تسنیم: سفیر معیّن ایران در عربستان معتقد است که در ترتیبات نوین در منطقه خلیج فارس، امنیت از وضعیت نظامی‌محور به توسعه‌محور حرکت کرده و مفهوم امنیت بیشتر به‌سمت درون‌زا بودن رفته است، وضعیتی که ۸ کشور منطقه سهم بیشتری در ایجاد آن خواهند داشت.
مشروح گفت‌وگو را در ادامه بخوانید.
اگر مایل باشید در ابتدا از روابط دوجانبه ایران و عربستان آغاز کنیم؛ سیر مذاکرات و توافق ایران و عربستان سعودی چگونه پیش رفت؟ چه شد که دو کشور به توافق ازسرگیری روابط سیاسی رسیدند؟
عنایتی: در سال 1400 اولین شروع گفتگوی ایران و عربستان در بغداد رقم خورد و دو کشور دور یک میز با حضور نخست وزیر عراق نشستند. در پنج دور گفتگو بین دو کشور و گفتگوهای جانبی که در مسقط صورت گرفت، مناسبات پیشین ایران و عربستان مرور شد و بر لزوم ورود به مرحله جدید در این مناسبات تأکید شد و اقداماتی که برای تصحیح روند گذشته لازم است، پیش‌بینی شد. این گفتگوها با حضور مستقیم عراقی‌ها پیش رفت و در نهایت در پکن به ثمر نشست و توافقی در 10 مارس بین ایران و عربستان صورت گرفت، از آن پس ما وارد یک مرحله جدیدی از مناسبات ایران و عربستان شدیم.
روند توافقات تا کنون چگونه پیش رفته است؟ آیا توافق به‌صورت گام به گام پیش می‌رود؟
عنایتی: آنچه بین ایران و عربستان صورت گرفت، یک امر کاملاً دوجانبه و خواست تهران و ریاض بود. دیدگاه تهران همواره مبتنی بر این امر بوده است که ما باید با کشورهای منطقه روابط رو به گسترشی داشته باشیم. آقای دکتر رئیسی، رئیس جمهور در ابتدای تصدی دوره ریاست‌جمهوری این موضوع یعنی توسعه مناسبات با همسایگان و رعایت اصل حسن همجواری را به‌عنوان یک نقشه راه برای روابط خارجی و سیاست خارجی ایران مورد تأکید قرار دادند و از آن پس ما در مصادیق مختلف همچون عربستان، کویت و امارات شاهد توسعه مناسبات بودیم، بنابراین این مطلب همواره مورد تأکید ایران قرار داشته که توسعه روابط با همسایگان سرلوحه کار کشور است.
ما در طرف مقابل هم چنین احساسی را یافتیم و چنین اقدامی را دیدیم. عربستان با ورود به این گفتگوها نشان داد مایل است صفحه جدیدی از مناسبات با ایران را تعریف کند، ما از این دیدگاه عربستان سعودی که منطبق با دیدگاه جمهوری اسلامی ایران است، استقبال کردیم. دو کشور با همدیگر شروع کرده‌اند و فکر می‌کنم آنچه بین ایران و عربستان اتفاق افتاد می‌تواند نه‌فقط به‌عنوان خواست دوجانبه بلکه یک خواست منطقه‌ای هم باشد.
ارتباط و روابط ایران و عربستان می‌تواند پیامدهای مهمی برای صلح، ثبات، استقلال و تقویت فرهنگ گفتگو در منطقه ایجاد کند، بنابراین تأکید می‌کنم که یک دیدگاه مشترک بر این اساس وجود دارد، اقدامات دو طرف هم بیانگر این دیدگاه است. 7 آوریل 2023 اعلام رسمی روابط انجام شد و متعاقباً دو طرف اعضا و کادر دیپلماتیک و سفرای خودشان را اعلام کردند، دو طرف نسبت به فعال‌سازی سفارت‌خانه‌های یکدیگر در پایتخت‌ها نیز اقدام کردند.
