پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : قیام مصر مستعرب، دو هفته است که از درونی ترین لایه های مردمی، سر باز کرده و سرزمین فراعنه را دستخوش نارامی کرده است، اما آنچه اینک محل بحث است تلاش برخی جریان های غربی برای اثبات "غربی" بودن این قیام است. ویکی لیکس از جمله ی آنان است که پی در پی، بر "برنامه ریزی چندی ساله ی آمریکا برای سقوط مبارک و برقراری دولت دموکراتیک در مصر"، تاکید می ورزد، حال آنکه اساساً وجود دولتی جز "مبارک" در راس مصر، بحرانی است سخت برای آمریکا،و بالاخص فرزند شومش "اسرائیل" .
اما مطالبات
سیاسی و آزادیخواهانه مردم مصر، از کی و از کجا آغاز شد؟مصر در زمره کشورهای نوظهور و یکی از چهار کشور مطرح و
بزرگ قاره آفریقاست که بیش از 80 میلیون نفر جمعیت دارد.
همین کشور شمال آفریقا از زمانی که به استقلال رسیده یعنی از حدود یکصد
سال پیش تاکنون چندین انقلاب سیاسی و اقتصادی را تجربه کرده است.
قیام مردمی امروز مصر در راستای گاهشماری
همین انقلابات و تحولات سیاسی مصر صورت می گیرد؛ کشوری که ثبات و امنیت آن، در زمره ی "جیاتی ترین" عنصر ثبات خاورمیانه و خاورنزدیک است.
مصر یکی از نخستین کشورهای قاره آفریقا بود که به استقلال دست یافت .
کشور
مصر تحت الحمایه انگلیس، در سال 1914 تشکیل شد و در سال 1922 این جایگاه حقوقی (تحت الحمایه گی ) برای مصر
حذف شد و مصر عملاً به یک نظام پادشاهی تبدیل شد.
انگلیس تا ماه اوت سال 1936 امور دفاعی و خارجی مصر
را برعهده داشت و در همین راستا، انگلیس نیروهایش را تا سال 1956 در مصر نگه داشت .
نظام جمهوری که به شکل فعلی در مصر وجود دارد در سال 1953 بعد از کودتای افسران آزاد در مصر
اعلام شد.
نخستین، جنبش های مدعی رهایی بخش، درسالهای دهه 30 و 40، در مصر سه جریان سیاسی و اجتماعی تجربه شد، یکی
از این جنبش های رهایی بخش ، جنبش ملی گرایان لاییک و جمهوریخواهان "وفد" بود که حزب خاص خود را در سال 1923 تشکیل داد.
دوم جنبش رهایی بخش ، جنبش اخوان
المسلمین بود که در سال 1928 بر اساس پیدایش اسلام
مدرن و مبارزه با تفکر غرب اعلام موجودیت کرد.
سومین جنبش رهایی بخش ، جنبش کمونیست ها بود که در قبل و در خلال جنگ جهانی دوم ، در چارچوب چندین جریان گرد هم آمده بودند .
این طیف در سال 1947 حزب مسنجمی را تحت عنوان حزب کمونیست مصر تشکیل داد.
همه این احزاب در اعلامیه ها و تظاهرات خود خواستار برکناری ملک فاروق و پایان تسلط کشورهای غربی بر کشورشان بودند.
نخستین قیامدر 26 ژانویه سال 1952 ، ملک فاروق پادشاه مصر
که فردی بسیار خوشگذاران و فاسد بود در کودتایی توسط نظامیان مصر(افسران
آزاد) به رهبری جمال عبدالناصر سرنگون شد.
نظامیانی که این کودتا
را ترتیب داده بودند بر خاسته از گرایش های سیاسی بزرگ مصر آن زمان،یعنی
ملی گرایان ، اسلامگرایان و کمونیست ها بودند.
بعد از سرنگونی رژیم پادشاهی مصر ، نظامیان، نظام جمهوری را در سال 1953 در این کشور برقرار کردند.
بعد از دو سال وجود نظام انتقالی در مصر ، جمال عبدالناصر درصدد کسب قدرت مطلق برآمد و کمونیست ها و اخوان المسلمین را به شدت سرکوب کرد.
بعد از این اقدام ، جریان سیاسی غالب در مصر ، جریان ناصری (ناصریسم) بود
که بیشتر مصری ها به ویژه بعد از بالا گرفتن موج ملی گرایی و ملی شدن
کانال سوئز و در پی آن پیروزی مصری ها علیه فرانسوی ها و انگلیسیها و
اسرائیلی ها، به آن پیوستند.
در پی این موفقیت های پشت سر هم، ناصر نه تنها به رهبر محبوب مصری ها
تبدیل شد بلکه یکی از رهبران محبوب جهان سوم و کشورهای عضو جنبش عدم تعهد
نیز به حساب می آمد.
