یک هفته اخیر سیاست خارجی تمامی اخبار را در تمامی حوزه ها تحت تاثیر قرار داد و با دو توافق پر سر و صدا میان ایران و آژانس انرژی اتمی و ایران و عربستان باعث شد این نظر دوباره قوت بگیرد که عقلانیت سیاسی به مجموعه سیاست خارجی بازگشته است و احتمال گشایش هایی در این زمینه وجود دارد.
ابوالقاسم دلفی،دیپلمات سابق و سفیر اسبق ایران در فرانسه به «انتخاب» گفت: در دو هفته گذشته برخلاف روال ماه ها و شاید یکسال و نیم گذشته چند خبر خوب در کشور شنیده شد. اولین خبر بحث سفر آقای گروسی به تهران و توافقات این سفر بود که به هر حال فرصت ها و امتیازاتی نیز به آژانس داده شد تا از قطعنامه شورای حکام گذر کنیم و در فضای بین المللی و مذاکرات ما با آژانس این یک اتفاق خوشایند بود و پایان آن بستگی به نظر نهایی کارشناسان آژانس دارد و اگر نظرشان نهایی شد ابراز خوشایندی آژانس واقعیت داشته است اما در مجموع خبر متفاوتی نسبت به گذشته بود و شاید این مسئله را باید به فال نیک گرفت.
وی افزود: اتفاق دوم مذاکرات سه جانبه ایران و چین و عربستان بود که منتهی به اعلام رسمی برقراری ارتباط ما با عربستان بود. در واقع، ما در منطقه و همسایگی مان با عربستان به عنوان یک کشور رقیب بالاخره به یک توافق رسیده ایم که با حسن همجواری دیپلمات هایمان برگردند. این مسئله از منظر ظاهر قضیه خبر نسبتا خوبی است که به هر حال شاید مردم و محافل سیاسی مقداری احساس کنند که عقلانیتی در روند سیاست خارجی کشور پدیدار می شود.
سفیر اسبق ایران در فرانسه خاطنراشن کرد: ما با تجربه ای که در یکسال و نیم گذشته داشته ایم، مقداری باید با چشم باز تر و توجه بیشتر به این دو پدیده نگاه کرد. موضوع آژانس را باید به سفر کارشناسان و گزارش مکتوب آن ها موکول کنیم.اما آنچه در مورد عربستان هست این است که دو ضلع این مثلث یعنی سعودی ها و چینی ها هر کدام بر اساس منافع مشخص و تعریف شده ای پای این قرارداد را امضا کرده اند.
وی ادامه داد: به نظر می رسد که سعودی ها در یک تنش پنهان که با آمریکایی ها دارند و موضوع قتل خاشقچی و علنی شدن گزارش 11سپتامبر و پرونده های دیگری که بین بن سلمان و دموکرات ها وجود دارد، ناخرسندی هایی بین این دو کشور به وجود آورده است.سعودی ها از خیلی وقت پیش سر ناسازگاری با منافع آمریکا در منطقه را شروع کرده اند و سفر رئیس جمهور چین به منطقه و توافقاتی که با سعودی ها انجام داد و تامین بخش اعظم نفت چینی ها توسط عربستان، گویای این مسئله است.
وی در ادامه درباره نقش آمریکا در این توافق افزود: فارغ از اینکه محتوای قرارداد هنوز خیلی روشن نیست و آنچه افشا شده است چندان مشخص نیست؛ البته مشخص است که امتیازاتی داده شده است. سعودی ها برای ارتباط با ما مشکلاتی در منطقه دارند از جمله موضوع یمن و هسته ای که برای سعودی ها جز خط قرمز هاست.اینکه سعودی ها در قبل این ها چه امتیازاتی گرفته اند باید صبر کرد تا معلوم شود.
دلفی اضافه کرد: رسانه های سعودی در چند روز گذشته روی دو مطلب تاکید کرده اند، اولا اینکه می فهمند در سیاست خارجی ما اختلاف نظر وجود دارد و سرمقاله العربیه به صراحت به این موضوع اشاره کرده است. بنابراین سعودی ها به این واقف اند که سیاست اعمالی ما ممکن است که در داخل کشور و کلیت اجماعی نداشته باشد.
این دیپلمات سابق گفت: اعراب برای این توافق به آمریکا دهن کجی کرده اند و با چین توافق کرده اند و با ما وارد تنش زدایی شده اند چون می خواهند به سمت اهداف بلندمدت حرکت کنند. چینی ها نیز باید در همین چارچوب و در غیبت آمریکا در منطقه جای پای خود را محکم کرده است.یک نکته نیز مطرح می شود که چرا پای آمریکا در این قرارداد نبود. سعودی ها در مواضع رسانه ای شان پاسخ داده اند که چینی ها با ایران و عربستان روابط خوبی دارند اما آمریکایی ها این ظرفیت را ندارند به همین خاطر نمی توانستند وارد این بازی شوند. آمریکایی ها نیز از این توافق چندان خوششان نمی آید و منتظر اند جزئیات بیشتری بشنوند. ضمن اینکه گفته اند انتظار دارند این قرارداد روی اوضاع یمن تاثیرگذار باشد، یعنی با تصور آمریکایی ها برقراری ارتباط ایران و عربستان منجر به آرامی یمن می شود. البته برخی معتقدند که سرنوشتی که در افغانستان بعد از رفتن آمریکایی ها شکل گرفت ممکن است برای یمن نیز طراحی شده باشد یعنی ایجاد یک حاکمیت در یمن که بتواند منافع همه را تامین کند.
دلفی در پایان درباره منافع مادی و سیاسی ایران و طرفین در این توافق گفت: ما به هر حال برقراری ارتباط با عربستان را بدست آوردیم و سعودی ها نیز مسلما شرایطی را برای این کار اعلام کرده اند از جمله حضور میدان و نظامی ما در برخی کشور های منطقه از جمله یمن و لبنان و سوریه است. اینکه چه امتیازاتی را ما بدست آوردیم نیز مشخص نیست اما آنچه مهم است این است که برقراری ارتباط با عربستان حساسیت آمریکایی ها را به ما بیشتر کرده است. اینکه شاید در منطقه مجددا با تحریکی از سوی آمریکا مواجه شویم، نمی تواند علامت خوبی باشد،چون در بحث توافق با آژانس بنظر می رسید که به سمت احیا برجام حرکت می کنیم اما با توافق عربستان بنظر نمی رسد آمریکایی ها چندان مشتاق به این کار باشند.
وی خاطرنشان کرد: اینکه عده ای فکر می کنند بهبود وضعیت با چین و عربستان منجر به بهتر شدن اقتصاد کشور می شود این یک سراب است.اینکه عده ای خوشحال اند که آمریکا و غرب را در مذاکرات با عربستان راه ندادیم صرفا در ظاهر زیباست.کاهش تحریم ها و تاثیر و نتیجه مذاکرات در برجام اتفاق می افتد. بنظر من اگر تصور این باشد که توافق با عربستان جایگزین برجام است، مقداری تصورات زودهنگامی است که آینده وضعیت آنرا مشخص تر می کند چون نه چینی ها توان این را دارند که ما را از وضعیت تحریم خارج کنند نه برقراری با سعودی ما را به وضعیت اقتصادی بهتر خواهند رساند.
