چهره‌ای که به دنبال حفظ توازن حساس میان ایران و آمریکا در بغداد است، نخست‌وزیر عراق می‌ماند؟ / آنچه باید درمورد انتخابات عراق بدانیم

المانیتور نوشت: عراقی‌ها در روز ۱۱ نوامبر (۲۰ آبان) برای نخستین انتخابات پارلمانی در چهار سال گذشته پای صندوق‌های رأی می‌روند؛ انتخاباتی که سرنوشت برنامه توسعه‌ای نخست‌وزیر «محمد شیاع السودانی» و ثبات عراق در میانه‌ی درگیری‌های منطقه‌ای، از مهم‌ترین مسائل در معرض تصمیم رأی‌دهندگان است، به‌ویژه در شرایطی که برخی چهره‌های شیعه این رأی‌گیری را تحریم کرده‌اند.

 

به گزارش سرویس بین‌الملل «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: در این انتخابات، در مجموع ۷۷۶۸ نامزد در قالب ۹۰ فهرست انتخاباتی برای ۳۲۹ کرسی مجلس عراق (که تک‌مجلس است) با یکدیگر رقابت می‌کنند. بر اساس قانون اساسی سال ۲۰۰۵، رئیس‌جمهور – که توسط پارلمان برای دوره‌ای چهار ساله انتخاب می‌شود – مأمور معرفی نخست‌وزیر است، مشروط بر تأیید پارلمان. «عبداللطیف رشید» در سال ۲۰۲۲ به‌عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد.

 

نامزد نخست‌وزیری باید از بزرگ‌ترین ائتلاف پس از انتخابات بیاید، هرچند این الزاماً به معنای حزبی نیست که بیشترین کرسی را کسب کرده باشد. این ائتلاف‌ها معمولاً از طریق مذاکرات طولانی بین احزاب متعدد شکل می‌گیرند.

 

رأی‌دهندگان عراقی به‌طور سنتی از احزابی حمایت می‌کنند که با جامعه قومی یا مذهبی آن‌ها همسو است. ساختار قدرت میان شیعیان عرب، اهل‌سنت عرب و کردها تقسیم شده و برای مسیحیان، ایزدی‌ها و سایر اقلیت‌ها سهمیه‌هایی تعیین شده است. از سال ۲۰۰۵ تاکنون، یک توافق نانوشته وجود داشته است که ریاست‌جمهوری به کردها، نخست‌وزیری به شیعیان و ریاست پارلمان به اهل‌سنت اختصاص یابد.

 

 

ائتلاف‌های اصلی شیعه‌محور عبارت‌اند از:

 

ائتلاف بازسازی و توسعه به رهبری محمد شیاع السودانی،

 

ائتلاف دولت قانون به رهبری «نوری المالکی»،

 

سازمان بدر،

 

و بلوک صادقون.

 

دو گروه آخر یعنی بدر و صادقون، روابط نزدیک و حمایت مستقیم از سوی ایران دارند و شبه‌نظامیان وابسته به آن‌ها فعالیت گسترده‌ای دارند.

 

ائتلاف‌های اصلی اهل‌سنت عبارت‌اند از:

 

حزب تقدم به رهبری رئیس پیشین پارلمان «محمد الحلبوسی»،

 

و ائتلاف عزم.

 

در میان کردها، احزاب اصلی عبارت‌اند از:

 

حزب دموکرات کردستان (KDP) که رهبری دولت اقلیم کردستان در شمال عراق را بر عهده دارد،

 

اتحادیه میهنی کردستان (PUK) که رقیب حزب دموکرات و مستقر در استان سلیمانیه است،

 

و جبهه خلق، حزبی منشعب از PUK که در سال ۲۰۲۲ تأسیس شد.

 

بر اساس نظرسنجی مؤسسه مرکز البیان برای مطالعات و برنامه‌ریزی در بغداد در ماه اکتبر، ائتلاف بازسازی و توسعه به رهبری السودانی با ۱۶.۷ درصد در صدر قرار دارد و پس از آن حزب دموکرات کردستان (۷.۶٪)، تقدم (۷٪)، دولت قانون (۶.۹٪)، صادقون (۵.۳٪)، جبهه خلق (۴.۸٪) و بدر (۳.۷٪) قرار دارند. این نظرسنجی شامل نزدیک به ۶۰ فهرست انتخاباتی بود که اکثر آن‌ها از حمایت اندکی برخوردار بودند.

 

ائتلاف السودانی پس از انشعاب در چارچوب هماهنگی شیعیان (Coordination Framework) در آوریل شکل گرفت. این چارچوب به رهبری نوری المالکی در سال ۲۰۲۲ توانست پس از بیش از یک سال بن‌بست سیاسی، نامزدی السودانی را برای نخست‌وزیری پیش ببرد.

 

در انتخابات ۲۰۲۱، بلوک وابسته به مقتدی صدر بیشترین آرا را به‌دست آورد، اما وی در تشکیل دولت با ائتلاف اهل‌سنت و کردها ناکام ماند. صدر در سال ۲۰۲۲ در اعتراض به فساد و بن‌بست سیاسی از سیاست کناره‌گیری کرد و این امر به درگیری‌های خونین در بغداد انجامید. او بارها از تحریم انتخابات ۲۰۲۵ سخن گفته و روند سیاسی را «فاسد» دانسته است. همچنین، حیدر العبادی نخست‌وزیر پیشین و ائتلاف نصر نیز انتخابات هفته آینده را تحریم کرده‌اند.

