چشم باز می‌كنیم و غروب شده است. پرده را كنار می‌زنیم. برگ‌ها ریخته‌اند. تصویر زیبا نیست. پرده را می‌كشیم. حتی نمی‌توانیم به نزدیك‌ترین كافه به خانه برویم و عصرهای بلند و پرسوز پاییز را به شب برسانیم.
سینما، تئاتر، باشگاه ورزشی و... همگی بوی كرونا می‌دهند و به‌ناچار باید در خانه ماند. این پاییز می‌تواند غم‌انگیزترین پاییز باشد اگر ندانیم چطور از پس آن برآییم؛ به‌ویژه اگر پاییز و زمستان برای ما فصل دلپذیری نباشد. با دكتر فرهاد فریدحسینی، روانپزشك و دانشیار دانشگاه علوم پزشكی مشهد گپی زده‌ایم تا اولا تفاوت افسردگی و غمگینی را دریابیم و بعد هم با راهكارهایش برای عبور به سلامت و دور از غم در این پاییز آشنا شویم.لباس به تن‌مان خوب نیست.
هرچه می‌پوشیم، كلافه‌ایم. از عصر تا حالا حداقل سه بلوز عوض كرده‌ایم. یك ساعت موها را بسته‌ایم، یك ساعت آن را رها كرده‌ایم و ساعت بعد موهای بافته ما، دو وزنه سنگین در دو سوی سر است! اینها یعنی افسرده‌ایم؟ دكتر فرید حسینی توضیح می‌دهد: «افسردگی فصلی، اصطلاح شایعی بین مردم است. اما حقیقت این است كه اولا میزان شیوع افسردگی فصلی به‌حدی نیست كه مردم فكر می‌كنند.
ثانیا در علم روانپزشكی، افسردگی فصلی زمانی اتفاق می‌افتد كه طی سه تا چهار سال متوالی یا غیرمتوالی، فرد با شروع فصل پاییز، دچار نشانه‌های بیماری افسردگی می‌شود كه كاملا می‌تواند بی‌دلیل و بدون عامل استرس‌زای واضح شروع شود. در این حالت شخص، افسرده است.» پس احساسی كه به آن دچار می‌شویم؛ چه حسی است اگر افسردگی نیست؟ این روانپزشك در پاسخ می‌گوید: «احساس غمگینی با افسردگی متفاوت است. غمگینی می‌تواند به‌خاطر تغییر طول روز، استرس‌های محیطی و شخصی یا در اوضاع حال حاضر ، ناشی از شرایط ایجاد‌شده به دلیل بیماری كرونا باشد.»
شادی‌ها، شادی‌آور نیستند
یكی - دو ساعت است حوصله نداریم.اگر دوستی تلفن و احوالپرسی كند، در جواب شاید بگوییم: «افسرده‌ام. خسته شده‌ام. حوصله هیچ كاری را ندارم.» از كلمه افسردگی به‌راحتی استفاده می‌كنیم. آیا درست می‌گوییم؟دكتر فرهاد فریدحسینی درباره تفاوت افسردگی و غمگینی می‌گوید: «افراد افسرده، احساس غم عمیقی را تجربه می‌كنند. این غم گاهی به‌قدری فراگیر و غیرقابل كنترل است كه هیچ اقدام شادی‌آوری جوابگوی از بین بردن عمق غم آنها نیست. درحالی كه در غمگینی، اقدامات كوچك شادی‌آور مانند صحبت و درددل كردن، انجام چند كار شادی‌آور كه به آنها علاقه داریم، می‌تواند احساس غم را از بین ببرد.درواقع وقتی شخص غمگین است، می‌تواند با اقداماتی دوباره از فعالیت‌های شادی‌آور لذت ببرد. اما فرد افسرده دیگر از چیزی لذت نمی‌برد.»
