«اسماعیل آباد» خودش را پهن کرده در دو سوی ریلی که حالا نقش تفریحگاه برای ساکنانش دارد. تا چند سال پیش قطار از اینجا می گذشت و زن ها گاهی چهره مسافران خندان را می دیدند که به زعم خودشان حتما می رفتند مشهد برای زیارت. گاهی زیرلب التماس دعایی می گفتند و آنها می رفتند و اینها می ماندند.
اسماعیل آباد، یکی از حاشیه های شهر قم است. به جمکران که برسید، نشانی اش را از هرکه بپرسید می گوید زیرگذر را رد کنید، همانجایی که خیلی درب و داغان است، همانجا اسماعیل آباد است.
«عکس و فیلم از ما نگیر. از بچه ها خواستی بگیر، از ما نگیر. شوهرم سختگیر است. یک وقت طلاقم می دهد.» این را نعیمه می گوید، یکی از زن هایی که روی ریل بی قطار گعده کرده اند. نعیمه اهل مزارشریف است. ۱۲ سال است آمده ایران و سه تا بچه اش اینجا به دنیا آمده اند: «ما که اینجا نشسته ایم همه افغانیم، لرها و ترک ها هم هستند، همه اینجا باهمیم.»
اینجا چه کار می کنید؟ یکی دیگر از زن ها جواب می دهد: «آمده ایم هواخوری. وقت استراحتمان می آییم اینجا گپ می زنیم. بعدش دوباره برمی گردیم سراغ دمپایی ها.» دمپایی ها؟ زن ها ریز می خندند، انگار که رازی میانشان باشد و از اینکه غریبه آن را نمی داند، کیفور شده باشند:
«دمپایی های مردانه را از کارخانه می آورند تا دورشان را دوخت بزنیم. اینجا کار همه زن ها همین است، همه دمپایی دوزند. جفتی ۹۰۰ تومان هم مزد می دهند. هر نفرمان روزی یک جعبه را می زند، گاهی هم بیشتر. هرچه بیشتر بدوزی، بیشتر می گیری.»
این را گلجان می گوید. ایران دنیا آمده و از وقتی یادش می آید در اسماعیل آباد است: «شاید آن موقع ۸، ۹ سالم بود آمدیم اینجا. خودم هم اینجا شوهر رفتم. شوهرم بیکار است. مردهای ما همه بیکارند، صبح می روند فلکه و برمی گردند.»
اسماعیل آباد مدرسه ندارد. بعضی بچه ها می روند مدرسه آنور خط، بعضی ها هم دورتر. گلجان می گوید: «بچه های من را این نزدیکی، مدرسه ثبت نام نکردند. وقتی می رویم اسم بچه ها را بنویسیم، می گویند اگر بچه های ایرانی را نام نویسی کردیم و جا داشتیم، بچه شما را ثبت نام می کنیم. آدم باید پارتی داشته باشد یا پول بدهد تا بچه هایش را ثبت نام کنند. من که پول نداشتم، دو تا بچه ام را بردم یک مدرسه دور که آنجا بیشتر بچه هایش افغان هستند.»
زنی میانسال با صورت شال پیچیده از راه می رسد. خوشرو و شوخ است. دست ها را در هوا تکان می دهد: «می دانی من وقتی باران می آید چه کار می کنم؟ گل توی کفش هایم می رود، سر تا پایم گلی می شود و آنوقت فکر می کنم که باید برقصم چون دیگر کسی من را نمی بیند.» او هم اهل مزار شریف است و زن ها می گویند اینجا اهالی مزارشریف زیادند. آنها ایران را دوست دارند و اگر شوهرانشان هم مثل خودشان کار داشته باشند، دیگر چیزی نمی خواهند.
زن ها وقت استراحتشان تمام شده و بلند می شوند تا به خانه بروند و دمپایی دوردوز کنند و بعدش برای بچه هایشان غذا درست کنند.
خانه های اسماعیل آباد در واقع آلونک هایی هستند که در دو سوی ریل آهن سرهم بندی شده اند. از یک سو دیواری بتنی آنها را از محلات مجاور جدا می کند و سوی دیگر زمینی خاکی است که انواع زباله از جمله سرنگ های خالی در آن به چشم می خورد.
محله مکان مناسبی است برای کسانی که از جاهای دیگر می آیند که مواد مصرف کنند. خرید و فروش هم هست؛ تریاک فروش ها یک جا هستند و گردفروش ها یک نقطه دیگر. اهالی البته می گویند ساقی ها و مصرف کننده ها لزوما مال اسماعیل آباد نیستند و از هرجایی می آیند.
