فراز: خبر قرارداد ۶۰۰ میلیون دلاری توسعه «میدان نفتی یاران» میان شرکت ملی نفت ایران و شرکت نفت و گاز پرشیا، وابسته به ستاد اجرایی فرمان امام، سر خط خبرهای مهم اقتصادی روزهای گذشته بوده است. قراردادی که به گفته بیژن زنگنه، وزیر نفت، با شیوه جدیدی به امضا رسیده و حالا قرار است بر اساس آن، تولید تجمعی اضافی این میدان، به ۳۹.۵ میلیون بشکه طی ۱۰ سال برسد. اما از پیشینه و ابعاد این قرارداد چه می‌دانیم؟
«یاران» در قلب دشت آبادان
تاقديس ياران تاقديسي ژئوفيزيكي در ناحیه دشت آبادان است که در مجاورت و به موازات خط مرزي ايران و عراق و در غرب میدان آزادگان قرار گرفته است. امتداد اين تاقديس در جهت شمال – جنوب بوده و مساحت این میدان در حدود 110 کیلومتر مربع است.
چاه اكتشافي شماره یک ياران در تاريخ 1388 به منظور ارزيابي توان هيدرو كربوري گروه بنگستان و خامي و نيز بررسي گسترش ميدان آزادگان حفاري شد. توسعه این میدان به دو بخش یاران شمالی و جنوبی تقسیم شده است.
ميدان نفتی یاران شمالی در واقع بخش شمالی میدان یاران است که در مجاورت مرز ایران و عراق و در غرب میدان آزادگان شمالی واقع است. ميانگين طول و عرض محدوده قراردادی تحت پوشش این ميدان به ترتیب 24 و 9/2 کیلومتر بوده که محدوده‌ای به مساحت حدودی 60 کیلومتر مربع را در بر می‌گیرد. بر اساس اطلاعات بدست آمده، نفت درجای میدان در حدود یک میلیارد بشکه و نفت قابل استحصال آن، 50 میلیون بشکه تخمین زده شده است. نفت اين ميدان از نوع نفت سنگين با درجه API 20 است. طرح توسعه این میدان با هدف تولید روزانه 30 هزار بشکه نفت خام از لایه سروک از طریق حفر 20 حلقه چاه به پایان رسیده است. نفت تولیدی میدان در حال حاضر حدود 15 هزار بشکه در روز است.
ميدان نفتی یاران جنوبی نیز در واقع بخش جنوبی میدان یاران است که در راستای مرز ایران و عراق در غرب میدان آزادگان جنوبی واقع شده است. ميانگين طول و عرض محدوده قراردادی تحت پوشش این ميدان به ترتیب 20 و 5/2 کیلومتر بوده که محدوده‌ای به مساحت حدودی 51 کیلومتر مربع را در بر می‌گیرد. بر اساس اطلاعات بدست آمده، نفت درجای میدان در حدود 550 میلیون بشکه و نفت قابل استحصال آن 50 میلیون بشکه تخمین زده شده است. نفت اين ميدان از نوع نفت سنگين با درجه API 20 بوده و طرح توسعه این میدان با هدف تولید روزانه 50 هزار بشکه نفت خام از لایه‌های سروک و فهلیان از طریق حفر 18 حلقه چاه در حال اجرا است.
امضای قرارداد جدید
«امروز روز خوبی برای صنعت نفت ایران است.» این اولین واکنش بیژن زنگنه، وزیر نفت کشور درباره امضای قرارداد نفتی روز گذشته بود. خبر امضا قرارداد طرح توسعه میدان نفتی یاران، بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت توسعه صنعت نفت و گاز پرشیا، چندی پیش، در رسانه‌ها منتشر شد.
به گزارش خبرنگار شانا، قرارداد عملیات توسعه و بهره‌برداری یکپارچه میدان مشترک یاران در ادامه توافقنامه اصولی (HOA) مطالعه این میدان که پیش از این امضا شده بود، صبح روز شنبه، ۲۱ تیرماه با حضور وزیر نفت، بین رضا دهقان معاون توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران و سیدجعفر حجازی، مدیرعامل شرکت توسعه صنعت نفت و گاز پرشیا امضا شد.
