روزنامه اینترنتی فراز نوشت: آبزیان یکی از منابع عمده اقتصادی هستند که درآمد ارزی حاصل از صید، فروش و صادرات آن ها می‌تواند به عنوان یکی از شاخص‌های رشد ارز و نیز اشتغال زایی شمرده شود. ضمن اینکه پرورش شاخه ای از آن مانند ماهی های زینتی نیز جدا از از آوری، از لحاظ مقرون به صرفه بودن، بستری پویا برای اشتغال زایی است. طبق آمار سازمان شیلات کشور، بیش از ۲۲۰ هزار نفر در این حوزه مشغول به کارند. با این حال درآمدهای مالی ایران از محصولات آبی طی سال ها دستخوش فراز و فرود بسیار شده است، اما هنوز می توان به آن امیدوار بود. از طرفی برنامه‌ریزی برای رونق واحدهای تولید ماهی و آبزیان و نیز حمایت از تولیدکنندگان این بخش با توجه به ظرفیت‌های موجود آبی می‌تواند زمینه‌ساز توسعه این بخش در سال‌های آتی شود. گفتنی است توجه به آبزی‌پروری از آن‌جهت اهمیت دارد که سهم ۱۰ درصدی از صادرات بخش کشاورزی و ارزآوری ۵۰۰ میلیون دلاری در دوران تحریم دارد.
کسب و کار خاویار و میگو در نوسان
تا دو دهه قبل صادرات آبزیان برعهده بخش بازرگانی سازمان شیلات بود؛ اما در دهه ۷۰ که بخش خصوصی وارد این حوزه شد، ۹۰ میلیون دلار صادرات صورت گرفت که ۷۰ میلیون دلار صادرات خاویار، ۱۷ میلیون دلار میگو و سه میلیون دلار آن مابقی ماهیان را شامل می‌شود. یکی از مهم‌ترین اقداماتی که بخش خصوصی در این مدت انجام داد، پرورش آبزیان است. پس از اینکه دریای خزر با کاهش ماهیان خاویاری روبه‌رو شد و صید ماهیان خاویاری به صفر رسید، طرح ممنوعیت صید این ماهیان بین ایران و پنج کشور حاشیه دریای خزر برای جلوگیری از انقراض آنها به امضاء رسید. این نقطه بزنگاه پرورش این ماهیان بود.از طرفی تولید و صادرات میگو که تا آن زمان چهار تا هشت‌هزار تن در سال بود، به بخش خصوصی واگذار شد و تولید آن از دریا به خشکی آمد؛ به‌طوری که این روند سالانه به ۴۰ هزار تن تولید میگو رسید.
میگوی دریایی بیشتر مصرف داخلی دارد؛ اما درحال حاضر بیش از ۱۰۰ میلیون دلار صادرات میگوی پرورشی و حدود دو میلیون دلار صادرات خاویار در کشور صورت می گیرد. همچنین کنسرو، ماهیان زینتی و دیگر ماهی‌ها مانند کپور، قزل‌آلا و ماهیان حرام گوشت از تولیداتی هستند که صادر می‌شود. امروز ۵۰۰ میلیون دلار ارزآوری از طریق تولید آبزیان صورت می گیرد که بخش عمده آن مربوط به تولید آبزیان پرورشی و بخشی هم از توسعه بازارها به‌دست می‌آید؛ به‌طوری‌که نوع و گونه‌های مختلف ماهی مانند مارماهی، ماهی مرکب و دیگر ماهیان حرام گوشت که تا چندسال قبل فقط به‌عنوان پودرماهی از آنها استفاده می‌شد، اکنون به کشورهای دیگر صادر می‌شود. این تنوع محصولات باعث شده هم صیادان منابع جدید درآمدی داشته باشند و هم بسته‌بندی و فرآوری این تولیدات باعث اشتغال‌زایی شود که ارزآوری خوبی برای کشور دارد.