آنچه در پکن توافق شد، این بود که اعلام رسمی روابط، بازگشایی سفارت‌خانه‌ها و تبادل کادر دیپلماتیک و سفرا صورت بگیرد، این کار تقریباً به‌صورت متوازن پیش می‌رود، البته این نکته را تأکید می‌کنم که ما به‌خاطر اعزام حجاج به عربستان سعودی در 30 خرداد ماه سال جاری تأکید داشتیم که حتماً سفارتخانه و کنسولگری ما فعال و بازگشایی شود که بتواند به 80 هزار نفر زائر و حجاج ما سرویس‌های لازم را ارائه دهد، ما این کار را در جهت حمایت از اتباع ایران تسریع کردیم و اکنون سفارتخانه ایران در عربستان کاملاً فعال است و سرپرست سفارت ایران ملاقات‌های متعددی با مقامات وزارت خارجه انجام می‌دهد. آنچه ما از یادداشت‌ها و اقدامات عربستان در این بخش می‌بینیم، این است که این کشور تلاش می‌کند سفارتخانه خودش را در زمانی که خودشان مناسب ببینند، افتتاح کنند.
آقای امیرعبداللهیان، وزیر محترم امور خارجه در مصاحبه‌ای اعلام کردند که اعزام سفیر به ریاض طی روزهای آینده صورت خواهد گرفت، آیا زمان مشخصی در این خصوص تعیین شده است؟
عنایتی: گام اول و اصلی معرفی سفرا بوده و این کار هم از طرف سعودی صورت گرفته است و مراحل اداری آنچه مرتبط با سفیر عربستان در تهران است، طی شده است و ما موافقت خودمان را با سفیر پیشنهادی به ریاض اعلام کردیم، آنها هم به همین ترتیب موافقت خودشان را اعلام کردند، موضوع ترتیبات اداری کار است که با انجام آن ترتیبات، اعزام هم صورت می‌گیرد.
برخی معتقدند که برنده این توافق عربستان بوده و توانسته است از این طریق بخشی از مشکلات امنیتی خود را حل کند، به‌نظر شما منفعت حاصل‌شده از تفاهم ایران و عربستان برای کشور ما چه بوده است؟
عنایتی: به‌نظر من، در حقیقت در پرتو این توافق یک منفعت مشترک برای ایران و عربستان وجود دارد، امنیت هم یک امر تجزیه‌پذیری نیست که مثلاً یک کشوری بخواهد آن را حل کند و کشوری دیگر نتواند حل کند، اگر منفعتی تعریف میشود، یک منفعت دسته‌جمعی هم برای ایران، هم عربستان و هم کشورهای منطقه است که از این منفعت برخوردار می‌شوند، لذا ما با قطبی کردن این منفعت موافق نیستیم، ما فکر می‌کنیم کاری که میان ایران و عربستان صورت گرفت، منافعی را هم برای دو کشور، هم برای منطقه و هم در محیط فرامنطقه در پی خواهد داشت.
ما و عربستان سعودی با همدیگر شروع کرده‌ایم، ادامه خواهیم داد و انتظار داریم با همدیگر به نتایج مطلوب و ملموسی در حوزه‌های مختلف برسیم. مساحت و عمق روابط ایران و عربستان بسیار گسترده و عمیق است. حوزه‌های مختلف سیاسی، امنیتی، اقتصادی، تجاری، حمل‌ونقل، سرمایه‌گذاری، بحث‌های مردمی، حج، عمره، گردشگری، بحث‌های فرهنگی و نزدیکی ملت‌های ایران و عربستان به همدیگر، تمام عناصری است که در پرتو مناسبات ایران و عربستان تعریف میشود، این مساحت می‌تواند با عزم و اراده رهبران دو کشور و با اجرایی شدن آن توسط نهادهای ذی‌ربط اعم از وزارت امور خارجه، وزارت صمت، وزارت گردشگری و تمام نهادهای درگیر توسعه و تعمیق پیدا کند. ما روابط ایران و عربستان را کاملاً گسترده می‌بینیم و در راستای آن تلاش خواهیم کرد.
