سرویس تاریخ «انتخاب»: نورالدین کیانوری دکترای مهندسی عمران و دبیرکل حزب توده از ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۲ بوده است؛ و نوه پسری شیخ فضل‌الله نوری و همسر مریم فیروز بود. وی در سال ۶۱ به جرم همکاری با شوروی دستگیر و در سال ۷۸ درگذشت. کتاب خاطرات نورالدین کیانوری، محصول پرسش و پاسخ‌های عبدالله شهبازی با اوست. این کتاب در سال ۱۳۷۲ توسط نشر اطلاعات منتشر شد. «انتخاب» روزانه بخش‌هایی از این کتاب را منتشر می‌کند.
درباره کامران قزوینی
پی نوشت ویراستار: با توجه به اهمیت نقش تاریخی نصرالله اصلانی، در حزب کمونیست ایران و ابهام‌هایی که در زیست نامه او وجود دارد، تحقیق اجمالی زیر تهیه شد و برای اظهار نظر در اختیار دکتر کیانوری قرار گرفت:
نصر الله اصلانی معروف به کامران قزوینی از چهره‌های اصلی کمینترن در ایران است که زیست نامه او هنوز در پس برده‌ای از ابهام قرار دارد. در برخی مآخذ، مانند کمونیزم در ایران که بر اساس اسناد شهربانی رضاشاه و ساواک تنظیم شده است و کژراهه احسان طبری مشخصات نصر الله اصلانی (کامران قزوینی) با کامران آقازاده آمیخته شده و این دو یک فرد تلقی شده‌اند.
کامران جعفر اوغلی آفازاده (آقایف)، متولد ۱۸۹۱ م. از اعضای اولیه کمیته مرکزی حزب کمونیست ایران است. او در دولت کودتای سرخ احسان الله خان دوستدار وزیر دادگستری بود. در کتاب کمونیزم در ایران، نام کامران آقازاده با مشخصات زیر ثبت شده است:
نام: کامران، شهرت: آقازاده، نام: مستعار: کامران اهل قزوین، تحصیل کرده «کوتو» در جای دیگر نام «کامران» به عنوان یکی از اعضای کمیته مرکزی حزب کمونیست ایران، (منتخب کنگره اول انزلی) با مشخصات زیر ثبت شده است: کامران میرزا (آقازاده) پسر آقابیکف آقازاده.
مقایسه داده‌های فوق به وضوح نشان می‌دهد که «کامران قزوینی» و «کامران آقازاده» دو فرد کاملاً متمایز می‌باشند:
۱ طبق مندرجات کمونیزم در ایران «کامران» نام مستعار «کامران آقازاده» است و بنابراین نمی‌تواند نام اصلی او نیز باشد.
۲ در مأخذ فوق نام پدر «کامران قزوینی» آقابیکف آقازاده آمده است که معلوم نیست صحیح باشد در حالیکه نام پدر کامران آقازاده «جعفر» است.
4. طبق کتاب منسوب به زیبایی «کامران قزوینی» تحصیل کرده مدرسه «کوتو» بوده است. در زیست نامه کامران آقازاده مندرج در کتاب تقی شاهین به این مسأله اشاره نشده است. بنابراین فردی که در «کوتو» تحصیل کرده همان نصر الله اصلانی است.
۵ در کمونیزم در ایران از «کامران» با عنوان کامران میرزا یاد شده که نشانه انتساب او به خاندان قاجار می‌باشد. این مشخصه در مورد کامران آقازاده که از یک خانواده کارگر مهاجر بوده صدق نمی‌کند.
۶ به گفته تقی شاهین، کامران آقازاده در سال ۱۹۳۹ پس از یک بیماری طولانی در باکو درگذشت و پیش از آن در ترکمنستان و باکو در مشاغل حزبی و مطبوعاتی اشتغال داشت. در حالیکه «کامران قزوینی» حداقل در سال‌های ۱۳۱۳ - ۱۳۱۶ به عنوان نماینده کمینترن در ایران فعال بوده است.
با توجه به داده‌های فوق و نیز خاطرات دکتر کیانوری و سایر مآخذ می‌توان زیست نامه نصر الله اصلانی کامران (قزوینی) را چنین ترسیم کرد: ۱- نصر الله اصلانی، با نام مستعار «کامران» از اهالی قزوین و احتمالاً از خاندان قاجار و از خویشاوندان عبدالصمد کامبخش بوده است.
