«انتخاب» اسناد ویکی لیکس در رابطه با ایران را که متعلق به سال های ۱۹۷۲ تا ۲۰۰۹ است، را به صورت روزانه و به منظور آگاهی مخاطبان نسبت به تحولات و اتفاقات گذشته، منتشرمی کند
سرویس تاریخ «انتخاب»: سفارت آمریکا در تلگرافی از اردن به تاریخ چهارشنبه ۱۱ تیر ۱۳۸۲ به بحث تجمع ۲۲۰۰ پناهنده در مرز ایران و عراق پرداخته است.
به گزارش «انتخاب»؛ متن این سند که ویکی لیکس آن را منتشر کرده، در زیر آمده است:
موضوع سند: تجمع ۲۲۰۰ پناهنده در مرز اردن و عراق
طبقه بندی: غیرمحرمانه، صرفا برای استفاده رسمی
چهارشنبه ۱۲:۰۵ دقیقه دوم جولای ۲۰۰۳
از: اردن
به: نامشخص
۱. خلاصه و نکته: روز ۲۴ ژوئن، هماهنگ کننده منطقه‌ای مستقر در اردن به همراه اعضای تیم دارت در عراق از کمپ‌های پناهندگان سازمان ملل در مرز اردن و عراق دیدار کردند. جمعیت این دو کمپ مجموعا ۲۲۰۰ نفر بود: ۱۲۰۰ کرد ایرانی از کمپ پناهندگان الطاش به همراه دیگر افراد فاقد مدارک در ناکجا آباد پست‌های مرزی عراق و اردن گرفتار شده اند و ۸۹۹ فلسطینی و ۱۶۳ سومالیایی و سودانی در کمپ پناهندگان سازمان ملل در رووشدیه حضور دارند. سودانی‌ها و سومالیایی‌ها که پیش از این در کمپ موقت هلال احمر نگهداری می‌شدند، روز ۲۳ ژوئن و به عنوان بخشی از تصمیم دولت اردن برای بستن این کمپ، به بیرون منتقل شدند. در حالیکه ۴۴ کرد ایرانی اینجا را برای رسیدن به شمال عراق ترک کرده و ۷۵ نفر دیگر هم در آینده می‌خواهند از اینجا بروند، جمعیت اینجا رو به کاهش است. تعداد اعضای سازمان مجاهدین در ناکجاآباد از تعداد اولیه ۹۶ نفر اکنون به تنها ۵ نفر رسیده است. هرچند هردوی دولت اردن و سازمان ملل نگرانی شرایط نامناسب زندگی و امنیتی در ناکجاآباد هستند، اما دو طرف حمایت خود از این کمپ تا زمان یافتن راه حلی برای کرد‌های ایرانی در کمپ الطاش، را اعلام کرده اند. پایان خلاصه و نظر.
جمعیت ناکجاآباد: کرد‌های الطاش
۲. گزارش‌های سازمان ملل نشان می‌دهد که جمعیت پناهندگان در ناکجاآباد میان پست‌های مرزی تربیل و کرامه بین عراق و اردن از اواسط می‌روی عدد ثابت ۱۲۰۰ نفر باقی مانده است. ۱۱۰۰ نفر از پناهندگان کرد‌های ایرانی هستند که از کمپ پناهندگان الطاش در نزدیکی رمادی عراق می‌آیند. کرد‌های الطاش روز ۱۴ آوریل به مرز رسیده و به نبود خدمات سازمان ملل، ناامنی عمومی و ترس از مجازات‌های سیاسی از سوی قبایل عربی همسایه اشاره کردند که دلیل فرار آنها از کمپ پناهندگی الطاش بوده است. کردها از اواسط ماه می‌بصورت روزانه اعتراض‌هایی را برگزار کرده و خواستار ورود به اردن و سکونت مجدد در کشور‌های ثالث شده اند –، اما هیچکدام از صدها خبرنگاری که روزانه در مسیر رفتن به بغداد از مرز اردن و عراق می‌گذرند توجهی به آنها نکرده اند.
