سید هادی برهانی، استاد مطالعات اسرائیل در دانشگاه تهران می گوید تعداد کشورهایی که فلسطین را به رسمیت میشناسند در حال افزایش است و این عدد در حال نزدیک شدن به عدد کشورهایی است که اسرائیل را به رسمیت میشناسند. الان تعداد کشورهایی که فلسطین را به رسمیت میشناسند از ۱۵۰ کشور گذشته و به ۱۶۰ نزدیک میشود. از آن طرف تعداد کشورهایی که اسرائیل را به رسمیت میشناسند حدود ۱۶۵ کشور است. با توجه به روند موجود بعید نیست طی چند ماه آینده تعداد کشورهای موافق موجودیت فلسطین از عدد مشابه اسرائیلی پیش بیافتد
در مورد موج جدید به رسمیت شناختن اسرائیل با سید هادی برهانی، استاد مطالعات اسرائیل در دانشگاه تهران گفت و گو کرده ایم.
مشروح مصاحبه «انتخاب» با سید هادی برهانی به شرح زیر است:
سوال: تحولی در رابطه با به رسمیت شناختن فلسطین در حال رقم خوردن است. این تحول را چگونه توصیف میکنید؟
مبنای اصلی رسمی شدن و جدی شدن موجودیت یک کشور در جهان رای سازمان ملل و نظر قدرتهای بزرگ است. فلسطین در سال ۲۰۱۴ از نظر سازمان ملل به عنوان یک کشور پذیرفته شد، اما به عضویت کامل این سازمان در نیامد و مانع اصلی این مشکل وتوی آمریکا در شورای امنیت است؛ لذا الان فلسطین عضو ناظر (و نه کامل) سازمان ملل است و حق رای ندارد. تا پیش از تحولات اخیر، حدود ۱۴۰ کشور جهان فلسطین را به رسمیت شناخته بودند و بلوک اصلی که هنوز وارد این شناسایی نشده بود بلوک کشورهای غربی بود که به دلیل رابطه نزدیک با اسرائیل و مخالفت شدید اسرائیل با این شناسایی از این امر اجتناب مینمود. این بلوک هم در جهان قدرتمندترین بلوک است و هم در شورای امنیت سازمان ملل سه کرسی دائم (از پنج کرسی) را در اختیار دارد؛ لذا مخالفت این بلوک مهمترین مانع در برابر شناسایی جهانی موجودیت اسرائیل بود. مخالفت این بلوک اینک در حال فروریختن است و کشورهای غربی متعددی همچون انگلستان، فرانسه، استرالیا، کانادا، پرتغال، بلژیک، اسپانیا و .. در دوره اخیر کشور فلسطین را به رسمیت شناختند که دو کشور انگلستان و فرانسه صاحب کرسی دائم در شورای امنیت هستند. الان در واقع چهار عضو از پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل فلسطین را به رسمیت شناختهاند و این وزن زیادی به این شناسایی میدهد. در حال حاضر، مخالفت با شناسایی رسمی اسرائیل به اسرائیل و چند کشور هم پیمان آن مانند آمریکا، آلمان و مجارستان محدود شده است.
سوال: این تحول چه اهمیتی دارد؟
اهمیت این تحول را در سه سطح میتوان ارزیابی کرد. اولا تعداد کشورهایی که فلسطین را به رسمیت میشناسند در حال افزایش است و این عدد در حال نزدیک شدن به عدد کشورهایی است که اسرائیل را به رسمیت میشناسند. الان تعداد کشورهایی که فلسطین را به رسمیت میشناسند از ۱۵۰ کشور گذشته و به ۱۶۰ نزدیک میشود. از آن طرف تعداد کشورهایی که اسرائیل را به رسمیت میشناسند حدود ۱۶۵ کشور است. با توجه به روند موجود بعید نیست طی چند ماه آینده تعداد کشورهای موافق موجودیت فلسطین از عدد مشابه اسرائیلی پیش بیافتد. ثانیا تغییر ترکیب مربوطه در شورای امنیت نیز بسیار مهم است. شورای امنیت مهمترین نهاد تصمیم گیری بین المللی در مورد موجودیت و رسمیت کشورهاست. تا پیش از این تحول، اکثریت اعضای دائم شورای امنیت فلسطین را به رسمیت نشناخته بودند (سه عضو از پنج). اما اینک اکثریت (چهار از پنج) کشور فلسطین را به رسمیت میشناسند. ثالثا شناسایی فلسطین در گذشته حمایت مهمترین و قویترین بلوک قدرت جهان، بلوک غرب، را نداشت، اما الان اکثر اعضای این بلوک به استثنای آمریکا و آلمان، کشور فلسطین را به رسمیت شناختهاند؛ لذا از نظر حقوقی (سازمان ملل) وسیاسی (حمایت قدرتهای بزرگ) موجودیت فلسطین امروز قوت و جدیت بیشتری گرفته است. علاوه بر اینها، موافقت انگلستان، به عنوان کشور صادر کننده اعلامیه بالفور و قدرت قیم فلسطین که تاسیس اسرائیل را میسر ساخت، در جای خود از اهمیت ویژهای برخوردار است. همچنانکه یک تحلیلگر امور سیاسی تحلیل نمود الان میتوان ادعا کرد دیوار حمایت غرب از اسرائیل در حال فروریختن است.
