مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه احیای برجام را مقدمه‌ای برای حل سایر موضوعات و اختلافات بین ایران و آمریکا می‌داند، هرچند که برای رسیدن به این مهم، طرفین نیازمند مذاکره هستند و در این بین مذاکرات مستقیم دوجانبه کمترین هزینه را برای طرفین خواهد داشت.
قاسم محبعلی در گفتگو با «انتخاب» با اشاره به روابط بین ایران و آمریکا، گفت: بین دو کشور مسائل متعددی وجود دارد. حل تخاصم و اختلافات ۴۰ ساله بین ایران و آمریکا قطعا به سادگی نخواهد بود، ولی در این میان فوری‌ترین مساله‌ای که طرفین باید به آن بپردازند، بحث برگشت به برجام است. این مساله اگر در مقطع کنونی منتفی شود، مشخص نیست که در آینده چه اتفاقی رخ بدهد و اینکه آیا طرفین به برجام جدیدی بعد از ۲۰۲۳ ورود خواهند کرد یا هرکدام راه جدیدی را دنبال می‌کنند؟
مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه با تاکید بر اینکه ایران و آمریکا برای بازگشت به برجام نیازمند مذاکره مستقیم هستند، تصریح کرد: این مذاکره البته می‌تواند دوجانبه، چندجانبه یا با واسطه‌گری اروپاییان یا یکی از کشور‌های منطقه مثل عمان یا قطر باشد که اخیرا چنین درخواستی را مطرح کرده است. ما پیشتر این رویه را تجربه کردیم. ما قبل از روی کار آمدن آقای روحانی، مذاکراتی با آمریکا با وساطت عمان و مرحوم سلطان قابوس داشتیم.
وی ادامه داد: البته اگر بحث واسطه‌گری مطرح باشد، این احتمال وجود دارد که هزینه‌های ایران برای بازگشت به برجام بیشتر باشد. به ویژه اگر آن کشور واسطه، اروپایی یا کشوری مانند روسیه و چین باشد. چراکه بدیهی خواهد بود که این کشور‌ها در جریان مذاکرات ایران و آمریکا و بازگشت به برجام به دنبال منافع خودش باشد و همین منفعت طلبی سبب شود که هزینه‌هایی به طرفین مذاکره به ویژه ایران، تحمیل شود. مثلا روسیه اگر واسطه باشد، تمایل خواهد داشت که تا زمان لغو تحریم‌های خودش، برجام احیا نشود تا بتواند از بازار ایران در دوران برجام استفاده کند. البته ما امروز شاهد هستیم که فرانسه هم اعلام آمادگی کرده که برای مذاکرات بین ایران و آمریکا وساطت کند.
این کارشناس سیاست خارجه با بیان اینکه اگر ایران به سمت دیگری برود و اقداماتی مانند خروج از NPT و یا امثالهم را انجام دهد، شورای امنیت به مساله ورود خواهد کرد، گفت: شورای امنیت با همه اختلاف نظراتی که بین اعضای آن وجود دارد، بر سر ۲ مساله اتفاق نظر دارد که یکی بحث ممنوعیت دستیابی کشور جدیدی به سلاح هسته‌ای و دیگری بحث امنیت اسراییل است که هر دو مساله به پرونده ایران ارتباط دارد و لذا طبیعی است که ۵ قدرت شورا خیلی سریع و راحت درباره این موضوع به یک نظر نهایی برسند.
محبعلی ادامه داد: همچنانکه اعضای شورا قبلا به یک نظر واحد درباره ایران رسیدند و حالا این مساله مطرح است که اگر ایران رویه دیگری را دنبال کند آیا شورا تصمیم سیاسی و مذاکرات را در پیش خواهد گرفت یا یک راه حل دیگر مثل جنگ را در پیش می‌گیرد؟ بنابراین ایران می‌تواند مسیر دیگری را برای خودش انتخاب کند و چه بسا به دنبال بمب اتمی برود، ولی باید تبعات این انتخاب را هم قبول کند. ایران بین میز مذاکره یا راه دوم و هر گزینه را که انتخاب می‌کند، تبعات و هزینه‌هایی دارد که باید آن را بپذیرد. قطعا ایران در مذاکره باید امتیازاتی را به طرف مقابل بدهد و در مسیر ساخت بمب اتم نیز باید هر اتفاقی (جنگ) را در نظر بگیرد. البته که در این میان جنگ بیشترین هزینه و آسیب را علیه ایران رقم خواهد زد.
مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه با تاکید براینکه برخی به اشتباه فکر می‌کنند که بمب اتم باعث امنیت ایران خواهد شد، تصریح کرد: اگر قرار بود که بمب اتم داشتن برای کشور امنیت بیاورد، شوروی قبل از فروپاشی به بمب اتم رسید، ولی بعدا دچار فروپاشی شد، پاکستان به بمب اتم رسید، ولی هنوز نتوانسته مناقشه کشمیر را حل کند و این بخش را به خاکش برگرداند. کره شمالی به بمب اتم رسیده، ولی هنوز دچار بحران است.
وی افزود: در آیین نامه اجرایی ارتش آمریکا بندی آمده است که تلاش برای دستیابی به بمب اتمی به معنای ورود به جنگ با آمریکا تلقی می‌شود. این موضوع بعد از جنگ جهانی دوم مورد توجه ارتش آمریکا قرار گرفت. فراموش نکنیم که حتی همین بحث تحریم‌ها نیز مقدمه‌ای برای اجرای جنگ است و نباید به راحتی از کنار این مفاهیم و اتفاقات گذشت.
این کارشناس سیاست خارجه در پاسخ به این پرسش که آیا احیای برجام در کوتاه مدت به نتیجه خواهد رسید، تصریح کرد: احیای برجام می‌تواند در کوتاه مدت به ثمر برسد، ولی این اتفاق می‌تواند مقدمه‌ای برای حل سایر موضوعات و اختلافاتی باشد که به علت عمق و وسعتی که طی ۴۰ سال گذشته پیدا کرده است، زمان و تلاش بیشتری را برای رفع و حل می‌طلبد. البته این مهم نیازمند اهتمام و اراده طرفین است. البته، چون طرفین نسبت به یکدیگر اعتماد ندارند، رسیدن به این هدف سخت‌تر خواهد بود؛ بنابراین بهتر است که طرفین گام به گام حرکت کنند.