«زمین خاکی چون همه چیزش مشخص است، می گویند اینجا مواد می کشند، می دانی چون جلوی چشم است. مواد کشیدن بالا و پایین شهر ندارد. من الان بر فرض مثال خودم بخواهم مواد بکشم، می روم خانه دوستم یا او می آید خانه من. فکر می کنی بالاشهری ها توی خانه هایشان مواد نمی کشند؟! اینجوری نیست که همه توی بیابان بکشند.»
مردی که این را می گوید، شصت و چند ساله و اهل خرم آباد است. راننده آژانس است و از سال ۸۱ در اسماعیل آباد ساکن شده: «خانه ام سال ۶۵ ساخته شده، این را از روی نصب برق می گویم. اینجا نه گاز داریم نه فاضلاب. می دانید چقدر خانه به خاطر نفت آتش گرفته؟ این خانه ها سند ندارند. می گویند چون مهندسی ساخته نشده، مجوز نمی دهند. ریل را باید جمع کنند، خط عوض شده و رفته محمدیه. بین راه آهن و شهرداری مشکل هست. اینجا مردم کارگر هستند و اگر درآمد داشتند می رفتند جای دیگر، اما نمی توانند. اجاره خانه هایشان کم است و همان را هم توان پرداخت ندارند. من خودم بنای ساختمانی هستم و چون کار نیست رفتم آژانس. اینجا کارگر زیاد است و پول، کم.»
ردیف خانه های به هم پیوسته، با خانه مهشید تمام می شود. دو خانه قبل تر، اعلامیه فوت کودکی را بالای سر خانه چسبانده اند که مهشید می گوید بیمار بوده. زن اهل همدان است. کوچک که بوده با مادرش آمده اینجا، سال ۷۲ که مدرسه ای بوده و حالا پسر بزرگش در همان سن است و با لباس مدرسه به خانه نزدیک می شود و مادر هر روز کارش همین است که دست بچه کوچکش را بگیرد و جلوی خانه به انتظار پسر بایستد: «بیا این کانال را نشانت بدهم. همه جا را کانال کشیده اند غیرازهمین یک تکه. گاهی لایروبی می کنند اما باز خطرناک است. چند سال پیش یک بچه سه چهارساله افتاد توی کانال. مادرش داشت دنبالش می گشت که دید بچه روی آب آمده و مرده.»
شوهر زن رفتگر است. جمکران کار می کند. زن می گوید مردم اطراف جمکران، می روند آنجا و نان محلی می فروشند ولی ما راهی به جایی نداریم. گیر کرده ایم اینجا و همه اش بهمان می گویند خارج از محدوده اید.
تنها مغازه خواربارفروشی اسماعیل آباد را زنی اداره می کند که او هم مهاجری اهل همدان است: «مشکل مردم اینجا بیشتر گاز و آسفالت است. درآمد کم است اما راضی نباشیم چه کنیم؟ قانعم ولی اگر مشکل گاز ما را حل کنند خیلی خوب می شود. هر کپسول را ۱۰، ۱۵ هزار تومان می گیریم که یک هفته را جواب می دهد و اگر آب گرمکن وصل کنیم نهایتا دو سه روز. مشکل این است که الان کپسول پیدا نمی شود و باید کلی جا برویم تا شاید گیر بیاوریم.»
پسرجوان از خانه ای بیرون می آید و سوار موتور می شود. می گوید توی کارخانه دمپایی سازی کارمی کند:«یکی از مشکلات اینجا این است که همین طور جمعیت اضافه می شود و به خانه ها طبقه و اتاق اضافه می کنند. هر خانه باید جای چرخ دوخت هم داشته باشد. اگر مردم اینجا همین کار را هم نداشته باشند که هیچ درآمدی ندارند. درست است اینجا در محدوده شهری نیست ولی ما هم انسانیم. یک طوفان شود، این خانه ها می ریزد.» وانت آبی توی کوچه می پیچد و جلوی در خانه ای نگه می دارد. بوق می زند و چند ثانیه بعد در خانه باز می شود و اهل خانه جعبه های پلاستیکی پر از دمپایی را بیرون می آورند و پشت وانت می چینند.
نزدیک عصر است و بچه های کوچک توی خاکی جلوی خانه ها مشغول بازی های کودکانه اند. یک چرخ و فلک زهوار دررفته که از ظاهرش پیداست سال ها هیچ کودکی سوارش نشده، گوشه ای توی ذوق می زند. روی آن چند تکه زیلوی کهنه انداخته اند، احتمالا برای خشک شدن. بچه ها شادمانه جیغ می کشند و من یاد حرف یکی از زن های اهل مزارشریف می افتم که گفت: «چه کار باید بکنیم وقتی انتخاب دیگری نیست.»
منبع: ایران