شرح کار این قرارداد مشتمل بر حفاری ۶ حلقه چاه جدید (سه حلقه در یاران شمالی و سه حلقه در یاران جنوبی)، حفاری یک حلقه چاه توصیفی، حفاری یک حلقه چاه تزریق آب موجود، تعمیر پنج حلقه چاه، تجهیز ۲۷ حلقه چاه تولیدی لایه سروک به پمپ درون‌چاهی (ESP)، احداث و به‌روزرسانی تاسیسات سطح‌الارضی، انجام مطالعات آزمایشگاهی و طراحی روش ازدیاد برداشت (EOR) است.
بر اساس این گزارش، توافقنامه‌ای به‌منظور مطالعه میدان یاران مهرماه سال ۹۵ میان شرکت ملی نفت ایران و شرکت نفت و گاز پرشیا امضا شده بود که این توافقنامه، امروز به امضای قرارداد نهایی منتهی شد.
زنگنه، وزیر نفت درباره این قرارداد گفته که «درست است که اکنون به واسطه تحریم‌های ظالمانه، تولید نفت ما کاهش یافته است اما ما قرار نیست تسلیم شویم و قرارداد توسعه میدان یاران هم در همین مسیر عملیاتی می‌شود.»
شیوه جدیدی از قراردادهای نفتی
یکی از حواشی مورد توجه این قرارداد، بهره‌گیری از یک شیوه جدید در امضا آن بوده است که در رسانه‌ها به عنوان بیع مقتابل ایرانی از آن، نام برده شده است.
زنگنه در این باره شیوه این قرارداد می‌گوید: «الگوی جدید قراردادهای نفتی، الگویی تکامل یافته بیع متقابل سنتی ماست که البته الان می‌گوییم سنتی؛ زمانی قرارداد نوینی بود که عده‌ای مخالفش بودند. هر چه نو باشد، عده‌ای مخالف آن هستند.» او با بیان اینکه در قرارداد توسعه میدان یاران مانند دیگر قراردادهای الگوی جدید قراردادهای نفتی، بهره‌برداری نیز لحاظ شده و پرداخت پاداش منوط به تولید است، گفت: «پاداش در این قرارداد کمتر از ۲.۵ دلار برای هر بشکه است که به ازای هر بشکه تولید اضافی تعلق می‌گیرد. به عبارتی، دولت ۴۰ دلار درآمد دارد و پیمانکار ۲.۵ دلار. بخل نیست. اگر پیمانکار بتواند بر مقدار تولید اضافه کند، باید سود ببرد. زمان قرارداد هم ۱۰ ساله است که می‌تواند تمدید شود.»
اما اشاره وزیر نفت به برخی مخالفت‌ها با این شیوه، اشاره به انتقادات فراوانی بود که رسانه های منتقد دولت، در سال‌های اخیر از شیوه قراردادهای جدید وزارت نفت با طرف‌های خارجی به امضا رسانده بود.
در قرارداد جدید اما، همه منابع سرمایه‌ای را باید شرکت نفت و گاز پرشیا تامین کند و سپس پس از آغاز بهره‌برداری، اصل و پاداش خود را از محل اضافه تولید دریافت خواهد کرد. به گفته وزیر نفت، حسن این قراردادها در این است که کار به صورت مجموعه‌ای به هم پیوسته به پیمانکار تحویل داده می‌شود و پیمانکار نفت تحویل خواهد داد.
ارزش قرارداد چقدر است؟
مسعود کرباسیان، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران نیز درباره ارزش این قرارداد، گفت: «درآمد دولت از محل توسعه میدان نفتی یاران ۲ میلیارد دلار خواهد بود.» کرباسیان که در آیین امضای قرارداد توسعه میدان نفتی یاران، به ارائه توضیحاتی درباره جزئیات این قرارداد می‌پرداخت، تاکید کرد: «قرارداد توسعه این میدان که بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت توسعه صنعت نفت و گاز پرشیا امضا می‌شود، ششمین قرارداد از الگوی جدید قراردادهای نفتی است که مدت آن ۱۰ سال است و افزون بر دستیابی به تولید تجمعی ۳۹.۵ میلیون بشکه نفت، درآمدزایی مناسبی نیز برای دولت و پیمانکار به همراه خواهد داشت. وی هزینه سرمایه‌ای برای توسعه یاران را حدود ۳۰۰ میلیون دلار عنوان کرد و گفت: این رقم از سوی پیمانکار تامین خواهد شد.» او تاکید کرد این قرارداد که با هدف بهره‌مندی حداکثری از توان و ظرفیت شرکت‌های اکتشاف و تولید ایرانی به امضا رسید، دستیابی به تولید تجمعی اضافی حدود ۳۹.۵ میلیون بشکه را طی ۱۰ سال هدف‌گذاری کرده و هزینه‌های سرمایه‌ای مستقیم آن معادل ۲۲۷ میلیون دلار و هزینه‌های بهره‌برداری از تأسیسات در طول مدت قرارداد (شامل تولید خط پایه و اضافی) معادل ۲۳۶ میلیون دلار برآورد شده است.