در حوزه مسائل اقتصادی که اشاره داشتید، شاخص و معیار توسعه روابط ایران و عربستان چیست؟ در چه حوزه‌هایی تفاهم همکاری تعریف شده یا وجود دارد؟
عنایتی: قطعاً در بخش دوجانبه و حتی همکاری چندجانبه موضوع اقتصاد و تجارت و همچنین بحث‌های مربوط به آن مثل حمل‌ونقل، ترانزیت و سرمایه‌گذاری یکی از شاخص‌ها و معیار‌های مهم ایران و عربستان است. ما خوشبختانه سند بالادستی مهمی در این زمینه داریم، موافقت‌نامه عمومی یا فراگیر همکاری‌های اقتصادی، تجاری، سرمایه‌گذاری، جوانان، ورزش و تکنولوژی. این موافقت‌نامه در سال 1377 در زمانی که روابط ایران و عربستان وارد مرحله جدیدی شد بین آقای دکتر خرازی، وزیر محترم خارجه وقت و آقای مرحوم سعود الفیصل در تهران به امضا رسید و آن موافقت‌نامه همچنان لازم‌الاجرا و فعال است و می‌تواند پایه مناسبی برای همکاری‌های اقتصادی ایران و عربستان باشد، البته ما قطعاً در این خصوص نیازمند سند‌های دیگری مانند اجتناب از اخذ مالیات مضاعف، تشویق و حمایت از سرمایه‌گذاری متقابل، موافقت‌نامه گمرکی و یا در بخش‌های حمل‌ونقل دارای موافقت‌نامه حمل‌ونقل هوایی هستیم.
در سایر بخش‌ها مانند حمل‌ونقل دریایی و زمینی که در آن به‌عنوان همکاری‌های چندجانبه اشاره کردم، مثلاً با عبور از خاک عراق و از مسیر کویت و غیرکویت وارد خاک عربستان شدن، به‌عنوان یک نماد همکاری دسته‌جمعی می‌تواند در زمینه حمل‌ونقل زمینی و یا ترکیبی بین ایران و عربستان مطرح باشد، ما حتماً در این بخش فرصت‌های بسیار زیادی را شاهد هستیم.
امیدواریم حجم تبادل تجاری به‌عنوان یک معیار و ملاک، بتواند رقم خوبی را نشان دهد. انتظار داریم کمیسیون مشترک دو کشور بتواند با فرصتی که روبه‌روی ماست، تشکیل شود و بتواند ابعاد مختلف کار اقتصادی و تجاری با عربستان را قالب بندی کند و از نظر محتوایی هم پیش ببرد،
بخش خصوصی در این زمینه نقش بسیار مهمی را خواهد داشت، در بیانیه مشترکی که وزرای خارجه دو کشور امضا کردند، به نقش بخش خصوصی کاملاً اشاره مستقیم شده است و ان‌شاءالله این مناسبات در ابعاد مختلف شاهد پیشرفت و گسترش باشد تا بتواند پیشرفت این روابط را به‌طور عملی و ملموس نشان دهد.
در حوزه سیاسی چه توافقاتی شده است؟
عنایتی: ما افق خوبی برای این همکاری ترسیم و از یک نقطه دوجانبه شروع به فعالیت کردیم، حتی قبل از توافق پکن در گفتگوهایی که در بغداد صورت گرفت، بعضی از اجزای این گفتگو به ثمر نشست. همکاران ما در وزارت امور خارجه به‌عنوان کادر دیپلماتیک نزد سازمان همکاری‌های اسلامی رفته مستقر شدند.
همکاری‌های ما در سازمان‌های منطقه‌ای با عربستان سعودی وارد یک دورۀ جدیدی شده است و انتظار ما در مناسباتی که با عربستان پی می‌گیریم این است که این بحث‌ها در سازمان‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای تحکیم و توسعه پیدا کند، امیدواریم از بخش همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه ورود پیدا کنیم و بتوانیم نیاز منطقه را بر اساس یک همکاری دسته‌جمعی، متقابل و متکامل تعریف کنیم.
