزید اطمینان دو دولت اقدامات مقتضی برای کاستن عده معتنابهی از آلمان‌ها به عمل آمده و به جریان افتاد و مراتب مکرر چه در تهران و چه در مسکو و لندن به مقامات مربوطه دولت انگلستان و شوروی خاطرنشان و آن‌چه ممکن بود برای حصول اطمینان و روشن ساختن نظریه آن‌ها کوشش گردید.
متاسفانه با تمام این مجاهدات که دولت ایران به منظور حفظ امنیت و آسایش کشور در رفع نگرانی دو دولت همسایه خود نمود در عوض حسن تفاهم و تسویه مسالمت‌آمیز [ناخوانا] نتیجه این شد که نمایندگان شوروی و انگلیس ساعت ۴ صبح امروز به منزل نخست‌وزیر رفته هر کدام یادداشتی مبنی بر تکرار مطالب گذشته که جواب آن‌ها با اقدامات اطمینان‌بخش داده شده بود تسلیم نموده و در این یادداشت‌ها توسل خود را به نیروی نظامی اخطار کرده‌اند؛ و مطابق گزارش‌هایی که رسیده معلوم شد نیروی نظامی آن‌ها در همان زمان که نمایندگان مزبور در منزل نخست‌وزیر مشغول مذاکره بودند از مرزهای ایران تجاوز نموده، نیروی هوایی شوروی در آذربایجان به بمباران شهر‌های باز و بی‌دفاع پرداخته و قوای روس از جلفا به سمت تبریز اعزام شده‌اند. در خوزستان قوای انگلیس به بندر شاهپور و خرمشهر هجوم برده، کشتی‌های ما را غافلگیر نموده صدمه زده‌اند و نیروی هوایی آن دولت به اهواز [ناخوانا]ریخته همچنین قوای انگلیس با وسایل موتوریزه فوق‌العاده زیاد از طرف قصرشیرین به کرمانشاه در حرکت می‌باشند.
قوای متجاوز در هر نقطه که با نیروی ارتش شاهنشاهی مواجه شده‌اند طبعا تصادم و برخوردی هم رخ داده است. دولت برای روشن ساختن علت و منظور این تجاوزات به فوریت مذاکرات و اقدامات لازم را به عمل آورده و منتظر نتیجه می‌باشد که البته به استحضار مجلس شورای ملی خواهد رسانید.
چون فعلا منتظر نتیجه مذاکرات هستیم تقاضا شد در این جلسه غیر از استماع گزارش دیگری نشود بعد به موقع مجلس را برای استحضار از نتیجه مذاکرات و اتخاذ تصمیم خبر خواهیم داد.
دولت لازم می‌داند به عموم افراد کشور توصیه و تاکید نماید که در این موقع باید خونسردی و متانت را رعایت نموده و با رعایت آرامش رفتار نمایند. (نمایندگان: صحیح است)
ختم جلسه
ساعت ۳ و ۴۵ دقیه بعدازظهر مجلس ختم و جلسه آینده به روز یکشنبه نهم شهریور موکول و دستور لوایح موجوده معین گردید.