۳. از روز ۲۹ می، وقتی دولت اردن به کردها گفت که اجازه ورود به اردن را نخواهند داشت، بیش از ۴۰ کرد ایرانی ناکجاآباد را برای رسیدن به روستای کالار در شمال عراق ترک کرده اند که خارج از سلیمانیه قرار دارد و این کردها در آنجا فامیل دارند. ۷۵ نفر دیگر هم به دنبال خروج از ناکجاآباد و رفتن به کالار هستند، اما تمایلی ندارند که بدون تضمین سازمان ملل و نیرو‌های ائتلاف درباره ایمنی، امنیت و کمک‌های بشردوستانه و امکان سکونت در یک کشور ثالث -احتمالا آمریکا - به آنجا بروند. این ۷۵ کرد به سازمان ملل گفته اند که می‌تواند ۶۰۰ نفر دیگر را هم متقاعد به خروج از ناکجاآباد و رفتن به شمال عراق کنند، اگر سازمان ملل بتواند بصورت کتبی سکونت آنها را تضمین کند. کردها به ماموران دارت گفته اند که آنها رفتن به شمال عراق را اقدامی موقتی می‌دانند که نقطه انتقال آنها برای پناهندگی در کشوری ثالث باشد. کرد‌های ناکجاآباد همچنین گفته اند که «صدها» کرد الطاش را برای رسیدن به کالار ترک کرده اند و روی قول مسئولان کردستان حساب کرده اند که می‌گویند زندگی بهتری در شمال عراق خواهند داشت. عراق/سازمان ملل نتوانسته اند تایید کنند که چند کرد کمپ الطاش را برای رسیدن به شمال عراق ترک کرده اند. همچنین عراق/سازمان ملل به اردن/سازمان ملل توصیه کرده اند که نمی‌توانند به حرکت کرد‌های ناکجاآباد به شمال عراق، تا پیش از ماه نوامبر، کمک کنند، زیرا نیرو یا خدمات مناسب برای آوارگان جدید ندارند. برخی از این کردها که از پاسخ کند سازمان ملل ناامید شده اند به دنبال رفتن به کالار با کمک سازمان ملل هستند.
۴. گروه اصلی متشکل از ۱۰۰۰ کرد ایرانی در ناکجاآباد از برگشت به عراق خودداری کرده و مدعی هستند آنجا «زندانی» است که ۲۳ سال در آن رنج کشیده و محدود به استان الانبار بوده و از فرصت‌های اجتماعی و اقتصادی محروم شده اند. کردها با ماموران دارت گفته اند که شک دارند تغییر در رهبری عراق، تغییری در شرایط آنها ایجاد کند و مدعی هستند که آنها از مدیریت ضعیف سازمان ملل و تبعیض توسط قبایل عرب محلی رنج کشیده اند (برخی از کردها مثلا مدعی هستند که درخواست آنها برای سکونت یا بازگشت داوطلبانه به ایران برای سه یا چهار سال از سوی سازمان ملل بی جواب مانده است). برخی از کردها مدعی هستند که به دلیل مخالفت سیاسی با ایران، ... نمی‌توانند به زادگاهشان برگردند (در واقع درخواست بازگشت داوطلبانه چند صد کرد ایرانی از کمپ الطاش توسط دولت ایران رد شده است)؛ لذا کرد‌های الطاش سکونت در یک کشور ثالث را تنها گزینه می‌دانند. هرچند دولت اردن اعلام کرده است اگر این کردها مدارک و بلیط برای اقامت در یک کشور ثالث را داشته باشند، به آنها اجازه عبور خواهد داد، اما سازمان ملل (از نظر ما به درستی) حاضر به انجام کار‌های سکونت در ناکجاآباد نیست، زیرا نگران هستند که باعث جذب انبوهی از مهاجران از کل عراق شود.
