خاطرات مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی از سال ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۶، هر شب منتشر می‌‌شود. پیشتر، خاطرات «آیت الله» از سال ۵۸ تا ۷۱ در «انتخاب» منتشر شده بود.
متن خاطرات آیت الله هاشمی در روز ۳۱ اردیبهشت ۱۳۷۶ که برای نخستین بار در «انتخاب» منتشر می شود، در زیر آمده است
سال ۱۳۷۱
دادستان‌هاى انقلاب سراسر كشور آمدند. آقاى [سيد ابوالفضل] موسوى تبريزى، [دادستان كل كشور]، صحبت كوتاهى كرد و من صحبت مفصل و تشويق‌شان كردم. بعد از جلسه آقاى [سيد ابراهيم] رييسى، دادستان انقلاب آمد و از اظهارات من تشكر و اظهار تسليم كامل براى اجراى سياست دولت كرد.
آقايان [ علي] فلاحيان و [مصطفي] پورمحمدى آمدند. گزارش سفر به سوريه و مذاكره با [عبدالحليم] خدام، على الدولى و تركى از عربستان سعودى در مورد آينده عراق را دادند. از عدم همكارى با اطلاعات در خارج كشور شكايت كردند.
آقاى [محسن] نوربخش، [وزير امور اقتصادي و دارايي] آمد و گزارش پيشرفت در استفاده از ارز فاينانس را داد؛ تاكنون حدود چهار ميليارد دلار انجام شده است. سقف اعتبار هفت ميليارد است. براى كمك به مراجعت ايرانيان از خارج كشور استمداد كرد و اجازه معامله بيشتر با آمريكا گرفت.
آقاى [محي‌الدين] حايرى شيرازى و آقاى [اسدالله] ايمانى آمدند. از سياست‌هاى دولت و از نتايج انتخابات اظهار رضايت كردند و براى استاندارى فارس كسى را معرفى كردند. پيشنهاد تأسيس سازمان امر به معروف و نهى از منكر نمودند و همچنين آمادگى بيشتر براى خريد گندم‌هاى فارس كه امسال زيادتر است.
آقاى [عبدالله] نورى، [وزير كشور] و استاندار مركزي، اطلاع دادند كه ديشب جمعى شرور در اراك بى‌نظمى كرده‌اند و شهردارى و بعضى جاهاى ديگر را آتش زده‌اند و جمعى دستگير شده‌اند؛ به آقاى [محمد]يزدى، [رييس قوه قضاييه] گفتم كه سريعاً رسيدگي شود.
عصر با هلي‌كوپتر به بازديد شهرك‌هاى صنعتى و دامدارى اطراف تهران رفتم كه براي صنايع و گاودارى‌هاى مزاحم داخل تهران در دست احداث است. از شهرك صنعتى سيصد هكتارى على‌آباد در جاده گرمسار- پنجاه كيلومترى شرق تهران- از فضا بازديد كرديم؛ تعدادى از واحدها مشغول ساختمان است.
سپس به چرم‌شهر در جنوب شرقى ورامين رفتيم. مساحت آن هفتصد هكتار است و براى صنايع چرم و صابون ساخته مي شود. مديران و صاحبان صنايع صحبت كردند. آب را از راه دورى آورده‌اند. شهردارى تهران و سازمان حفاظت محيط زيست، اصرار بر سرعت بيشتر دارند و صاحبان صنايع، از فشار شهردارى و كُندى پيشرفت كار گله دارند. براى تسهيلات بيشتر استمداد كردند. تمام منطقه مسير آباد و زير زراعت است. منطقه شهرك، كويرى و موات است. زمين را با آب و برق و راه و آسفالت و ساير امور زيربنايى، به قيمت مناسب، به صورت اقساط واگذار مى‌كنند.
از آنجا به شهرك گاودارى فشافويه در كنار حسن‌آباد پرواز كرديم. سد خاكى بسته‌اند كه 15 ميليون متر آب رودخانه كن را مهار مى‌كند. هزار و هشتصد هكتار زمين است كه بايد آماده شود. مديرمسئول از جهادسازندگى گزارش داد و [آقاي احمد حسين]، مديرعامل شركت «دام دوستان» خواسته‌ها را مطرح كرد: وام، واگذارى ملكى زمين، مهلت مناسب براى ساخت و انتقال. جمع زيادى از گاوداران آمده بودند؛ براى آنها صحبت كردم.
در راه بازگشت، مى‌خواستيم شهرك صنعتى صنايع سنگين در كنار كهريزك را ببينيم كه پيدا نشد و چون دير بود به طرف سعدآباد پرواز كرديم. به خانه آمدم.
سال ۱۳۷۲
در گزارش‌هاى امروز، پيوستن انگلستان به پيمان ماستريخت و ظهور جريان احياي سلطنت و تزاريسم در روسيه مهم است.
