حدود پنج ماه از فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی و کاهش پهنای سرعت باند می‌گذرد. گرچه بارها از سوی مقامات مطرح شده است که رفع فیلترینگ منوط به آرام شدن فضای کشور است حال باوجود اینکه چند ماه است تا حد زیادی این مهم محقق شده، خبری از رفع فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی نیست. آنچه در این میان اتفاق می‌افتد ضرر و حتی ورشکستگی کسب و کارهای خرد و از سوی دیگر موج مهاجرت استارتاپ‌هاست. چندان که محمدرضا قلعه‌نوی، کارشناس فاوا در گفت و گوی خود با «انتخاب» عنوان کرد که «تعدادی از کسب و کارها تیم‌های فنی خود را حتی در هتل‌های کشورهای همسایه مستقر کرده‌اند، تنها به دلیل دسترسی به اینترنت آزاد و ابزار‌های مورد نیازشان».
فریبرز نادریان، مشاور کسب و کارها و بنیانگذار استارتاپ "دنیران" است که در حوزه پزشکی فعالیت می‌کرده اما به دلیل وضعیت اینترنت، به ناچار پس از دو سال فعالیت، کار خود را فعلا متوقف کرده است. او درباره مشکلاتی که پس از فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی برای کسب و کارش ایجاد شده است، به «انتخاب» گفت: «از زمانی که اینترنت کشور به مشکل برخورد دیگر ارتباط ما با مشتریان‌مان قطع شد. معمولا اگر مشکلات همه استارتاپ‌های دنیا را بررسی کنید 95 درصدشان به این علت بوده که نتوانسته‌اند دغدغه مشتری را برآورده کنند یا روش‌های اسکیل یا ریسک کردن را بلد نبودند. ولی متاسفانه در ایران اگر هرم مازلو استارتاپی را در نظر بگیریم در کف آن مشکل داریم. یعنی اینترنت که در بقیه دنیا یک چیز بدیهی و طبیعی است، متاسفانه در ایران نداریم.»
وی ادامه داد: «از زمانی که واتساپ و اینستاگرام عملا از دسترس خارج شد، ارتباط‌‌ها به صورت کلی با مشتریان‌مان قطع شد. از طرفی هم قیمت دلار بالا رفت که توان خرید مشتریان‌مان بسیار پایین آمد. به دنبال آن هزینههایمان هم بالا رفت چون دیگر بحث دیجیتال مارکتینگ را عملا نداشتیم و ناچار شدیم تمام نیروهای contact (ارتباط) را تعدیل کنیم که الان هم درگیر پرداخت مطالبات‌شان هستیم. از آن طرف هم با افزایش قیمت دلار و کاهش توان خرید مشتریان، هزینه‌های مارکتینگمان افزایش پیدا کرد چون دیجیتال مارکتینگ نداشتیم و باید حضوری ویزیت می‌کردیم. در واقع نمی‌توانستیم دیجیتال مارکتینگ را در اینستا و واتساپ اجرا کنیم. حتی در یک برهه ما برای ارسال پیامک‌های‌مان هم به مشکل برخوردیم . تمام این عوامل منجر به این شد که برای مدتی کارمان را متوقف کنیم تا ببینیم وضعیت کشور به چه صورت می‌شود. چراکه هزینههایمان بیشتر از درآمدهای‌مان بود.»
این مشاور کسب و کار درباره تعداد نیرویی که در مجموعه‌اش شاغل بودند، بیان کرد: «در سر تا سر کشور تقریبا 20 نفر نیرو داشتیم. سیستم ما به این شکل بود که یک سری افراد را در اقصی نقاط ایران حتی در مناطق محرومی مثل سیستان و بلوچوستان و خوزستان، استخدام کرده بودیم که به صورت ریموت از طریق نرم‌افزاری که داشتیم، متصل می‌شدند، فعالیت‌هایشان را انجام می‌دادند و بر اساس آن حقوق می‌گرفتند. حتی تلفن‌های ما در بستر اینترنت و از طریق صوت بود و یکی از مواردی که با مشکل مواجه شدیم همین بود که اصلا تلفن‌های ما قطع شد.»