 

السودانی در چشم‌انداز سیاسی پراکنده‌ی عراق به‌عنوان پیشتاز اصلی ظاهر شده و در روزهای پایانی کارزار انتخاباتی بر کارنامه توسعه‌ای خود تأکید می‌کند. او روز چهارشنبه در دیدار با سران قبایل در بغداد گفت که ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری جذب کرده، وابستگی عراق به نفت را کاهش داده و کشور را از درگیری‌های منطقه‌ای دور نگه داشته است.

 

در دوران نخست‌وزیری او، چندین شرکت بین‌المللی با عراق قرارداد امضا کرده‌اند. در اواخر سپتامبر، شرکت توتال‌انرژیز (TotalEnergies) فرانسه آخرین مرحله از پروژه نفت و گاز خود در عراق را آغاز کرد که هدفش بازیافت گازهای مشعل برای تولید برق است. همان ماه، عراق نخستین نیروگاه خورشیدی صنعتی خود را در استان کربلا افتتاح کرد.

 

عراق تاکنون تا حد زیادی از سرریز درگیری جنگ غزه مصون مانده است، هرچند گروه مقاومت اسلامی عراق که مورد حمایت ایران است، در اوایل سال ۲۰۲۴ حمله‌ای مرگبار علیه نیروهای آمریکایی در اردن انجام داد که با حملات تلافی‌جویانه آمریکا به مواضع شبه‌نظامیان در عراق پاسخ داده شد.

 

 

رأی‌دهندگان در آستانه انتخابات، ترکیبی از مسائل اقتصادی و امنیتی را در اولویت قرار داده‌اند. طبق نظرسنجی اندیشکده رواق بغداد در ماه مه ۲۰۲۵، ۱۸.۵٪ از پاسخ‌دهندگان خدمات و اقتصاد را مهم‌ترین نگرانی خود دانسته‌اند – بیش از هر موضوع دیگر. در رتبه دوم امنیت و کنترل مرزها با ۱۴.۴٪، سپس آموزش و بهداشت با ۱۴٪ و در نهایت روابط خارجی با ۱۰.۴٪ قرار داشتند.

 

بر اساس داده‌های بانک جهانی، نرخ فقر عراق در سال ۲۰۲۳ برابر با ۱۷.۵٪ و نرخ بیکاری در سال گذشته ۱۵.۵٪ بوده است.

 

از چالش‌های امنیتی عمده در عراق می‌توان به مبارزه با قاچاق مواد مخدر اشاره کرد. طبق گزارش رسانه‌های محلی، روز چهارشنبه در استان بصره پنج نیروی امنیتی در درگیری با قاچاقچیان زخمی شدند.

 

عراق در زمینه مبارزه با قاچاق مواد مخدر با دولت جدید سوریه همکاری می‌کند و دو کشور ماه گذشته در یک عملیات مشترک بیش از ۱.۲۷ میلیون قرص کاپتاگون را توقیف کردند.

 

گروه داعش همچنان در مقیاس محدود در عراق فعال است. در ماه مه ۲۰۲۴، حمله‌ای مشکوک به داعش در استان الانبار غربی منجر به کشته شدن چند سرباز عراقی شد.

 

وزارت دفاع عراق وعده داده است که با وجود افزایش خشونت‌های سیاسی در هفته‌های اخیر، محیطی امن برای برگزاری انتخابات فراهم کند. از جمله حوادث اخیر می‌توان به ترور صفاء المشهدانی، عضو شورای استان بغداد و نامزد انتخابات آینده در ماه اکتبر اشاره کرد.

 

 

حفظ توازن حساس میان ایران و ایالات متحده و جلوگیری از سرایت تنش‌های منطقه‌ای از محورهای اصلی سیاست خارجی السودانی بوده است. در ماه مارس، دولت ترامپ به معافیت بلندمدت عراق برای واردات برق از ایران پایان داد، هرچند معافیت جداگانه‌ای برای واردات گاز (که برای تولید برق استفاده می‌شود) همچنان برقرار است.

 

عراق با بحران مزمن برق مواجه است و برق عمومی تنها در بخشی از روز در دسترس است، به همین دلیل مردم ناچارند از ژنراتورهای سوختی خصوصی استفاده کنند.

 

السودانی تلاش کرده میان هم‌پیمانان ایران در عراق – که مخالف روابط نزدیک با واشنگتن هستند – و میل خود برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی از غرب و کشورهای خلیج فارس توازن برقرار کند.

 

او روز دوشنبه گفت که درباره‌ی «لزوم قرار گرفتن همه سلاح‌ها تحت کنترل دولت» اجماع وجود دارد، هرچند شبه‌نظامیان همچنان آزادانه فعالیت می‌کنند. در سپتامبر، الیزابت تسورکوف پژوهشگر اسرائیلی-روسی، پس از بیش از دو سال اسارت نزد کتائب حزب‌الله (شبه‌نظامی)، آزاد شد.

 

در ماه اوت، دولت لایحه‌ای را به پارلمان ارائه کرد که هدف آن ادغام رسمی نیروهای بسیج مردمی (حشد الشعبی) در ساختار نیروهای امنیتی کشور بود. این گروه در سال ۲۰۱۴ برای مقابله با داعش تشکیل شد و بسیاری از واحدهای آن تحت حمایت ایران هستند.

 

در سال ۲۰۲۳، عراق و ایالات متحده به توافقی درباره کاهش حضور نیروهای آمریکایی در کشور دست یافتند، هرچند پس از مهلت سپتامبر ۲۰۲۵، برخی مستشاران نظامی آمریکا در پایگاه‌های عراق باقی ماندند. این مهلت به خروج از پایگاه‌های مورد توافق در طرح اولیه مربوط می‌شد.