انبوهی از افراد بدون مدارک و متفرقه
۵. حدود ۱۰۰ فرد بدون مدرک دیگر هم در ناکجاآباد حضور دارند که مجموعه از ملیت‌ها و مشکلات سیاسی را دارند. گروه اولیه ساکنان ناکجاآباد شامل ۹۶ عضو مجاهدین خلق می‌شد که اکنون این تعداد به ۵ نفر رسیده است که سه نفر آنها در آستانه دریافت مدارک برای رفتن به انگلستان بوده و منتظر قطعی شدن جزییات آن هستند. شش نفر که خود را ایرانی (اعضای سابق اپوزیسون ایران) معرفی می‌کنند نیز از کمپ آوارگان الطاش فرار کرده و اکنون به دنبال سکونت در کشور ثالث هستند. دو فلسطینی-اردنی فاقد مدارک نیز که ظاهرا بعد از سپتامبر سیاه از اردن فرار کرده اند، در مرز منتظر سکونت هستند. گروهی از ۴۱ فلسطینی فاقد مدارک که بعد از احیای اقدامات مرزی دولت اردن به حالت پیش از جنگ در روز ۲۲ می‌به اینجا آماده اند نیز با امید بازگشت به اردن اینجا هستند. همانند کرد‌های ایران، سازمان ملل به این گروه نیز گفته است که نمی‌تواند کار آنها را برای راهکار‌هایی دایمی مثل اقامت در کشور ثالث انجام دهد – تا زمانی که آنها در ناکجاآباد بمانند. همانند کردها، این گروه هم حاضر به بازگشت به عراق نیستند.
فلسطینی‌ها و ساکنان TCN در کمپ پناهندگان روویشد سازمان ملل
۶. کمپ پناهندگان سازمان ملل در روویشد، اردن، اکنون میزبان ۸۹۹ فلسطینی از بغداد و ۱۶۳ سومالیایی و سودان یاست که از کمپ انتقالی TCN هلال احمر اردن در روز ۲۳ ژوئن و بعد از آن خارج شدند که دولت اردن تصمیم به بستن این کمپ گرفت. این گروه از سومالیایی‌ها و سودانی ها، ساکنان قدیمی عراق هستند که حاضر به بازگشت به کشور خودشان نیستند و در عین حال تمایلی هم به بازگشت به عراق ندارند. سازمان ملل با این گروه مصاحبه کرده و متوجه شد تنها چهار نفر آنها شرایط موقعیت پناهنده سازمان ملل را دارا هستند.
۷. دولت اردن روز ۲۱ آوریل پذیرفت تا فلسطینی‌ها را به کمپ آوارگان سازمان ملل راه دهد که ظاهرا امیدوار است این کار سازمان ملل را ترغیب خواهد کرد تا کرد‌های الطاش را به کمپی جدید در مرز عراق منتقل کند. زمانی که دولت اردن مرز خود را به روی فلسطینی‌ها باز کرد، جریان کوچک، اما ماوم ایجاد شد که در نتیجه آن بیش از ۱۱۰۰ فلسطینی تا اواسط ماه می‌وارد کمپ سازمان ملل شدند. روز ۲۲ می، دولت اردن سیاست مهاجرتی پیش از جنگ خود را درباره فلسطینی‌ها تغییر داده و تنها به کسانی اجازه عبور می‌داد که دارای مدارک کافی و مجوز مربوطه از سازمان اطلاعات برای ورود به اردن باشند (این سیاست در تمامی مرز‌های دیگر اردن شامل پل آلنبی، در کل مدت جنگ اعمال شد). این تصمیم در کنار توفان‌های شن وحشتناک اواخر می، منجر به خروج تدریجی از کمپ شد. در حالی که شرایط در کمپ در طول تابستان رو به وخامت می‌رود، سازمان ملل انتظار دارد تعداد بیشتری از فلسطینی‌ها قطع امید کرده و به بغداد برگردند.
۸. تقریبا یک سوم فلسطینی‌ها در کمپ پناهندگان رووشید «ازدواج با ملیت متفاوت» داشته‌اند به این معنی که زنان فلسطینی-اردنی (که پاسپورت اردنی دارند) با مردان فلسطینی-عراقی (که مدارک عراقی داشته یا هیچ مدرکی ندارند) ازدواج کردهاند. سازمان ملل معتقد است که دولت اردن به تدریج به این گروه – حدود ۳۰۰ نفره – امکان خواهد داد وارد اردن شوند. به گفته کمیتته کمپ، باقیمانده این گروه به دنبال اسکان در کشوری ثالث، ترجیحا در شمال اروپاست، جایی که برخی از این فلسطینی‌ها در آنجا اقوام دارند. فلسطینی‌ها ترکیبی از پناهندگان ۱۹۴۸ (تمامی زنان اصالتا اهل حیفا بوده و همراه با ارتش در حال عقب نشینی عراق، از آنجا گریختند) پناهندگان ۱۹۶۷ و دیگر فلسطینی‌هایی هستند که پس از جنگ ۱۹۹۱ از خلیج فارس اخراج شدند (هرچند اعضای کمیته کمپ این مسئله را به مسئولان مرزی اعلام نکرده اند، اما جامعه فلسطینی عراق نیز بخش‌های تردگرایی در خود دارد).