در نگاهی جزیی تر …
صادرات خاویار ایران به صورت رسمی ۸۲۲ کیلو و به صورت مسافری حدود ۱.۵تن است، همچنین قیمت پایه صادراتی هر کیلو خاویار ۷۰۰ یورو و قیمت هر ۵۰ گرم آن در بازار داخل حدود ۵۰۰ هزار تومان است. آمار صادرات آبزیان در سال ۱۳۹۷ حدود ۱۴۴ هزارتن با ارزش دلاری ۵۳۰ هزاردلار و در سال ۱۳۹۸ نیز ۱۴۵ هزار تن با ارزش دلاری ۵۴۰ هزار دلار است که اقلام صادراتی نیز شامل ماهی های حرام گوشت، میگوی پرورشی، ماهیان زینتی، انواع کنسرو ماهی، خاویار، پودر ماهی، خوراک آبزیان و ماهی قزل آلا بود. سال گذشته ۱۰ تن خاویار، ۲۵۰۰ تن گوشت ماهیان خاویاری، ۴۷هزار و ۵۰۰ تن میگوی پرورشی و ۱۲.۵ هزارتن ماهی در قفس در کشور تولید شد. همچنین ۲۹هزارتن میگو و ۴۵۰ تن ماهی در قفس نیز صادر شد.
صادرات آبزیان ایران به ۴۴ کشور جهان
حدود ۴۴ کشور هدف صادراتی آبزیان ایران هستند. به این صورت که ماهی قزل‌آلا به روسیه و آذربایجان، کپور به عراق، ماهیان حرام گوشت و میگو به کشورهای جنوب‌شرقی آسیا همچون چین، مالزی، کره‌جنوبی و تایلند صادر می‌شوند. حدود ۷۰ درصد از میگوی تولیدشده در کشور به چین صادر می‌شود. البته صادرات به اروپا حجم بالایی ندارد، اما ارزش صادراتی آن زیاد است؛ چراکه بیشتر آن خاویار، میگو و خرچنگ آب شیرین است که در سد و دریاچه رود ارس پرورش داده می‌شود. طبق آمار سالانه حدود پنج تا شش میلیارد دلار صادرات بخش کشاورزی است که از میزان ۱۰ درصد آن، یعنی حدود ۵۰۰ میلیون دلار درآمد حاصل از صادرات آبزیان است؛ درحالی‌که آبزی‌پروری یک درصد از تولیدات بخش کشاورزی را شامل می‌شود. این آمار نشان‌دهنده ظرفیت بالای بخش آبزی‌پروری است.
ماهیان زینتی، از اشتغال زایی تا صادرات
در حال حاضر ۱۶۰۰ واحد تولیدکننده ماهیان زینتی در کشور وجود دارد که از این تعداد ۳۰ درصد واحدهای خرد هستند و می‌توانند به‌عنوان مشاغل خانگی محسوب شوند که در واحدهای آپارتمانی شهری و روستایی فعالیت می‌کنند. البته مقیاس تولید این واحدها کوچک است و در سال کمتر از ۵۰ هزار قطعه تولید دارند؛ برخی از این واحدها نیز تکثیری انجام نمی‌دهند و تنها بچه‌ماهی کوچک را از شرکت های بزرگ دریافت کرده و با وزن‌رسانی به خود آن ها می‌فروشند. همچنین ۳۰۰ واحد پرورش‌دهنده بزرگ ماهیان زینتی در کشور وجود دارد که می‌توانند در سال بیش از یک میلیون قطعه تا چند ده میلیون قطعه ماهی زینتی تولید کنند که ۲۰ درصد فعالان این بخش را تشکیل می‌دهند و مابقی تولید کنندگان متوسط ماهیان زینتی هستند. در سال‌های گذشته میزان صادرات ماهیان زینتی در سال ۲.۲ تا ۲.۵ میلیون دلار در سال بوده است. در واحدهای صنعتی معیارها متفاوت است به‌طوری که طرحی در استان قزوین در حال اجرا است که بیشتر از ۱۰۰ میلیارد تومان سرمایه گذاری در آن انجام و ۳۰ میلیون قطعه ماهی زینتی و غذای این ماهیان تولید می‌شود که برای بازار‌های خارجی نیز صادر می‌شود. در حال حاضر ماهیان زینتی به عراق، افغانستان، ترکیه و دیگر کشورهای همسایه صادر می‌شود…
به نظر می رسد صادرات آبزیان برای اقتصاد کشور یکی از راه های نجات است؛ راهی که علی رغم جولان مشکلات طبیعی و تحریمی، می توان به بهبودبخشی آن امیدوار بود…