فاطى از عمان تلفن كرد و گفت تا آخر سفر وزير امورخارجه مى‌ماند. قبلاً خيال داشت از مكه برگردد. با عفت و محسن در لندن تلفنى صحبت كرديم. قرار است امروز نتايج درمان‌شان و معاينات را بدهند؛ گويا نارسايى كبد و كمى از آثار عفونت قبلى كليه است.
قسمت زيادى از وقتم را صرف بررسى اولين جلد راهنماى تفسير موضوعى و كليد قرآن نمودم؛ اخيراً چاپ شده است. مقدمه‌اى كه نوشته بودم، خواندم؛ خوشم آمد. عيوب و اشكالاتى در ترتيب كار به نظرم رسيد كه بايد برطرف شود.
ظهر بستگان بودند. شب، مهدى و فرشته آمدند، با هم شام خورديم. حمامي رفتم؛ احساس رفع كامل كسالت مى‌نمايم.
سال ۱۳۷۳
همراه عفت و فاطی و سعید و بچه‌ها و یاسر، به ساختمان در حال احداثِ مرکز تحقیقات پلیمری، واقع در منطقه چیتگر رفتیم. آقای [حمید] میرزاده، [معاون اجرایی رییس‌جمهور] و مدیران دیگر و محققان توضیحات دادند. از چند طرح به نتیجه رسیده که به آنجا آورده بودند و همچنین از پایلوت تحقیقاتی و لایه‌های سبک کاغذی لانه زنبوری، آغشته به مواد پلیمری و مواد حفظ بخار زمین، برای صرفه‌جویی در مصرف آب کشاورزی و سپر پلیمری ماشین‌های سواری و محصولات کاربردی در پزشکی و جراحی و دندان و چند طرح دیگر بازدید کردیم. ضمناً از پشت بام ساختمان، مراکز تحقیقاتی و آموزشی دیگر موجود در اطراف آن را دیدیم. منطقه نظامی چیتگر [در غرب تهران]، میدان تیر ارتش است و خود من هم قبل از انقلاب در [سال ۱۳۴۲]، هنگام سربازی دو ماهة زورکی، در همین میدان، تمرین تیراندازی کردم و از پادگان باغ‌شاه سابق، [واقع در مرکز شهر تهران] تا اینجا پیاده با کوله‌پشتی آمدم.
سپس به منطقه هلیجرد [کرج] رفتیم و شهرک تحقیقاتی [کاوش]در دست احداث توسط آقای میرزاده را دیدیم. منطقه خوبی است؛ قطعه‌بندی و جدول‌کشی و درختکاری شده است. با استفاده از آب چند چشمه کوچک، منطقه وسیعی را درختکاری کرده‌اند.
ناهار به هتل واریان در ساحل سد کرج رفتیم. این هتل مصادره شده و سپس آتش گرفته و منهدم شده است. سپس بابت بخشی از طلب‌های سازمان بازنشستگی از دولت، به این سازمان واگذار شده است. آنها بازسازی کرده‌اند و بناست به زودی مورد بهره‌برداری قرار بگیرد؛ منظره بسیار زیبایی دارد. بعد از ناهار و نماز، قهرمانان اسکی و کایت، نمایش دادند. با قایقی روی دریاچه سد گردش کردیم. گزارش کاملی از شرایط سد و برنامه‌های تفریحی و ورزشی و مستحدثات وسیع اطراف آن داده شد؛ برایم تازگی داشت.
به خانه آمدیم. شب، عفت و فاطی برای مراسم بله‌برون ازدواج فرزند صدیقه همشیره با صبیه آقای صدوقی رفتند.
سال ۱۳۷۴
جلسه تنظیم بازار داشتیم. دربارة آثار مثبت و مشکلات سیاست جدید ارزی و تأمین نیازهای ارزی کالاهای مشمول طرح قیمتگذاری بحث شد. عصر جلسه هیأت دولت داشتیم. آییننامه مبارزه با قاچاق کالا و ارز برای قانون تشخیص مصلحت تصویب شد.
شب، میهمان آیت‌الله خامنه‌ای بودم. دربارة تشکیل شورای مشاوران اقتصادی و نتایج تصمیم اخیرمان در مورد ارز صادراتی که مورد رضایت ایشان بود و تعیین امامجمعه تبریز به جای آقای [مسلم] ملکوتی و کمک‌هایمان به نهضت‌های اسلامی و آثار تحریم آمریکا و تبلیغات منفی وهابی‌ها و سعودی‌ها بحث شد. در مجموع، آثار تصمیم جدید در کنترل قیمت ارز و تنزل قیمت کالاها مناسب است و استقبال رسانه‌ها هم خوب است.