۹. فلسطینی‌ها به ماموران مرزی گفته‌اند که عراق برای آنها تمام شده است. آنها در مقام یک اقلیت در اقلیت سنی عراق، نگرانند که اولین هدف انتقامجویی شیعیان عراقی شوند. فلسطینی‌ها همچنین می‌گویند عراقی‌ها آنها را در بهترین حالت گروه مورد حمایت صدام حسین و در بدترین حالت، حامیان صدام حسین می‌دانند. به گفته آنها به همین دلیل فلسطینی‌ها از خانه هایشان در بغداد اخراج شده اند (نکته: فلسطینی‌های دیگری گزارش کرده اند که مسایل اقتصادی و نه سیاسی منجر به افزایش اجاره خانه‌های آنها شده که قبل از آن حکومت صدام آنها را پایین نگه می‌داشت).
۱۰. فلسطینی‌ها همچنین احتمال بازگشت به مناطق خودمختار فلسطین را رد کرده و به ماموران گفته اند که آنها اهل حیفا در منطقه سبز اسراییل هستند و اکنون در آنجا از آنها استقبال نخواهد شد. بازگشت به کرانه باختری یا غزه هم به گفته آنها بازگشت به کشور اصلی شان نخواهد بود. بعلاوه عدم تمایل دولت اردن در پذیرش پناهندگان فلسطینی، گزینه تلفیق محلی آنها را هم منتفی می‌کند. از نظر این فلسطینی‌ها، انتقال آنها به مکانی دیگر، تنها گزینه باقیمانده است (توجه: مناطق عملیاتی سازمان آوارگان جنگی سازمان ملل – یعنی عراق – خارج از حوزه اختیار سازمان پناهندگان سازمان ملل بوده و لذا میتوان آن را به عنوان گزینه‌ای برای اقامت طولانی مدت در نظر گرفت. البته این واقعیت که پناهندگان فلسطینی اکنون تحت حمایت سازمان پناهندگان سازمان ملل در منطقه عملیاتی سازمان آوارگان جنگی سازمان ملل – اردن – هستند، مشکلات حقوقی دشواری را برای هردوی این سازمان‌ها ایجاد کرده است. بعلاوه، از آنجا که استن برونی، نماینده سازمان ملل به ماموران گفته است که مسئولان محلی این کمپ‌ها به شدت با اقامت فلسطینی‌ها جدید در این منطقه مقاومت می‌کنند، زیرا می‌تواند مشکلات حقوقی مهمی را برای فلسطینی‌های ساکن ایجاد کند).
مسایل مدیریت و هزینه کمپ
۱۱. سازمان ملل و ارگان‌های همکار – سازمان خیریه هاشمی، CARE، آکسفام و پلتفرم ژاپن – همچنان به ارایه خدمات در کمپ‌های رووشید و ناکجاآباد ادامه می‌دهند. سازمان MSF که پیش از در حوزه درمانی و مشاوره روانی خدماتی ارایه می‌کرد، برنامه خود را در روز ۳۰ ژوئن به پایان برد. سازمان WFP هم کمک‌های غذایی خود را از ۳۰ ژوئن پایان داده و دلیل آن را سیاست همیشگی کمک به جمعیت‌های پناهنده بیش از ۵ هزار نفر اعلام کرده است. سازمان ICRC و دفتر پناهندگان سازمان ملل همچنان به کمک‌های غذایی خود ادامه خواهند داد. مراقبت درمانی و دندانپزشکی نیز به یک مشکل جدی برای کمپ ناکجاآباد تبدیل شده است و سازمان ملل به دنبال دریافت مجوز ویژه اردن برای درمان‌های خاص است (نزدیکترین بیمارستان در رووشید اردن با فاصله ۷۵ کیلومتر است). برخی پناهندگان ناکجاآباد به ماموران گلایه کرده اند که خدمات درخوانی مناسب دریافت نکرده اند و دلیل ان دشواری سفر به خارج از کمپ است. ظاهرا روحیه پناهندگان در هفته‌های اخیر بهتر شده که دلیل آن تلاش‌های یکی از گروه‌های خدمات سازمان ملل با پشتیبانی ارگان نجات کودکان بوده است.
