البته آقایان انتظار دارید و در این انتظار نیز محق هستید که تصور فرمایید همانطور که دولت در خلعید شرکت اقدام نمود، بایستی به فوریت در فروش محصولات نفتی هم اقدام میکرد که این بحران کنونی پیش نیاید این منظور شما عین مطلوب دولت نیز بوده و هست ولی چه باید کرد که پیشآمدهایی رخ داد که کاملا غیرمنتظره بود و نمیشد قبلا پیشبینی نمود... متاسفانه مشکلات به حدی بوده است که تا حال نتوانستیم از نظر اقتصادی کامیاب شویم... ما تصور میکردیم اگر به عواید نفت احتیاج داریم، دولت انگلیس هم به نفت ما نیازمند است... ولی متاسفانه دولت انگلیس احتیاجات خود را به وسیله کمک آمریکا برطرف نمود.
کد خبر: ۶۱۲۴۱۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۱/۲۵
متن کامل پیام رادیویی دکتر مصدق درباره نهم اسفند؛
هموطنان عزیز روز نهم اسفند گذشته به این عنوان که دکتر مصدق میخواهد اعلیحضرت همایون شاهنشاهی را به خارج روانه کند عدهای جلوی کاخ اختصاصی آمده بودند و قصدشان این بود که در موقع خروج از کاخ کار مرا یکسره سازند... روز اول مرداد ۱۳۳۱ که احساسات مردم به اوج عظمت خود رسیده بود و همه از جریان آن واقعه استحضار کامل دارند برای اینکه به کلی رفع نگرانی از اعلیحضرت بشود و دشمنان مملکت در این موقع که ما گرم مبارزه با اجنبی هستیم هر روز نتوانند به نوعی ذهن ایشان را مشوب نموده اختلافی میان دربار و دولت بیندازند و از این راه به اساس نهضت ملی ضربتی برسانند این شرح را: «دشمن قرآن باشم اگر بخواهم بر خلاف قانون اساسی عملی کنم و همچنین اگر قانون اساسی را نقض کنند و رژیم مملکت را تغییر دهند من ریاست جمهور را قبول نمایم.» در پشت کلامالله مجید نوشته و آن را به حضورشان فرستادم...
کد خبر: ۶۱۱۳۵۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۱/۱۷
دکتر مصدق : «اختلافی که میان من و اعلیحضرت شاه پیدا شده اختلاف اصولی و مربوط به طرز اجرای قانون اساسی بود، ولی اصولا این اختلاف چیزی نیست که موجوب نگرانی شود زیرا اینگونه اختلافات همیشه میان پادشاهان و دولتها بوده است.»/ آیتالله کاشانی: «مسافرت شاه با آن وضع که دکتر مصدق میل داشت موجب فتنه و فساد در ایران میشد اوضاع خطرناکی را به وجود میآورد به این جهت مانع از مسافرت شاه شدم.» آیتالله کاشانی در اینجا سر را به گوش من نزدیک ساخته و گفتند: «شاه خیلی با فاروق تفاوت دارد. پادشاه ایران نه مانند فاروق فاسد و هوسباز است نه دیکتاتور و مستبد. شاه یک مرد تربیتشده عاقلی است.»
کد خبر: ۶۱۰۱۸۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۱/۱۱
سخنرانی دکتر محمدعلی موحد به مناسبت هفتادمین سالروز ملی شدن صنعت نفت؛
ایران نخستین کشوری بود از کشورهای نفتخیز که شرکت ملیِ خاصِ خود را ایجاد کرد و قانون نفت نوشت و قرارداد مشارکت و خدمت در زمینۀ نفت ابداع کرد و دیگر کشورهای صاحب نفت در تاریخهای مؤخر به اقتفای ایران عمل کردند... مناطقی چون کویت و قطر و ابوظبی را در سلک تولیدکنندگان نفت درآورد و این مناطق که در آن ایام مجموع جمعیتشان به اندازه یک محله از محلات تهران نمیشد، در سایه درآمد نفت صاحب اسم و رسم شدند و به زودی کشورهای نوظهوری در نقشه جغرافیاییِ سواحل خلیج فارس سر درآوردند... ملی شدن نفت ایران الهامبخش ملتهای دیگر بود که حسّ مقاومت را در برابر تسلط خارجیان تقویت کرد و سطح مطالبات را بالا برد. تنها پنج شش سال پس از کودتا و رجزخوانیهای کنسرسیوم بود که شرکتهای نفتی درصدد برآمدند قیمت نفت را ـ که اختیار تعیین آن را داشتند ـ چند سنت تقلیل دهند. این موضوع اعتراض کشورهای صاحب نفت را در پی داشت که به تشکیل اوپک (سازمان کشورهای صادرکننده نفت) انجامید...