سوال: این تحولات چه تاثیری بر موقعیت و سیاست اسرائیل خواهد گذاشت؟
سیاست مشخص اسرائیل حذف فلسطین از نقشه جهان است. قبلا این سیاست پنهان بود، اما اینک در مصوبات و اظهارات متعددی اسرائیل این سیاست خود را آشکار کرده و اعلام نموده است بین رود و دریا تنها اسرائیل حاکم خواهد بود و کنست اسرائیل حق تعیین سرنوشت را انحصارا به یهودیها داده و راه حل دو دولت را کنار گذاشته است. هر چیزی که مانع این سیاست اسرائیل (حذف فلسطین از جهان) شود خطری برای سیاست صهیونیستی اسرائیل است و شناسایی فلسطین توسط قدرتهای بزرگ جهان و تغییر موازنه قوا در سازمان ملل در این رابطه تحولات خطرناکی برای اسرائیل و صهیونیسم به شمار میآید. اسرائیل بسیار خشمگینانه به این شناساییها پاسخ داده و حتی فرانسه و انگلستان را تهدید کرده، اما آنها کشورهای کم قدرتی نیستند که با تهدید اسرائیل جا بزنند. آنها هم تهدیدات متقابلی مطرح کردند که اسرائیل را سر جای خود بنشاند. اظهارات اخیر مقامات رسمی اسرائیل و همچنین رهبران اپوزیسیون در اسرائیل به خوبی این وضعیت را روشن میکند. وزیر خارجه اسرائیل، گیدئون سعر، ایده تشکیل کشور فلسطین را نفرت انگیز توصیف کرد و اعلام کرد اسرائیل با اقداماتی که اسرائیل و آینده آن را به خطر میاندازد، مقابله خواهد کرد. رهبران اپوزیسیون اسرائیل نیز مواضع مشابهی داشتند؛ گولان رهبر حزب چپگرای دموکرات این موج شناسایی را «تحولی خطرناک» برای اسرائیل توصیف کرد. یائیر لاپید رهبر اپوزیسیون رژیم آن را «فاجعهای سیاسی» خواند.
سوال: برخی منابع این تحولات را بی خاصیت یا بی اثر قلمداد کردهاند؟
موارد بالا دقیقا اهمیت این تحولات را مشخص میکند. علاوه بر آن، خشم و ناراحتی اسرائیل و مقامات اسرائیلی و از این طرف خوشحالی واستقبال پرحرارت سازمانهای فلسطینی، از جمله حرکت حماس، از این موج شناسایی دلیل مشخصی است برای اینکه تحولی مهم به نفع فلسطین و به ضرر اسرائیل در حال رقم خوردن است. به اعتراف خود مقامات اسرائیلی، این تحولات موجب انزوای روزافزون اسرائیل در جهان شده است.
سوال: آیا با این تحولات میتوان امیدوار بود کشور فلسطین به زودی تشکیل شود؟
برای تشکیل کشور فلسطین راهی طولانی در پیش است. این شناساییها خود به خود موجب تشکیل کشور فلسطین نمیشود، اما گام مهمی به نفع این ایده و آرمان است. اما تحولات بعدی نیز مهم است. این مبارزه میان فلسطین و اسرائیل ادامه دارد. اسرائیل موجودیت هوشمند و قدرتمندی است، اما متاسفانه کشورهای اسلامی فاقد این کیفیت هستند و مهمتر از آن در هماهنگی و هم افزایی اقدامات خود دچار مشکل هستند. اگر کشورهای اسلامی به هم اعتماد داشته باشند و جبهه واحدی در دفاع از فلسطین تشکیل دهند، این تحولات میتواند به سرعت راه تشکیل کشور فلسطین را هموار سازد. ما در ایران هم متاسفانه موضع مثبتی در قبال این تحولات نداریم. به کشورهای اسلامی اعتماد نداریم. به سازمانهای بین المللی، سازمان ملل و کشورهای غربی بدبین هستیم و این امر ما را از حضور در این جبهههای مهم مبارزه سیاسی و بین المللی با اسرائیل باز میدارد. در حالیکه اگر وزن ایران در کنار ترکیه، عربستان و سایر کشورهای عربی قرار گیرد میتواند به تشکیل کشور فلسطین و انزوای بیشتر اسرائیل کمک جدی نماید.