توسعه مناسبات دوجانبه ایران و عربستان در منطقه خلیج فارس مقدمه‌ای برای همکاری چندجانبه کشورها با همدیگر است، ما کاملاً این ظرفیت را در منطقه احساس، تشویق و حمایت می‌کنیم که منطقه خلیج فارس با حضور هشت کشور بتواند یک تعریف جدیدی را در منطقه مبتنی بر همکاری‌های اقتصادی، تجاری، فرهنگی و اجتماعی تعریف کند، یعنی شاهد یک فضای جدید در منطقه خواهیم بود و در این جهت هم تلاش می‌کنیم، به‌طور طبیعی به این اندازه هم اکتفا نخواهیم کرد و وارد مرحله جدیدی مبتنی بر تشکیل و یا تکوین ترتیبات جدید برای نظم نوین منطقه خواهیم شد، این همکاری‌ها بی‌گمان برای ایجاد و ترسیم یک مختصات جدید در منطقه خلیج فارس لازم و ضروری است.
همواره بر این موضوع تأکید دارید که این توافق مقدمه‌ای برای توسعه همکاری دسته‌جمعی در منطقه خلیج فارس و شکل‌گیری یک نظم جدید منطقه‌ای است، آیا در حوزه مسائل امنیتی نیز نظم فعلی خلیج فارس تغییر خواهد کرد؟
عنایتی: توافق ایران و عربستان در محدوده توافق دوجانبه صرفاً جا نمی‌گیرد و دارای ابعاد دیگری هم خواهد بود، ابعادی که دیگر کشورها هم در آن مشارکت خواهند کرد، یعنی یک همکاری هشت‌جانبه در منطقه خلیج فارس با مشارکت شمال و جنوب خلیج فارس.
در آینده اگر بنای همکاری مبتنی بر خلیج فارس واحد گذاشته شود، بدون قطب‌بندی‌ها و محوربندی‌های منطقه‌ای یک موجودیت واحد برای خلیج فارس تعریف شود که در آن شمال و جنوب خلیج فارس با تمام امکاناتی که وجود دارد با هم مشارکت کنند، آنگاه ظرفیت‌های اقتصادی، امنیتی، امنیت انرژی، ارتباط عبور و مرور و حمل‌ونقل، ارتباط بنادر منطقه با یکدیگر، استفاده از ظرفیت‌های بنادری ایران برای دسترسی به آسیای مرکزی، ماورای قفقاز و روسیه و همچنین متقابلاً از شمال ایران برای دسترسی به خلیج فارس، شبه‌جزیره عربستان و دسترسی به اقیانوس‌ها، همگی فضایی است که تحققش در منطقه خلیج فارس وجود دارد.
ما چنین افقی را برای خلیج فارس می‌بینیم و تعریف می‌کنیم، خلیج فارسی که توسط کشورهای منطقه اداره و مدیریت شود، با فعالیت به‌عنوان یک کار درون‌زا در منطقه و با مشارکت کشورهای منطقه قطعاً این امری دست‌نیافتنی نیست و امکان تحقق آن وجود دارد.
تصور ما این است که کشورهای منطقه هم با ترویج فرهنگ و اقدامات گفتگومحور می‌توانند به این مرحله کمک کنند و راه را برای یک توسعه فراگیر و همه‌جانبه و ـ نه‌فقط نظامی‌محور ـ و با مشارکت تمام کشورهای منطقه و ـ نه استثنا کردن برخی از کشورهای منطقه ـ بپیمایند و ان‌شاءالله به نتیجه برسد.