۲ -او از آغاز با کامبخش دوست صمیمی بوده و احتمالاً کامبخش توسط وی به کمینترن جلب شده است.
ظاهراً در دوران اولیه فعالیت حزب کمونیست ایران، نصر الله اصلانی در کنار اوانیس میکائیلیان (سلطان‌زاده)، حیدر عمو اوغلی (نار پوردیف) و سید جعفر پیشه وری یکی از چهار رهبر اصلی حزب کمونیست بوده است.
نصر الله اصلانی در جریان ضربه سال ۱۳۱۰ بر حزب کمونیست ایران در ایران فعال بوده ولی دستگیر نشده است انور خامه‌ای می‌نویسد:
کامران قزوینی بود و در گذشته مدرسه کوتو را دیده بود. بعداً در کارخانه نساجی کازرونی در اصفهان مشغول به کار شده و کارگران را متشکل ساخته و در ۱۳۱۰ اعتصابی به راه انداخته بود. پس از چند روز... اعتصاب پایان می‌بذیرد اما کامران شناخته و دستگیر می‌شود و به همراه یک افسر امنیه به تهران فرستاده می‌شود افسر امنیه مزبور که ستوان سیامک سرهنگ سیامک معروف قزوینی... بوده است در میانه راه وسایل فرار کامران را فراهم می‌آورد و بعد گزارش می‌دهد که قرار کرد بدینسان کامران به شوروی می‌گریزد و در کمینترن شغلی به او می‌دهند.
اصلانی با نام مستعار «فرج الله مرادی» در کارخانه وطن اصفهان اشتغال داشته، در سال ۱۳۱۳ مأموریت تجدید سازمان فعالیت کمونیستی در ایران از سوی کمینترن به نصر الله اصلانی محول شد. او به ایران آمد و به کمک عبد الصمد کامبخش به فعالیت پرداخت و بدینسان هسته اولیه سازمان جدید حزب کمونیست ایران شکل گرفت. در سال‌های ۱۳۱۳ - ۱۳۱۶) (یعنی) تا زمان دستگیری گروه «۵۳ نفر» نصر الله اصلانی رابط کامبخش و حزب کمونیست ایران با کمینترن بوده است. از میان اعضای گروه ۵۳ نفر افراد زیر با نصر الله اصلانی آشنایی داشته‌اند: عبدالصمد کامبخش، تقی ارانی ،علی صادق پور، علی کامکار، محمود بقراطی، سیف الله سباح و محمد پژوه".
نصر الله اصلانی در جریان دستگیری گروه ۵۳ نفر بازداشت نشد و یا به فعالیت خود در ایران ادامه داد احتمال ضعیف و یا به شوروی رفت (احتمال قوی) ۹ - طبق اظهارات دکتر کیانوری، ظاهراً نصر الله اصلانی پس از شهریور ۱۳۲۰ زنده و در ایران بوده ولی با حزب توده همکاری نداشته است.
دکتر کیاتوری پس از ملاحظه مطالب فوق چنین اظهار نظر کرد: «با سلام گرم ـ به دید من خوب و کامل تهیه شده است تنها من درباره شاهزاده بودن اصلانی و با کامبخش قوم و خویش بودن او چیزی از کامبخش نشنیده‌ام. در این باره بد نیست با خواهرم اختر همسر کامبخش که به احتمال زیاد در این باره اطلاع دارد با تلفن صحبت کنم. » آقای کیانوری پس از مکالمه تلفنی با خانم اختر کامبخش در آلمان نظر نهایی خود را چنین مرقوم داشت:
۱ - کامران قزوینی شاهزاده نبوده و با کامبخش خویشی نداشته.
۲ - کامران قزوینی، همسر مادر ملیحه صابری همسر عباس صابری بود. کامران پس از ازدواج با مادر بانو ملیحه او را با خود به شوروی می‌برد و ملیحه هم در «کوتو» تحصیل می‌کند.
۳- کامران با گروه سلطان‌زاده و دیگران در تصفیه استالینی کشته می‌شود. ظاهراً اعدام او باید پس از بازگشتش از ایران بعد از بازداشت ۵۳ نفر یعنی پس از ۱۳۱۶/ ۱۹۳۷، باشد.
- 4اینکه من گفته‌ام که کامران پس از ۱۳۲۰ در تهران بوده اشتباه است و من او را با صادق کامکار عوضی گرفته بودم؛ صادق کامکار، حاضر نشد به عضویت حزب درآید.»