وی ادامه داد: «نیروهایی که در اقصی نقاط ایران کار می‌کردند و حدود 20 نفر بودند، متاسفانه نتوانستند در این شرایط ادامه دهند. آن‌هایی که در خوزستان بودند از همان اول اینترنت‌شان قطع بود و نمی‌توانستند به سیستم وصل شوند. در خود شرکت هم تقریبا نزدیک 5 6 نفر نیروی اداری و 5 6 نفر هم در قسمت لجستیک داشتیم.»
نادریان در پاسخ به اینکه چه تعداد از نیروها تعدیل شدند، گفت: «فعلا که کار را که متوقف کردیم. نیروهایی که دورکار بودند را کلا تعدیل کردیم چون اصلا بستر اینترنت طوری شد که ارتباط ریموت نداشتیم. الان هم مشغول رسیدگی به مطالبات آن‌ها هستیم.»
این فعال حوزه استارتاپ درباره تصمیم خود برای ادامه فعالیتش، عنوان کرد: «اگر اینترنت درست شود دوباره شروع می‌کنیم یا اینکه کار را تغییر می‌دهیم و به شکل دیگری شاید شروع کنیم ولی با این وضعیت اینترنت و شرایط کشور و قیمت دلار فعلا برایمان صرف نمی‌کند.»
وی در پاسخ به اینکه آیا تصمیم برای مهاجرت و انتقال کسب و کار خود دارد، گفت: «ما هم داریم به همین فکر می‌کنیم و در حال بررسی دو کشور قطر و امارات هستیم. چون استارتاپ ما به شکلی است که می‌خواهیم در همین منطقه کار کنیم و اگر ممکن باشد به کشورهایی مثل عراق خدمات دهیم.»
نادریان درمورد امکاناتی که این کشورها به استارتاپ‌ها می‌دهند، بیان کرد: «به ما پیشنهاد دادند و می‌گویند که فضای کار رایگان در اختیارمان می‌گذارند و حتی در بحث سرمایه‌گذاری هم اگر استارتاپمان قابل قبول باشد، یک مبلغی می‌دهند. واقعیت امر این است که ما هر جوری فکر کردیم دیدیم که در ایران نمی‌شود کار را جلو برد چون شرایط متغیری دارد. همانطور که پیشتر اشاره کردم، هرم مازلو اکو سیستم استارتاپی را که در نظر بگیرید، ما کف آن را نداریم چه برسد به اینکه بخواهیم تلاش کنیم تا به انتها برسیم.»
او ادامه داد: «تمام نیروهای ما که تعدیل شدند، استارتاپ‌ها هم الان به این شکل شده است. در این شرایط کشورهای خلیج فارس سعی دارند نیروهای استارتاپی را جذب کنند. با این تفاصیل باید یک تغییری در سیاست‌های کشور داده شود. اما می‌بینیم که الان مطرح می‌شود به دلیل برگزاری کنکور اینترنت را می‌خوهند قطع کنند؛ این چه تصمیمی است؟ آیا اصلا درکی از اینترنت وجود دارد؟ مگر اینترنت شوخی است؟ مثل این می‌ماند که بگویند ما گوشی هوشمندتان را می‌گیریم در صورتی که تمامی کار و زندگی جامعه امروزی بر اساس گوشی هوشمند و اینترنت است.»
نادریان در پایان خاطرنشان کرد: «متاسفانه سیاست‌های اشتباه را افرادی اتخاذ و کم‌کاری‌هایی می‌کنند اما کسان دیگری باید تاوانش را بدهند. مثلا در بحث فرهنگی یک سری افراد تصمیم‌گیری اشتباهی داشته‌اند و کشور دچار مشکل شده است آنوقت من به عنوان صاحب کسب و کاری که حدود 30 نفر در مجموعه‌ام کار می‌کنند، باید تاوان این اشتباهات را بدهم.»