بر اساس این قرارداد، پیمانکار موظف است کلیه منابع مالی لازم را برای اجرای طرح تامین کند. توسعه بخش شمالی این میدان در قالب قراردادهای پیشین نفتی به همین شرکت سپرده شده و ارزش قرارداد آن ۶۰۰ میلیون دلار عنوان شده بود اما قراردادی که امروز امضا شد، توسعه این میدان را به صورت یکپارچه (شمالی و جنوبی) درآورده است.
طرف ایرانی قرارداد کیست؟
اما بد نیست تا نگاهی نیز به طرف ایرانی این قرارداد جدید نفتی بیندازیم. شرکت نفت و گاز پرشیا که از آن به عنوان طرف اصلی این قرارداد نام برده شده است، در واقع متعلق به شرکت سرمایه‌گذاری تدبیر، وابسته به ستاد اجرایی فرمان امام است.
شرکت توسعه صنعت و گاز پرشیا در سال ۸۴ به ثبت رسیده است و با هدف انجام فعالیت‌های پایین دستی و بالادستی نفت و گاز از قبیل اکتشاف، حفاری، ذخیره سازی گاز، توسعه میادین نفتی بصورت EPC، ایجاد پیمانکاری پالایشگاه و صنایع نفت و گاز و پتروشیمی، مشغول به فعالیت شد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که سابقه مشارکت این مجموعه با وزارت نفت، در عقد قراردادهای این چنینی، به همین مورد اخیر نیز محدود نیست.
پیش از این، در سال ۹۵ و در جریان تفاهم نامه اولیه این شرکت با وزارت نفت، رئیس ستاد اجرایی فرمان امام (ره) گفته بود: «وزیر نفت می‌تواند شرایط را برای فعالیت شرکت‌های ایرانی در پروژه‌های داخلی فراهم کند.» محمد مخبر، در مراسم امضای HOA میان شرکت ملی نفت ایران و شرکت توسعه صنعت نفت و گاز پرشیا، گفت: «از بیژن زنگنه، وزیر نفت تشکر می‌کنم که کمک کرد ما به این جایگاه برسیم.» او به تجربه اجرای طرح توسعه یاران شمالی از سوی شرکت نفت و گاز پرشیا اشاره کرد و افزود: «این پروژه، نخستین پروژه‌ای بود که به شرکت نفت و گاز پرشیا واگذار شد و به لحاظ زمانی، قیمت تمام شده و کیفیت شرایط مطلوبی دارد.» رئیس ستاد اجرایی فرمان امام (ره) ادامه داد: «از ١٤٢ شرکت فعال در اجرای پروژه یاران شمالی تنها سه شرکت خارجی هستند که این موضوع حاکی از حداکثر سازی سهم سازندگان داخلی در اجرای این پروژه است.» رئیس ستاد اجرایی فرمان امام (ره) با بیان اینکه شرکت نفت و گاز پرشیا از زنگنه به یادگار مانده است، افزود: «امیدواریم امضای این HOA و قراردادهای دیگر به عنوان یادگاری دیگر زنگنه در کشور ماندگار شو.». او ادامه داد: از وزیر نفت درخواست می‌کنم اکنون که این گام را برای واگذاری پروژه به شرکت‌های داخلی برداشته‌اند، گام بعدی ایشان بررسی سازوکار ایجاد کنسرسیومی با محوریت شرکت‌های داخلی و خارجی، برای حضور در پروژه های آزادگان و یادآوران باشد.» مخبر البته گفت: طرح این مسئله حرف بزرگی است، اما اطمینان دارم با اعتماد زنگنه این اتفاق رخ خواهد داد.
حالا به نظر می‌رسد انتظارات رییس ستاد اجرای فرمان امام در مشارکت با وزارت نفت و سپرده شدن طرح توسعه «میدان نفتی یاران» به این مجموعه، رنگ واقعیت گرفته است. قراردای که بدون مداخله خارجی، با شیوه واگذاری به شکل ترک تشریفات و بدون برگزاری مناقصه و در قالبی جدید به امضای دو طرف رسیده، حالا فصل تازه‌ای را از همکاری میان دولت و ستاد اجرایی فرمان امام، رقم زده است.