سال ۱۳۷۵
به دفترم رفتم. جواب آقای کهل، [صدراعظم آلمان] را آماده کردم. ساعت ده و نیم، [آقای محمدرضا هاشمی گلپایگانی]، وزیر علوم و رؤسای دانشگاه‌ها آمدند. گزارش مفصل کم محتوایی داد. من هم در تقویت دانشگاه‌ها و توجه به علم و روش و تحقیق صحبت کردم. [آقای عبدالعزیز السعدون]، رئیس مجلس کویت با جمعی از همراهانش آمدند. سؤالات زیادی از وضع مجلس و دولت کویت کردم و صحبت‌های دو طرف، تشریفاتی و دوستانه بود.
جلسه‌ای برای تعیین تکلیف کارت هویت ملی افراد داشتیم. از ثبت احوال و وزارت اطلاعات و مخابرات و سازمان برنامه‌وبودجه بودند. تصمیم‌گیری شد؛ اجرا به عهده سازمان ثبت احوال و پشتیبانی به عهده معاون اجرایی [رئیس جمهور] گذاشته شد.
عصر آقای عبدالله نوری آمد. مطالبی از سفر حج گفت و در مورد ریاست مجلس و ملاقات با رهبری صحبت شد. آقایان [قربانعلی] دُرّی [نجف آبادی، نماینده تهران] و [محمدهاشم] رهبری، [نماینده تهران] و [رضا] عبداللهی، [نماینده ماهنشان] از مجلس آمدند و خواستار کمک برای مشاغل نمایندگانی شدند که رأی نیاورده‌اند. از اختلافات درون دانشگاه‌ها بر سر اقدامات حزب‌اللهی‌ها، اظهار نگرانی کردند.
آقای [محسن] نوربخش، [رئیس کل بانک مرکزی] آمد. گزارش مبلغ ذخایر ارزی و بانک‌ها و کشورهایی که ذخایر در آنجاست را داد؛ حدود چهار میلیارد و هفتصد میلیون دلار است. راجع به کیفیت و نگهداری، با توجه به‌احتمال تحریم در آینده صحبت شد.
شب آقای [ابراهیم] امینی، [نایب‌رئیس مجلس خبرگان] از قم، تلفنی برای جلسه خبرگان استمداد کرد. به آقای [محمود] واعظی، [معاون اروپا و آمریکای وزارت امور خارجه]، گفتم به صدراعظم آلمان، اطلاع دهد که جوابش را توسط فرستاده ویژه می‌دهم. آقای [علاءالدین] بروجردی، [معاون آسیا و اقیانوسیه وزارت امور خارجه]، در مورد کمک به افغانستان پرسید. شب باران زیادی به‌صورت رگبار آمد.
سال ۱۳۷۶
در گزارش‌ها، جدا شدن بخشى از نيروهاى [عبدالرشید] دوستم و ملحق شدن به طالبان در افغانستان و اسارت اسماعيلخان [والی هرات] و نيروهايش و سقوط فارياب و نيز استيضاح مخالفان اربكان در پارلمان تركيه مورد توجه است. انتخابات [ریاستجمهوری] ايران، سخت مورد توجه رسانه‌هاى خارجى است.
آقاى رحمانى آمد و در مورد پرونده سينا خودرو توضيحاتى داد. آقاى [حسینعلی] نيرى از ديوانعالى كشور آمد. براى هزينه‌هاى اضافى استمداد كرد و از اختلاف بين روحانيت در انتخابات اظهار نگرانى نمود و در حُسننيت دادگاه سينا خودرو كه اكنون در ديوان است، اظهار ترديد كرد.
آقاى [محمدحسین] رضایى، مسئول [سازمان] حج و [زیارت] آمد.گزارش حج را داد و از خطبه‌هاى جمعه من تشكر كرد. گفت مردم خيلى ممنوناند از اين صحبت‌ها. آقاى [ابوالفضل] توكلى‌بينا، [مشاور رییس‌جمهور در امور اصناف] آمد. گزارش حج و كارهاى بنياد خيريه پاكستان را داد. [آقای هدایت لطفیان]، فرمانده ناجا [= نیروی انتظامی] آمد. مطابق معمول، مطالب منفى فراوان در وضع ناجا گفت و استمداد كرد.
عصر در جلسه هیأت دولت چند مصوبه داشتيم؛ منجمله لغو انحصارات در نشر. محسن خبر داد كه وزارت كشور مى‌گويد، از دفتر رهبرى گفته‌اند،كارت به بازرسان براي انتخابات ندهيد. تلفنى با رهبرى صحبت كردم و پرسيدم؛ گفتند گزارش شده كه براى 500 نفر از افراد دفتر تحكيم وحدت كارت خواسته‌اند. آن را منع كرده‌اند كه وسيله‌اى براى تبليغات منفى آنها نشود.گفتم گزارش درست نيست. قرار شد رفع منع شود. تا ساعت ده شب در دفترم كار كردم و به خانه آمدم.
