قسمت نود و پنجم خاطرات میلسپو: کمیساریای امور خارجه شوروی به ساعد، نخست وزیر پیشنهاد کرده که دولت ایران امتیاز نفت شمال را به روس‌ها بدهد در غیر این صورت رد کردن، آن را عملی غیر دوستانه تلقی خواهند کرد

سرویس تاریخ «انتخاب»: کتاب ماموریت آمریکایی‌ها در ایران اثر آرتور میلسپو ترجمۀ حسین ابوترابیان در سال ۱۳۵۶ است.

 

آرتور میلسپو متولد مارس ۱۸۸۳ در روستایی در میشیگان، حقوقدان و کارشناس مالی آمریکایی که در سالهای ۱۹۲۲-۱۹۲۷ و ۱۹۴۲-۱۹۴۵ برای اصلاح مالیه به استخدام دولت ایران درآمد. او دانش آموخته (دکترای) دانشگاه جانز هاپکینز و (کارشناسی ارشد) دانشگاه ایلینوی بود‌.

 

در اواسط سپتامبر آقای کافتارادزه معاون کمیساریای امور خارجه شوروی وارد صحنه شد و پس از یک سلسله ضیافت شام و عصرانه و ملاقاتهای رسمی برای گردش به شمال رفت. بمحض اینکه مراجعت کرد معلوم شد که به آقای ساعد نخست وزیر پیشنهاد کرده که دولت ایران امتیاز نفت شمال را به روسها بدهد. بنظر نمی رسد که آقای کافتارادزه هیچ گاه یک پیشنهاد خاص یا چیزی شبیه به طرح امتیازنامه تسلیم کرده باشد که بتواند اساس مذاکرات قرار گیرد. او فقط موافقت نخست وزیر را خواسته بود. آقای ساعد این پیشنهاد شاق را ابتدا در یک کمیسیون و سپس در جلسه مجلس مطرح کرد و موافقت نمایندگان را با این نقشه جلب کرد که مذاکره درباره هرگونه امتیاز نفت تا تخلیه قوای بیگانه از کشور به تعویق بیفتد. با وجود این روسها شدیدترین فشارها را به آقای ساعد وارد ساختند و به او اطلاع دادند که این پیشنهاد از طرف دولت آنان به عمل آمده نه یک کمپانی خصوصی، بنابراین آنان نپذیرفتن تقاضای خود را حمل بر رد آن و در نتیجه عملی غیر دوستانه تلقی خواهند کرد.

 

حزب توده، و روزنامه های طرفدار شوروی جبهه گرفتند و مبارزه تبلیغاتی شدیدی را به نفع پیشنهاد شوروی و محکوم کردن آقای ساعد آغاز کردند. آقای کافتارادزه اعلام کرد که همکاری بین مقامات شوروی و دولت آقای ساعد به پایان رسیده است.