مثبتی وجود ندارد؟
زندگی سیاه است؛ این‌قدر كه با گریه هم دل آدم باز نمی‌شود و هیچ نقطه روشنی وجود ندارد. این نشانه افسردگی است؟ این استاد دانشگاه در پاسخ می‌گوید: «فكر افراد افسرده، فقط منفی است و روی مشكلات و نقطه‌‌ضعف‌ها متمركز است. فرقی ندارد این شخص به خودش فكر می‌كند یا به مسائل اجتماعی یا به اطرافیان؛ فیلتر منفی او همه‌جا فعال است.»
او ادامه می‌دهد: «اما در غمگینی، این حد از منفی بودن دیده نمی‌شود و با كمی تلاش، می‌توان دیدگاه فرد را تغییر داد. در واقع فرد می‌تواند با كمی كمك و مشورت، راه‌حل‌ها و راهكارها را پیدا كند و به نقاط روشنی دست یابد.» دكتر فرید حسینی درخصوص وضعیت خواب و اشتها در این ایام توضیح می‌دهد: «در افسردگی، تعادل خواب و اشتها به هم می‌خورد. فرد دچار خستگی دائمی است.
اما در غمگینی، اگر این تغییرات هم اتفاق بیفتد،موقتی و گذراست و با تغییر شرایط، بیمار به حالت عادی بازمی‌گردد. اما در افسردگی این حالت‌ها می‌تواند طولانی مدت باشد.»او اضافه می‌كند: «پایداری علائم در فرد افسرده، از اصلی‌ترین نشانه‌هاست. اگر نشانه‌هایی كه به آنها اشاره شد، حداقل مدت دو هفته وجود داشته، دلالت بر افسردگی دارد و چنانچه هر پاییز تكرار شوند، نشانه افسردگی فصلی است. اما غمگینی فصلی، حالتی شایع‌تر و البته گذراست.»
پاییز امسال را به سلامت بگذرانیم
مدیریت هیجان را یاد بگیریم:
شاید یكی از ویژگی‌های مثبت شیوع كرونا این باشد كه رسانه‌ها به مساله سلامت روان توجه كردند. درواقع حفظ سلامت روان درمواقع گرفتاری و تنظیم و مدیریت هیجان و احساسات منفی، «مهارتی» آموختنی است. پس آن را بیاموزیم.
حفظ ارتباطات اجتماعی:
انزوا، احساسات منفی را تشدید می‌كند. فاصله‌گذاری اجتماعی از اجبارهای دوره كروناست كه می‌تواند باعث انزوای افراد شود. برای برون‌رفت از این حالت، ارتباطات اجتماعی را با فناوری حفظ كنید.
صحبت كنید:
حرف زدن با اعضای خانواده یا دوستان می‌تواند غم و احساسات منفی را از ما دور كند. افراد درون‌گرا در این شرایط احساس غم بیشتری می‌كنند. حمایت عاطفی- هیجانی با ارتباط با دیگران میسر است.
تفریحات جایگزین:
بازی از تفریح‌های خوب جایگزین است. بازی می‌تواند در افراد خلق مثبت ایجاد كند. خلق مثبت، خلاقیت را به همراه دارد و این دو، تاثیر مستقیم روی هم دارند. بازی‌های گروهی خانوادگی كه بچه‌ها نیز در آن حضور داشته باشند، از دیگر راهكارهای تفریح سالم و جایگزین است.به این ترتیب از نیازهای عاطفی- هیجانی كودكان نیز غفلت نشده است.
طبیعت‌گردی:
پاییز و زمستان‌های كشور ما به‌جز در برخی مناطق خیلی سرد نیست. شنیدن صدای طبیعت، رنگ و طراوت آن، می‌تواند هیجان‌های منفی را از بین ببرد.
فعال باشید:
برای خودتان «هدف» تعیین كنید. به كارهایی كه تا‌به‌حال علاقه به انجام آنها داشتید، اما فرصت آن را نداشتید، بپردازید. بدن را به لحاظ جسمی و ذهنی فعال كنید.
فعالیت فیزیكی:
ورزش، از شناخته‌شده‌ترین مؤلفه‌ها برای حفظ سلامت جسم و روان است؛ كه به شكل ویژه در این شرایط خاص، تاثیر بسیار مثبتی روی سلامت روان و جسم دارد.
روزنامه جام جم