اگر مایل باشید کمی از روابط دوجانبه ایران و عربستان فاصله بگیریم و به بررسی تحولات منطقه‌ای بپردازیم، روزهای گذشته شاهد سفر وزیر خارجه عمان به تهران و دیدار ایشان با آقای دکتر امیرعبداللهیان، وزیر محترم امور خارجه بودیم، چه موضوعاتی در این دیدار مورد گفتگو قرار گرفت و علت سفر ایشان به تهران چه بود؟
عنایتی: مناسبات ما و عمان مناسبات ویژه‌ای است و همواره بین ایران و عمان در زمینه‌های مختلف چه در بخش دوجانبه و چه در بخش موضوعات منطقه‌ای گفتگوهای مستمر و رایزنی‌های مداومی صورت می‌گیرد. ما میزبان جناب وزیر خارجه عمان آقای بدر البوسعیدی بودیم. در این سفر مناسبات دوجانبه ایران و عمان مورد بحث و گفتگو قرار گرفت. از جمله مسائلی که مورد بحث قرار گرفت، مرتبط است با توضیحاتی که پیشتر عرض کردم در قالب فعال شدن ترانزیت و حمل‌ونقل و آنچه به‌عنوان توافق‌نامه عشق‌آباد بین ایران، عمان، ترکمنستان و ازبکستان به‌عنوان موافقت‌نامه لازم‌الاجرا وجود دارد. در نشست‌های مشترک وزرای مرتبط با این موافقت‌نامه چه وزرای راه، چه معاونین و چه مدیران‌کل راهداری بر اجرایی شدن این موافقت‌نامه تأکید شد.
امیدواریم در آینده به‌طور جدی شاهد فعال شدن این توافق‌نامه باشیم. موضوعات دیگری در خصوص امنیت منطقه، موضوع ایده ایران برای یک گفتگوی هشت‌جانبه در قالب مجمع گفتگوهای منطقه‌ای بین ایران و عمان مطرح شد. ما همیشه گفتگوها با عمان را ضروری و لازم می‌دانیم. حجم تبادل ما با عمان طی سال گذشته از 300 الی 400 میلیون دلار به یک میلیارد دلار و اکنون به حدود 2 میلیارد دلار افزایش پیدا کرده است. عمانی‌ها برای ما شریک معتمد هستند و حتماً در گفتگوی آنها با سایر کشورهای خلیج فارس، آینده خوبی را برای منطقه انتظار داریم.
یکی از گزاره‌های مهم در پرونده ایران و عربستان بحث یمن بوده است، آخرین تحولات و توافقات درباره این موضوع چیست؟
عنایتی: باید به این موضوع تأکید کنم آنچه ما با عربستان سعودی ورود کردیم و از منظر ایران این مناسبات پیش رفت، یک منظر دوجانبه بود و بر این اساس هم ایجاد شد و ادامه پیدا کرد و به نتیجه منتهی شد. ما این امر را تحت عنوان ازسرگیری روابط ایران و عربستان مورد تأکید قرار دادیم، اما اینکه موضوع یمن به‌چه‌ترتیب است، برادران سعودی این موضوع را مورد توجه قرار دادند ولی از طرف ایران مواضع ما به این ترتیب است که موضوع یمن موضوعی است مرتبط با خود یمن و پرونده‌ای است که توسط خود یمنی‌ها اداره میشود.
البته دیدگاه ما راجع به یمن از 2015 روشن بود که ما جنگ را برای یمن راه‌حل نمی‌دانستیم و در آن زمان یک ابتکار چهارماده‌ای توسط ایران مبتنی بر راه‌حل سیاسی، کمک‌های انسانی، گفتگوهای فراگیر یمنی ـ یمنی و تشکیل دولت فراگیر بیان شد، این در حقیقت موضعی بود که ایران در 2015 مطرح کرد و فکر می‌کنیم یک قالب مناسبی برای حل مشکل یمن است.
ما از آتش‌بس آوریل سال گذشته که توسط سازمان ملل اعلام شد، کاملاً حمایت کردیم، در دوره‌ای که این آتش‌بس تمدید شد از آن حمایت کردیم، تأکید ما در گفتگو با نمایندگان سازمان ملل، انصارالله و برادران عمانی مبتنی بر تحقق راه‌حل سیاسی به‌عنوان یک پرونده کاملاً یمنی بوده است. اینکه اهل یمن خودشان نسبت به مسائل خودشان داناتر و آگاه‌تر هستند.