شکست ها
در ژوئن سال 1967 ، ناصر که در این مقطع زمانی،
مصرها او را رئیس می نامیدند عملیات
نظامی را علیه اسرائیل آغاز کرد، هر چند مصر و متحدانش یعنی اردن ، سوریه و عراق در جنگ شش روزه علیه اسرائیل شکست خوردند.
این شکست آنچنان برای جمال عبدالناصر سنگین تمام شد که هیچگاه نتوانست
از آن کمر راست کند تا اینکه در 28 سپتامبر سال 1970 در گذشت.
بعد از وی ، انور سادات ، معاونش که او نیز جز افسران آزاد بود ،سمت رئیس جمهوری مصر را
برعهده گرفت .
وجه تمایز ناصر و سادات در این بود که ناصر گرایش های مارکسیستی داشت اما
سادات، چنین نبود.
همین امر باعث شد تا سادات مکتب ناصریسم را با تشکیل حزب ملی دموکراتیک در سال 1977 ، برای همیشه کنار بگذارد.
جنگ و صلح
انوار سادات در اکتبر سال 1973 ، برای باز پس گیری
سرزمین های از دست رفته در جنگ 1967، حمله
غافلگیرانه ای را علیه اسرائیلی ها آغاز کرد.
این جنگ از آنجا
غافلگیرانه بود که درست در روزهای عید کیپور (مهمترین عید یهودیان) که در
ان تمام فعالیت ها در اسرائیل تعطیل می شود آغاز شد.
در این جنگ ، مصری ها پیروز نشدند اما باعث شد تا قاهره در عرصه سیاسی خاورمیانه همیشه مطرح باشد.
در نوامبر سال 1977 ، در حالی که هیچ کس انتظار آن را
نداشت ، انور سادات سوار بر هواپیما عازم بیت المقدس شد تا با رهبران
اسرائیل دیدار و گفتگو کند!
روزگاری گذشت که، سادات توافقنامه صلحی را
با مناخیم بگین نخست وزیر اسرائیل در کمپ دیوید آمریکا امضا کرد .امضای
این توافقنامه صلح باعث شد تا سادات و بگین به طور مشترک جایزه صلح نوبل
را دریافت کنند.
از سرکوب تا تروردر سال 1977 ، انور سادات که صلح در
برابر ترقی را به مردم وعده کرده بود ؛ با شورش خشونت
آمیز مردم که قیام "نان نام" گرفته بود
مواجه شد.
در این سال، مردم در اعتراض به گران شدن آرد علیه حکومت قیام کردند که در نتیجه آن دهها نفر کشته شدند.
در سپتامبر سال 1981 ، سادات مانند جمال عبدالناصر
مبارزه بی امانی را علیه مخالفان خود از ناصری ها گرفته تا کمونیست ها
،طرفداران حقوق زنان (فمینیست ها) و اسلامگرایان آغاز کرد .
سادات
در ششم ماه اکتبر همین سال ، در یک مراسم رژه نظامی توسط نظامیان
اسلامگرایی که مخالف سیاست های صلح طلبانه وی در قبال اسرائیل بودند، ترور
شد.
دیکتاتوری و گردشگری با ترور انور سادات ، حسنی مبارک معاونش جای وی را گرفت .وی در طول 30
سال رهبری انحصاری خود ، مصر را به سوی نظام لیبرالیسم سوق داد و از نظر
اقتصادی نیز ،(آنچه در آمار منتشره آمده) کشورش را به چهارمین قدرت اقتصادی آفریقا تبدیل کرد.
مبارک در مدت ریاست جمهوری خود ، بیش از ادازه تلاش کرد تا در رکاب آمریکایی ها باشد و تا آنجا که توانست، اسرائیل را در ثبات منطقه ای، یاری کرد!
از سوی دیگر، مصر که گردشگری ، صنعت اصلی و منبع درآمد آن است در طول این سال ها دستخوش موج عملیات تروریستی شد .
در یکی از عملیات تروریستی که در نوامبر سال 1997 روی داد ، 56 نفر کشته شدند.
بعد از این عملیات تروریستی مرگبار ، مبارک بهانه ای برای سرکوب همه
مخالفان سیاسی به ویژه اخوان المسلمین را پیدا کرد و بی وقفه تلاش کرد تا
آنها هیچگاه به عرصه سیاسی مصر بر نگردند.
در ماه نوامبر سال 2010، حزب ملی دموکراتیک ، درانتخابات پارلمانی توانست همه کرسی ها را از آن خود کند. پس از آن، مبارک اعلام کرد که قصد دارد اعلام بازنشستگی کند و پسرش "جمال" را جایگزین خود کند، اتفاقی که در ژانویه سال 2015 ، دو هفته بعد از سرنگونی بن علی در تونس با قیام میلیونی مصری ها، تبدیل به استعفای رسمی این پدر و پسر از حزب شد و حتی حسنی مبارک را مجبور به بیان سخنی کرد که هیچ گاه، بیانش در مخیله اش نمی گنجید: نه من و نه پسرم، قصد کاندیداتوری داریم!
* مصطفی فقیهی