۱۲. در حال حاضر سازمان ملل و IOM در حال مذاکره درباره چگونگی مدیریت هزینه‌های مراقب از ۱۶۳ پناهنده TCN هستند که در روز ۲۳ ژوئن به کمپ پناهندگان سازمان ملل آورده شده اند. سازمان ملل همچنین تنها چهار نفر از این افراد را به رسمیت شناخته، اما پذیرفته است تا خدمات ابتدایی را به دلایل بشردوستانه در اختیار همه آنها قرار دهد. احتمالا آب یکی از کلیدیترین مسایل هزینه‌ای برای سازمان ملل و IOM باشد. بعد از سه ماه از تامین آب برای کمپ‌های رووشید که در آن زمان سه عدد بودند، دولت اردن به این تصمیم رسیده است که دیگر نمی‌تواند این کار را انجام دهد. دولت اردن مرکز تصفیه آبی را که بخشی از سرمایه آن توسط آمریکا تامین شده، روشن کرد و به این ترتیب سازمان ملل امکان پیدا کرد تا با استفاده از چاه آب نزدیک رووشید برای دو کمپ آب تامین کند. مسئولان سازمان ملل گفته اند که دولت اردن این مرکز تصفیه آن را تنها را تا چند روز بعد از اتمام قرارداد نگهداری آن در روز ۱۱ ژوئن با حمایت مالی آمریکا، روشن نگه داشته بود. سازمان ملل اکنون در حال مذاکره با دولت اردن درباره هزینه‌های نگهداری این واحد است. سازمان ملل تخمین می‌زند که احتمالا ۲ میلیون دلار برای شش ماه مدیریت این دو کمپ نیاز خواهد داشت.
نکته
۱۳. تصمیم اولیه دولت اردن برای راه ندادن کرد‌های ایرانی به اردن تا کنون ثابت مانده و پیش بینی می‌کنیم که تغییر نخواهد کرد. هرچند سازمان ملل ابتدا به دنبال ایجاد یک کمپ جدید برای کردها در داخل مرز عراق بود، اما حالا این مسئله منتفی شده و این بحث مطرح شده است که ایجاد یک کمپ جدید می‌تواند انواع پناهندگان را از سراسر عراق به اینجا جذب کرده انتظارات غیرواقعی را درباره احتمال سکونت در کشور ثالث میان آنها ایجاد کند. سازمان ملل معتقد است که یک کمپ جدید فرامرزی همچنین به دولت اردن اجازه خواهد داد تا مرز‌های خود را رسما به روی پناهجویان ببندد. ما با ارزیابی سازمان ملل موافقیم. هردوی دولت اردن و سازمان ملل نشان داده اند که مایل به حمایت از کمپ ناکجاآباد تا زمان رسیدن به راه حلی برای کرد‌های ایران از کمپ الطاش هستند. در این مدت نیز ما در حال کار با سازمان ملل برای یافتن راه حل هستیم که شامل بازگشت به عراق و احتمالا سکونت برخی کرد‌های ایرانی در آمریکا می‌شود.
۱۴. موقعیت فلسطینی‌ها هم پیچیده‌تر و هم احتمالا قابل مدیریت‌تر است. تقسیم مسئولیت میان سازمان‌های پناهندگان و آوارگان جنگی سازمان ملل پیچیدگی‌های حقوقی و سیاسی دارد که احتمالا از داخل آن نتوان به یک راه حل پایدار برای این گروه از فلسطینی‌ها رسید. با این وجود با توجه به پیوند عمیق فلسطینی‌ها با اردن، سازمان ملل معتقد است (و ما موافقیم) که دولت اردن به تدریج برخی از آنها – اگر نه همه آنها – را به اردن راه خواهد داد. البته غیرمحتمل است که دولت اردن تا زمانی که مسئله ناکجاآباد حل نشده است، درباره فلسطینی‌ها اقدامی انجام دهد.