ما در مواضع خودمان همواره بر لزوم رفع محاصره و ارسال کمک‌های انسانی به یمن تأکید کردیم. امیدواریم شرایطی که در پرتو آرامشی که فعلاً در یمن برقرار است بتواند استمرار پیدا کند و منتج به نتیجه شود و آنچه به‌عنوان مشکلات و یا موانع از جمله در بحث کمک‌های انسانی وجود دارد، مرتفع شود و شرایط یمن مثل هر کشور دیگر توسط خود فرزندان یمن تعیین شود و پیش رود.
اکنون افق‌هایی برای شکل‌گیری یک نظم نوین در منطقه به وجود آمده است، این نظم جدید بر چه‌اساسی شکل می‌گیرد و استوار خواهد شد؟
عنایتی: ما در منطقه خلیج فارس با یک وضعیت پیچیده‌ای مواجه هستیم و تقریباً این رژیم امنیتی ممکن است با روند‌هایی که شاهد آن هستیم به سمت و سوی دیگری سوق پیدا کند. فکر می‌کنیم که در بحث ترتیبات نوین در منطقه خلیج فارس، امنیت بیشتر به‌سمت درون‌زا بودن سوق پیدا کند و کشورهای منطقه خودشان سهم بیشتری را در این نظم منطقه‌ای عهده‌دار بشوند.
فکر می‌کنیم آنچه در دوره‌های کنونی با آن مواجه هستیم، ازجمله افزایش نظامی‌گری و نظیر این موارد بتواند در نتیجه این تفاهمات به سمت و سوی دیگری برود و ما شاهد کاهش نیروهای خارجی باشیم. فکر می‌کنیم که تعریف امنیت تغییر پیدا کرده و از یک امنیت نظامی‌محور به امنیت توسعه‌محور حرکت کرده است.
ایران عمیقاً تاکید دارد که ما امنیت را فقط در مفهوم سنتی خودش که مبتنی بر سلاح و نیروهای نظامی است، تعریف نکنیم، امنیت را بر اساس توسعه اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، مردمی تعریف کنیم.
این ابعاد در حقیقت در مفهوم جدید برقراری امنیت دارای تأثیر هستند، این‌ها مفاهیمی است که ممکن است در منطقه خلیج فارس شاهدش باشیم، جایگزینی مفاهیم سنتی با مفاهیم جدید مبتنی بر همکاری به‌جای رقابت، امنیت درون‌زا به‌جای استفاده و یا حضور نیروهای خارجی بیگانه و ترکیب همکاری در منطقه خلیج فارس با این شکل ممکن است ترتیبات امنیتی را برای منطقه ما رقم بزند.
البته در بخش ترتیبات امنیت منطقه ما با یک عنصر کاملاً مخرّب، ویران‌گر و فتنه‌انگیز به‌نام رژیم صهیونیستی که اخیراً جای پایی را در منطقه خلیج فارس پیدا کرده است، مواجه هستیم. ما فکر می‌کنیم که این عنصر، هم تهدیدآفرین و هم مانع از تکوین یک نظم نوین با همکاری کشورهای منطقه است.
رژیمی که درون خودش اشغالگری و تهدید دارد، نمی‌تواند در منطقه خلیج فارس به‌عنوان یک عنصر حضور داشته باشد، البته دوستان و برادران ما، کشورهای میزبان این رژیم و دارای روابط با اسرائیل به ما اطمینان‌های لازم را در بخش‌های مختلف داده‌اند، ولی این اطمینان به‌هیچ‌وجه نسبت به رژیم صهیونیستی وجود ندارد، در هر صورت این یک عنصر مخرب قلمداد میشود، اما در مجموع به‌عنوان یک افق جدید برای خلیج فارس ما انتظار داریم که خلیج فارس با حضور هشت کشور در قالب یک همکاری گسترده و مستحکم بتواند شرایط جدیدی را برای منطقه رقم بزند.