کد خبر: ۶۰۹۴۹۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۱/۰۶
جبهه ملی که خود را نماینده تمایلات و افکار اصلاحطلبانه و استقلالخواهانه ملت ایران میداند با تصمیم قاطع برای ملی کردن صنعت نفت در سراسر کشور ایران شروع به اقدام نموده و با تکیه به احساسات و افکار عمومی ملت ایران و جلب نظر و توجه مطبوعات مملکت و افراد موثر و مفید خارج از مجلس موفق شد که این تصمیم را به صورت قانون از تصویب مجلس شورای ملی بگذراند. نکته قابل توجه اینکه جبهه ملی همیشه با هرگونه مداخله از طرف هر دولت خارجی در امور داخلی ایران جدا مخالف بوده و اعطای هیچگونه امتیازی را به هیچیک از دولتهای خارجی به مصلحت ملت ایران نمیداند... صنعت نفت در سراسر کشور ایران مبنی بر حق حاکمیت ملت ایران است و از حقوق طبیعی و انکارناپذیر هر ملتی شمرده میشود.
کد خبر: ۶۰۸۱۱۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۲/۲۸
معاونت اسناد (آرشیو ملی) سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران منتشر کرد:
میدلتن، کاردار سفارت بریتانیا (۱۱ مرداد ۱۳۳۰): «دولت اعلیحضرت پادشاه انگلستان از طرف خود و از طرف شرکت اصل ملی شدن صنعت نفت را در ایران قبول مینماید./ استوکس، مهردار سلطنتی: «... دولت پادشاهی انگلستان... اصل ملی شدن صنعت نفت را در ایران طبق قانون مورخ بیستم مارس ۱۹۵۱ [۲۹ اسفند ۱۳۲۹] به رسمیت میشناسد... جای نهایت تاسف است که با وجود این مخاطرات دولت ایران بر حسب ظاهر تصمیم گرفته است که از نقطهنظر اقتصادی مرتکب خودکشی بشود که ممکن است منجر به انقلاب و کمونیسم بشود... به موجب ضربالمثل فارسی که از روزهای طفولیت به یاد دارم... اول چاه را بکن بعد چشمت را باز کن و سپس منار را بدزد...»
کد خبر: ۶۰۸۱۰۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۲/۲۸
رئیس: «حالا رای میگیریم به گزارش کمیسیون نفت و تبصرههایی که بدان ملحق شد. آقایانی که موافقاند قیام کنند.» کلیه نمایندگان حاضر در جلسه قیام کردند و به مجرد قیام نمایندگان ناگاه صدای کف از جایگاه تماشاچیان و لژ جراید برخاست...، چون احساسات و تظاهرات بسیار شدید و دامنهدار بود نمایندگان از آقای رئیس خواهش کردند که جلوی آن گرفته نشود و اجازه بدهند ادامه پیدا کند. مدت سه یا چهار دقیقه کلیه حاضرین در مجلس فریاد میزدند «زنده باد نمایندگان دوره شانزدهم مجلس شورای ملی»، «زنده باد نمایندگان اقلیت». این تظاهرات یک محیط پر از شوری ایجاد کرده بود و تا موقعی که نمایندگان تالار جلسه را ترک کردند دنباله آن هنوز ادامه داشت. به مجرد تصویت گزارش کمیسیون نفت آقای دکتر مصدق روی چند نفر از جمله آقای دکتر بقایی و دکتر شایگان را بوسید و وکلا در ساعت دوازدهونیم در حالی که هنوز صدای کف و فریاد هورا شنیده میشد تالار جلسه را ترک گفتند و جلسه ختم گردید.
