بی بی سی: ژوزه موریسیو بوستانی هنوز با ماجرا کنار نیامده است: در بیستمین سالگرد جنگ عراق، اين دیپلمات ۷۷ ساله سابق برزیلی هنوز ذهن‌اش درگیر نقشی است که باور دارد می‌توانست ایفا کند و مانع بروز درگیری شود.
بوستانی گفت: «احساسات من در ۲۰ سال گذشته تغییر نکرده است.»
او می افزاید: «یک جنگ بیهوده رخ داده است که تعداد زیادی از مردم را از هر دو طرف کشته است و تنها چیزی که این درگیری ثابت کرد این بود که شما می‌توانید جامعه بین‌المللی را با زور محض دستکاری کنید.»
این دیپلمات سابق برزیلی بازیگر نقش اصلی یکی از بحث برانگیزترین اپیزودهای - البته فراموش‌شده - در آغاز جنگ عراق بود. در آوریل ۲۰۰۲ به دنبال لابی‌های شدید واشنگتن از سمت مدیرکل سازمان منع سلاح‌های شیمیایی برکنار شد.
وعده‌هایی از بغداد
بوستانی در آن زمان تلاش می‌کرد عراق را متقاعد کند تا به سازمان منع سلاح‌های شیمیایی بپیوندد، که طبق معاهده، رژیم صدام حسین را ملزم می‌کرد تا به بازرسان اجازه دسترسی کامل به هر گونه سلاح شیمیایی که این کشور در اختیار داشت را بدهد.
ادعاهایی مبنی بر اینکه صدام «ذخایری» از چنین تسلیحاتی دارد، دلیل اصلی جنگ بود که توسط دولت جورج دابلیو بوش برای توجیه حمله به این کشور خاورمیانه ارائه شد.
این دیپلمات سابق می‌گوید: «من نامه‌ای از دولت عراق در پایان سال ۲۰۰۱ دریافت کردم که در آن گفتند که 'آماده ' پذیرش کنوانسیون سلاح‌های شیمیایی و بازرسی در کشور هستند.»
«این لحظه فوق‌العاده مسرت‌بخشی برای من بود، اما آمریکایی‌ها اصلاً این خبر را دوست نداشتند.»
مکاتبه با بغداد کمی قبل از سخنرانی به یاد ماندنی بوش در کنگره در ژانویه ۲۰۰۲ انجام شد که اولین سخنرانی کنگره پس از حملات ۱۱ سپتامبر بود. او در این سخنرانی از ایران، عراق و کره شمالی به عنوان «محور شرارت» یاد کرد و رژیم صدام را به توطئه برای تولید سلاح‌های شیمیایی و هسته‌ای متهم کرد.
بوستانی که از سال ۱۹۹۷ مسئولیت سازمان منع سلاح‌های شیمیایی را بر عهده داشت و در سال ۲۰۰۰ به اتفاق آرا برای دومین دوره انتخاب شد، گفت که این سازمان اطلاعات کافی در اختیار داشت که سلاح‌های شیمیایی عراق پس از جنگ خلیج فارس در سال‌های ۱۹۹۱-۱۹۹۰ نابود شده بود و اینکه این کشور به دلیل تحریم‌های فلج‌کننده‌ای که از زمان آن درگیری بر عراق اعمال شده بود «هیچ ظرفیتی» برای تأمین دوباره ذخایر خود را نداشت.
«من معتقدم که واشنگتن از پیش برای ۱۱ سپتامبر یک برنامه انتقام‌جویانه داشت، زیرا آنها متقاعد شده بودند که صدام با این حملات مرتبط است. به محض اینکه درباره عراق به آنها گفتم، کارزار بیرون کردن من آغاز شد.»
عقب‌گرد واشنگتن
دولت ایالات متحده از «سبک مدیریت» او شکایت کرد و بعداً اتهامات «سوء مدیریت مالی»، «سوگیری» و «ابتکارات نسنجیده» را اضافه کرد. این تغییری چشمگیر نسبت به تأییدیه‌ای بود که او از (وزیر امور خارجه وقت) کالین پاول دریافت کرده بود، که در سال ۲۰۰۱ به بوستانی نامه نوشته بود تا از او برای کار «بسیار چشمگیر»ش تشکر کند.
ایالات متحده به عنوان کمک کننده اصلی به بودجه سازمان منع سلاح‌های شیمیایی، تهدید کرد که حمایت مالی خود از این سازمان را لغو خواهد کرد.
در ۲۱ آوریل، به درخواست ایالات متحده، یک جلسه ویژه برگزار شد که سرنوشت این برزیلی را در رأی‌گیری ویژه‌ای مشخص کرد: ۴۸ کشور با برکناری او موافق بودند، ۷ کشور مخالف و ۴۳ کشور ممتنع.
یک مقام آمریکایی در ۲۳ آوریل به روزنامه واشنگتن پست گفت: «تعدادی از کشورها مدتی است که نگران سبک مدیریتی او هستند و همه ما تصمیم گرفتیم او را متقاعد کنیم که بی سر و صدا برود و راه خروج مناسبی پیدا کند. او ترجیح داد این کار را نکند.»
در همین مقاله یادآور شده است که «از زمانی که دولت کلینتون مانع از انتخاب مجدد پطرس غالی به دبیر کلی سازمان ملل در سال ۱۹۹۶ شد» این ماجرا «تلخ‌ترین کمپین علنی بود که ایالات متحده آمریکا برای بر کنار کردن یک مقام ارشد بین‌المللی از منصب‌اش انجام داده بود.»
پیروزی پرهزینه
بوستانی در مدت پنج سالی که در سمت خود بود شاهد افزایش تعداد کشورهای عضو سازمان منع سلاح‌های شیمیایی از ۸۷ کشور به ۱۴۵ کشور و نابودی بخش بزرگی از تأسیسات سلاح‌های شيميایی جهان بود. او بعداً به سفارت برزیل در بریتانیا و فرانسه رسید و سال ۲۰۱۵ بازنشسته شد.
این دیپلمات سابق به شوخی گفت: «بریتانیا یکی از کشورهایی بود که به اخراج من از سازمان منع سلاح‌های شیمیایی رأی مثبت داد، اما دوره حضور من در آنجا آنقدرها که تصور می‌شود ناخوشایند نبود.»
بوستانی در داوری سازمان بین‌المللی کار، از نهادهای سازمان ملل، در مورد اقدام سازمان منع سلاح های شیمیایی برنده پرونده اخراج غیرمنصفانه شد. او خسارتی را که دریافت کرد به بودجه سازمان منع سلاح‌های شیمیایی اهدا کرد.
اما این پیروزی هیچ باعث رضایت این دیپلمات برزیلی نشد - فقدان هیچ گونه شاهدی دال بر وجود سلاح‌های کشتار جمعی در زمان درگیری نیز باعث خشنودی او نشد.
بوستانی گفت: «هیچ مایه تسلی خاطر من نیست. دو دهه بعد من هنوز احساس سرخوردگی دارم که جنگی غیرضروری رخ داد که بر کل جهان اثر گذاشت.»
«خیلی بیشتر دوست داشتم که ثابت شود حرف من درست بوده است و از جنگ جلوگیری می‌شد. و هنوز هم باور دارم که این امر امکان‌پذير بود.»
