یادداشت‌های علم، چهارشنبه ۲۳ خرداد ۱۳۵۲: دستور دادم روزنامه‌ها عکس‌های تعظیم هیوم را بگذارند؛ شاه گفت «آنهایی را که گرفته‌اید، آزاد کنید»

سرویس تاریخ «انتخاب»: اسدالله علم (۱ مرداد ۱۲۹۸ بیرجند – ۲۵ فروردین ۱۳۵۷ نیویورک)، یکی از مهم‌ترین چهره‌های سیاسی دوران محمدرضا شاه، وزیر دربار از ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۶ و نخست‌وزیر ایران از سال ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۲ بود.  

 

«انتخاب» هر شب یادداشت‌های روزنوشت علم را منتشر می‌کند.

 

چهارشنبه ۲۳ خرداد ۱۳۵۲: صبح [الینگورت] Ellingworth Richard وزیر مختار انگلیس دیدنم آمد (سفیر انگلیس امروز صبح مرخصی رفته است). نامه ای از سفیر انگلیس آورد این جا می‌گذارم. مقداری هم صحبت داشت در مورد کارهای تجارتی.

 

ترجمه بخش اصلی نامه سفیر انگلستان به علم

هنگام شرفیابی سر الک داگلس هیوم، شاهنشاه اشاره کردند ممکن است ایران و دولتهای دیگر خلیج فارس طی اعلامیه ای از قدرتهای بزرگ بخواهند از مداخله در امور این منطقه خودداری کنند. در پاسخ سؤال سر الک درباره اثر چنین اقدامی بر عملیات [نظامی] ،انگلستان، مثلاً در عمان، شاهنشاه فرمودند که اگر افراد نظامی [انگلیسی] در استخدام دولت عمان باشند، مشمول این اعلامیه نخواهند شد. 

 

سر الک از من خواسته است طی نامه ای از شما استدعا کنم این نکات را به عرض شاهنشاه برسانید. بسیاری از افراد انگلیسی در عمان و امارات متحده عربی، افسرانی هستند که مأمور خدمت در نیروهای محلی شده و یا قرارداد استخدامی با دولتهای مربوط بسته‌اند. با این همه، چه در عمان و چه در امارات متحده عربی، برخی از عوامل نیروهای انگلیسی مستقیماً زیر نظر دولت علیاحضرت ملکه انجام وظیفه می‌کنند. به عنوان نمونه، یک گروه مستشار نظامی انگلیسی در شارجه مشغول کارآموزی و ترتیب بازدید نیروهای مسلح انگلستان در امارات متحده عربی می‌باشند.

 

همچنین، علاوه بر افراد نیروهای هوایی و زمینی انگلستان که در رابطه با فعالیت و حفاظت فرودگاه سلاله مشغول خدمت هستند، گروهی از افسران نیروی هوایی سلطنتی این پایگاه را اداره می‌کنند.

 

 بی گمان شاهنشاه از حضور این افراد آگاه و با ما هم عقیده هستند که اینان نقش مؤثر و حیاتی در حفاظت عمان و پایین خلیج به عهده دارند. از آن جا که سر الک نگران است مبادا سوءتفاهمی درباره وضع حقوقی این افراد وجود داشته باشد، درخواست کرد این نامه را به شما بنویسم.

 

بعد شرفیاب شدم. جریان حرفهای الینگورت را عرض کردم. فرمودند: بگو آیا نمی‌توانند [وضع حقوقی] status [ هیئت مستشاران نظامی آمریکایی در ایران] Armish Maag را آن جا اعمال کنند که عمال انگلیسی مشاور و حقوق بگیر شیخ نشینها باشند؟ به علاوه نظر من این است که از تنگه هرمز به طرف مشرق که خلیج فارس نیست، پس در عمان و مسقط که برای آنها مشکلی تولید نمی‌شود. در خلیج فارس اگر [وضع حقوقی] status [مشابه] ما با [مستشاران نظامی آمریکایی را] در نظر بگیرند، دیگر اشکالی پیش نمی آید. به هر صورت باید وضعی به خود بگیرند که [به] داشتن [پایگاه] base تعبیر نشود، چون من مکرّر گفته ام که باید قدرتهای بزرگ از خلیج فارس خارج شوند. بعد اوامری در خصوص کارهائی که انگلیسها قرار بود بکنند، فرمودند که یادداشت کردم. فرمودند: خانم گاندی که به یوگسلاوی می‌رود، اگر بخواهد در این جا او را خواهم پذیرفت (فردا شب).

 

کارهای جاری را عرض کردم و مرخص شدم و اجازه گرفتم که فردا به کیش بروم، چون شاهنشاه سر حال بودند. در آخر موقع را مغتنم شمردم، صحبتهای دیشب سفیر آمریکا را عرض کردم. بعد عرض کردم: دستور دادم روزنامه ها عکسهای تعظیم هیوم را بگذارند که گذاشته اند و اینک تقدیم می‌کنم. ملاحظه میفرمایید، ولی باید عرض کنم آن بدبختها را که گرفته ایم کاملاً بی تقصیر هستند و اگر آنها را در حبس نگاهداریم واقعاً ظلم کرده ایم. فرمودند: آزادشان کنید. خیلی خوشحال شدم. مرخص شده فوری امر را اجراء کردم و به ساواک دستورات مقتضی دادم...

 

سر شام رفتم. شاهنشاه [ناراحت بودند و] فرمودند: روزنامه واشنگتن پست نوشته است این خرابکاران ایران چیزی نمیخواهند که خلاف عقل و منطق باشد. فقط با حکومت فردی شاه مخالف هستند. عرض کردم: وقتی نسبت به خودشان آن همه پدرسوختگی می‌کنند و قضیه واترگیت را راه می اندازند، اعلیحضرت همایونی میخواهید با ما چه جور رفتار کنند؟ چه اهمیتی دارد؟ ما باید کار خودمان را بکنیم. فرمودند: درست میگویی.