سرانه ۶۰۰ هزار تومانی ایران چک در کشور / رشد هزینه چاپ اسکناس دو برابر نرخ تورم

از آخرین باری که از یک اسکناس 10 تومانی استفاده کرده اید، چقدر می گذرد؟ در مورد اسکناس های 20 تومانی و 50 تومانی هم کمی فکر کنید.

این اسکناسها زمانی وجه غالب داخل جیب من و شما بودند، در پرداخت کرایه تاکسی تا خرید بسیاری از اقلام روزانه از این اسکناس ها استفاده می کردیم و امروز اگر هم به دستمان برسد، مدتها داخل جیبهایمان می ماند زیرا کمتر قابل استفاده هستند. پول خردهایی هستند که تبدیل به سکه شده اند و مانند دو ریالی ها، پنج ریالی ها و پنج تومانی ها از گردش پول خارج می شوند.

یادم هست، سال 77 بود، مسئول صفحه اقتصاد انرژی روزنامه جهان اقتصاد بودم، برای نمایشگاه مطبوعات قرار بود سنگ تمام بگذاریم، من قرار شد یک مقدار نفت خام به نمایشگاه بیاورم و دوستی که مسئول صفحه بانک و بیمه بود قرار شد، معادل هزار تومان یک ریالی (یک قرونی) به عنوان نماد پایه پولی کشور به نمایشگاه بیاورد، قصه پیدا کردن نفت خام و گرفتن یک ظرف یک لیتری از پالایشگاه تهران بماند؛ پیدا کردن هزار تومان یک ریالی دردسر ساز شد، نمی توانستیم پیدا کنیم، آخر سر متوسل شدیم به روابط عمومی بانک مرکزی، با هزار منت معادل 500 تومان یک ریالی آنهم با اخذ ضمانت از مدیر مسئول روزنامه به ما دادند، استدلال این بود که یک ریالی کارکردی ندارد و بانک ضرب نمی کند، مگر برای تراز کردن حسابها و بسیار محدود.

یک ریالی، نماد پایه پولی کشور، نمی دانم امروز دیگر ضرب می شود یا نه؟ ولی به طور حتم پنجاه تومانی و100 تومانی هم به همین سرونوشت دچار می شود. اینها را نگفتم که از حذف صفر از پول ملی دفاع کنم که حداقل خود من دلیل منطقی برای این کار در شرایط فعلی نمی بینم، قصدم نشان دادن تاثیر رشد تورم است بر خروج پولهای کوچک از گردونه مصرف.

رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرده است که در حال حاضر معادل 54 درصد از حجم پول کشور ایران چک های 50 هزار تومانی تشکیل می دهد، البته اشاره نکرده است که منظور از حجم، تعداد اسکناسها موجود است و یا ارزش کلی پول های چاپ و سکه های ضرب شده در کشور.

اگر بخواهیم مبنا را تعداد اسکناسها ها قرار دهیم، بر اساس تازه ترین گزارش اعلام شده از سوی مدیر اداره بررسی و سیاستهای بانک مرکزی تعداد اسکناسهای کشور 7 میلیارد قطعه است، بر این اساس تعداد ایران چکها معادل 3.7 میلیارد قطعه با ارزشی معادل 189 هزار میلیارد تومان خواهد بود که این رقم در مقایسه با حجم 339 هزار میلیارد تومانی کل نقدینگی کشور در بهمن سال 90 (آخرین گزارش رسمی منتشر شده بانک مرکز) رقمی بسیار بالاست و کمی غیر منطقی به نظر می رسد.

اما اگر مبنا را حجم ارزش پول در کشور قرار دهیم یعنی رقمی در حدود 83 هزار میلیارد تومان گزارش شده در بهمن سال 90 می توان گفت در حال حاضر بیش از 45 هزار میلیارد تومان ایران چک 50 هزار تومانی منتشر شده که معادل 902 میلیون قطعه ایران چک منتشر شده که سرانه آن نسبت به جمعیت کشور معادل 12 ایران چک یا 600 هزار تومان است.

بنابر گفته رئیس کل بانک مرکزی هزینه چاپ هر ایران چک معادل انتشار یک اسکناس رقمی بین 48 تا 52 تومان است بنابراین می توان گفت هزینه انتشار ایران چکهای موجود در بازار ایران در حال حاضر رقمی معادل 43 میلیارد تومان است.

یادمان نرود، ورود ایران چک به بازار و استفاده گسترده از آن که از جمله آثار تورم و کاهش ارزش پول ملی محسوب می شود، خروج اسکناسهای کوچک را از گردونه مصرف به دنبال دارد، البته بانک مرکزی نمی تواند از انتشار این ایران چکها صرف نظر کند، زیرا قیمت اقلام و کالاها هستند که ارقام روی اسکناسها را دیکته می کنند و مقاومت در مقابل انتشار اسکناسهای بزرگتر هم تنها به دلیل تن ندادن به واقعیت کاهش ارزش پول ملی بوده است.

اما اگر بخواهیم از این مسیر ضرورت حذف صفر از پول ملی را به اثبات برسانیم کاری اشتباه است، زیرا برای اجرای چنین طرح هزینه بری که حداقل هزینه آن حذف و جانشینی هفت میلیارد اسکناس است باید کمی از اکنون فاصله گرفت و بلند مدت تر فکر کرد.

اگر در شرایط تورمی امروز حذف صفرها اجرایی شود با فاصله اندکی دوباره صفرهای پاک شده بر روی اسکناسهای جدید باز می گردد و می ماند هزینه ای که برای اجرای این طرح متقبل شده ایم البته مانند بسیاری از طرحهای دیگری که شتابزده در کشور اجرا می شوند.

فقط یک قلم هزینه اجرای این طرح جانشینی هفت میلیارد اسکناسی است که به گفته رئیس کل حداقل معادل 336 میلیارد تومان برای انتشارش هزینه شده است.

در سال 85 سیدجلال جلیلیان، مدیرکل وقت «ریالی و نشر» بانک مرکزی، در مصاحبه ای اعلام کرد هزینه انتشارهر اسکناس در کشور طی سال 84 معادل 14.7 تومان است، حال اگر این رقم را با 48 تا 52 تومان اعلام شده از سوی رئیس کل بانک مرکزی در سال 91 مقایسه کنیم می بینیم که هزینه انتشار اسکناس طی هفت سال گذشته معادل 227 درصد رشد کرده است و این در حالی است که سر جمع نرخ رشد تورم در سالهای فوق معادل 110 درصد بوده، در واقع می توان گفت نرخ رشد هزینه چاپ اسکناس بیش از دو برابر نرخ تورم در کشور رشد کرده است.

این موضوع را می توانیم شاهد مثال قرار دهیم که در یک اقتصاد دولت زده اولین قربانی تورم، خود دولت است؛ آنهم تورمی که خود دولت از طریق استقراض و بی انضباطی مالی به آن دامن می زند و برای حل آن به سیاستهایی مانند هدفمندی پناه می برد.

* خبر