کد خبر: ۶۰۷۱۶۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۲/۲۳
روز شنبه ۱۲ اسفند سیوچهارمین جلسه کمیسیون نفت ساعت ۶.۵ بعدازظهر در مجلس تشکیل شد و رزمآرا نامه تاریخی خود را که در آن صحبت از عدم لیافت ملت ایران در کار بهرهبرداری و نگاهداری موسسات نفت بود، قرائت کرد... روز ۱۶ اسفند ما در کمیسیون مخصوص نفت مشغول کار بودیم که ناگهان کشاورز صدر وارد اطاق شد و با هیجان خود را به مصدق نزدیک کرد، همه اعضای کمیسیون متوجه ورود کشاورز صدر به اطاق کمیسیون شدند، کشاورز صدر خیلی آهسته در گوش دکتر مصدق مطلبی گفت که هیچکس از آن چیزی نفهمید، ولی دکتر مصدق به صدای بلند در جواب او گفت: «میخواست آن نطق را نکند!»
کد خبر: ۶۰۵۸۰۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۲/۱۶
روزنامهگردی در «انتخاب»؛
مهندس بازرگان: ... تجربه مصدق شکست نخورد... به طور کلی عوامل ملی و سیاسی و اجتماعی برای یک چنین اقدام عظیم آمادگی فکری و تشکیلاتی و تجربیات لازم را پیدا نکرده بودند و دشمن در تفرقه بهرهبرداری کرد. / محمدجواد حجتی کرمانی: به طور مسلم مطمئنم که دکتر مصدق صلابت آیتالله کاشانی را در برابر بیگانه نداشته است... / مهندس سحابی: جداشدگان از صف جبهه ملی... مالیات بر مسکرات الکلی را بهانه کرده و کل بودجه را نگه داشته بودند. جالب آنکه شخص آقای دکتر بقایی که خود از معتادین به الکل بودند، در مورد این امر پیشقدمی و سلسلهجنبانی میکردند.
کد خبر: ۶۰۵۴۷۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۲/۱۴
روایت احمد آرام از فضای ذهنی سوریها در زمان مصدق؛
«آن زمان مصدق سر کار بود و مسئله نفت مطرح بود. مردم آنجا اسم بچههایشان را مصدق میگذاشتند، برای اینکه او سمبل کسی بود که مقابل خارجیها ایستاده بود و اولین کسی بود که توانست در مشرقزمین مقابل انگلیسیهای پدرسوخته خودش را نشان بدهد و نفت را از دستشان بگیرد. کوس رسواییشان را اول بار در دنیا بزند. خیلی به او احترام میگذاشتند؛ در تمام ممالک عربی و از جمله در همین دمشق که بنده بودم...»
کد خبر: ۵۹۹۸۴۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۱/۱۴
سرویس تاریخ «انتخاب»: مجله خواندنیها در شماره اول آذر خود به سال ۱۳۳۱، یعنی درست نزدیک به یک سال پس از دستور دکتر مصدق مبنی بر بسته شدن کنسولگریهای انگلیس در ایران، گزارشی مفصل درباره جاسوسان انگلیسی در ایران منتشر کرد. این گزارش نشان میداد که جاسوسان انگلیسی در چه شمایلی برای سفارت متبوع خود خبر جمع میکردند و حتی برخی از آنان چه سوابق درازمدتی داشتند از جمله هانری ناوارا که در دوره حضور متفقین در ایران هجده ساعت در بالای درخت کشیک آیتالله کاشانی را میکشید تا بالاخره ایشان را دستگیر کرد.
کد خبر: ۵۸۷۴۴۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۹/۱۰
از زبان ویلیام وارن، نماینده اصل ۴ در ایران بخوانید:
دیدار اول: کاشانی قدردانی خود را از علاقه ایالات متحده به رفاه در ایران ابراز کرد... او گفت امیدوار است ایالات متحده بتواند از طریق اصل ۴ برای مردم ایران «کارهای اساسی» انجام دهد. او معتقد بود مشکلات مردم سبب تمایل آنها به کمونیسم شده و افزود که از کمونیسم بیزار است... او گفت غذای وعدهداده شده ایمانِ مردم را برایشان حفظ میکند... این حقیقت که من با کاشانی ملاقات کردم، بنا به درخواست او محرمانه باقی ماند و هرگز در روزنامهها گزارش نشد/دیدار دوم: در حالی که تنشها همچنان در حال گسترش بود، کاشانی مجددا مرا دعوت کرد. از آنجا که انگیزه او را از این دعوت نمیدانستم، دعوتش را نپذیرفتم. این امر سه بار و هر بار مشتاقانهتر و مجدانهتر تکرار شد تا اینکه حس کنجکاویام تحریک شد و پذیرفتم که او را ملاقات کنم... کاشانی که دست مرا گرفته و در دستش میفشرد، ضمن تکان دادن دستش برای دوربینها، از آنها شاهانه استقبال کرد. روز بعد تمام روزنامهها مملو از عکسهایی از این ملاقات بود... ملاقات کوتاه، و ظاهرا هدف اصلیاش گرفتنِ همان چند عکس بود...