ما پیش‌درآمد این موضوع را، ایده «مجمع گفتگوهای منطقه‌ای» با کشورهای خلیج فارس مطرح کردیم و امیدواریم که در این روند یعنی نظم و مناسبات دوجانبه با کشورها به همکاری‌های دسته‌جمعی، ایجاد یک مجمعی برای انجام گفتگو ختم شود و در آینده که امیدواریم خیلی هم دوردست نباشد، به ترتیبات امنیتی جدیدی در منطقه برسیم که منافع کشورهای منطقه و فرامنطقه‌ای را تأمین کند.
در چارچوب توسعه مناسبات و سیاست همسایگی دولت سیزدهم، ارزیابی شما از همکاری‌های ایران با سایر کشورهای منطقه خلیج فارس چگونه است؟
عنایتی: سیاست جمهوری اسلامی ایران همواره مبتنی بر توسعه مناسبات با همسایگان بوده است و همسایگان این اولویت را در سیاست خارجی ایران داشتند. در دوره آیت‌الله رئیسی و دولت سیزدهم این به‌عنوان یک تابلو و نقشه راه مطرح شد و متعاقب آن دستاوردهایی را شاهد بودیم؛ سفیر امارات به ایران برگشت و سطح مناسبات از سطح کارداری به سطح سفارت ارتقا پیدا کرد، سفیر کویت به ایران بازگشت و تقریباً تمام مناسبات خودمان را با کشورهای خلیج فارس به مرحله کاملاً مثمر ثمر و شایسته رسانده‌ایم، با عربستان سعودی این گام‌ها را برداشتیم و در توافقی که صورت گرفت با همدیگر بنا را بر همکاری و توسعه مناسبات گذاشتیم.
ما به این وضعیت کاملاً خوشبین هستیم و امیدواریم که مناسبات ما با عربستان سعودی و کشورهای منطقه رو به پیشرفت باشد و در آینده شاهد گام‌های بلندی در این مناسبات باشیم. تمام تلاش خودمان را در این جهت قرار می‌دهیم و به این معطوف کرده‌ایم که این روابط را هرچه بیشتر توسعه و تعمیق دهیم.
با عراق روابط بسیار مستحکم و ارزنده‌ای داریم، از 2003 به این سمت مناسبات ایران و عراق با همدیگر تنیدگی پیدا کرده است، در سال‌های اخیر که حتی با موضوعی به‌نام کرونا مواجه بودیم، مناسبات تجاری و اقتصادی عراق و ایران تحت‌الشعاع این موضوع قرار نگرفت، این روابط در بخش‌های مختلف آن‌قدر توسعه یافته و گسترش پیدا کرده که با موضوعات حتی این‌گونه هم تحت‌تأثیر واقع نشده است، تبادل دیدارها بین ایران و عراق کاملاً جریان دارد.
در بخش دولتی، بخش مردمی، زیارت اربعین، اتباع عراق و زیارت حضرت علی‌بن موسی الرضا (علیه السلام) و گردشگری، فعالیت‌ها کاملاً به‌صورت روان انجام میشود. مرزهای طولانی دو کشور بالغ بر 1400 کیلومتر با گذرگاه‌های مرزی کاملاً فعال است و این روابط در بخش‌های دوجانبه و چندجانبه نقش مثبتی که عراق در معادلات منطقه‌ای دارد، مورد تأیید ایران بوده است.
ایران همواره از استقلال، آرامش، پیشرفت، آبادانی، تمامیت ارضی و روند عملیات سیاسی در این کشور حمایت کرده است و همواره عراقی‌ها ما را دوست خوبی برای خودشان یافته‌اند. در بحث داعش، سردار شهید قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس از نمادهای همکاری بین ایران و عراق بودند. امیدواریم که مناسبات ایران و کشورهای منطقه و مناسبات کشورهای منطقه با همدیگر به‌نحوی توسعه و تکوین پیدا کند که این منطقه شاهد یک همکاری دسته‌جمعی باشد.