کد خبر: ۵۸۶۰۶۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۹/۰۳
پاسخ دکتر مصدق به انتقادها از او درباره میدان دادن به حزب توده؛
ما از اینها ترس نداشتیم. ترس از کاری بود که شد. یعنی با توپ زدند و مرا از بین بردند. ترس ما از خیانت قوای انتظامی و کودتا بود که شد. آقا، حالا ببینید پنج [شش] ماه است که از واقعه مرداد میگذرد و حکومتِ نظامی هزارها نفر از مردم را گرفته، هزارها خانه مردم را گشته، مگر غیر از چند تا تفنگِ حسن موسی چیزی دیگر گیرش آمده است، آن هم با آن همه تبلیغات. مگر تودهایها با این چیزها میتوانستند دولت را ساقط کنند. یک تانک، یک مسلسل که جلوی اینها درمیآمد کافی بود. آقا اینها که اسلحه نداشتند. دست خالی چه کاری میتوانستند بکنند؟
کد خبر: ۵۷۰۶۲۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۶/۰۳
روزنامه گردی در «انتخاب»؛
جلوگیری از کمونیزم مربوط به از بین بردن فقر عمومی است و در صورتی که کمکی از خارج به ما برسد موفقیت دولت حتمی است. / مصدق بر خلاف قانون اساسی قدم برداشت و دستور داد مجسمههای شاه سابق ایران را از جایگاههای عمومی بردارند/ مردم در این رفراندوم شرکت نکردند و فقط تودهایها هر کدام ده بار رای دادند و صندوقها را پر کردند/ تا به حال انتخابات ۵۷ نقطه کشور به عمل نیامده و اگر انتخابات این نقاط انجام شود با نمایندگان غیرمستعفی اکثریت برای تشکیل جلسات حاصل خواهد شد و آن وقت مجلس باید تکلیف استعفای نمایندگان مستعفی را معلوم کند. / این پیشنهادها را آمریکاییها به من هم دادند، ولی چون عملی نبود من آن را نپذیرفتم و مصدق هم روی همین نظر نتوانست آنها را بپذیرد.
کد خبر: ۵۷۰۴۰۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۶/۰۲
ناگهان زنگ تلفن شهربانی نواخته شد، گیرنده تلفن مزبور خود را سرهنگ ممتاز معرفی کرد و اظهار داشت: «من میخواهم خود را در اختیار شما قرار دهم، در صورتی که به من تامین بدهید فورا خودم را معرفی میکنم.» ... وی اضافه کرد، آقای دکتر محمد مصدق با چند نفر دیگر در یک محل مخفی هستند و او حاضر است بلافاصله محل آنها را نشان دهد... سرهنگ ممتاز گفت:... « دکتر مصدق و دکتر شایگان و دکتر صدیقی و مهندس معظمی در منزل مهندس معظمی هستند و شما میتوانید آنها را دستگیر کنید.»
کد خبر: ۵۶۹۳۰۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۵/۲۸
یک روز پیش از کودتای ۲۸ مرداد؛
در این جلسه در مورد تعیین تکلیف شاه و طرز مستعفی شناختن او و همچنین تعیین اعضای شورای سلطنتی نیز مذاکره شد... یک عضو فراکسیون نهضت ملی در مورد نحوه تعیین اعضای شورای سلطنت به خبرنگار کیهان اظهار داشت: «در جلسه امروز در مورد اینکه چه کسانی انتخاب شوند اظهار نظر نشد لیکن با حضور نخستوزیر گفته شد که شخصیتهایی از قبیل: استاد دهخدا برای این کار در نظر گرفته شوند...»
کد خبر: ۵۶۹۰۵۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۵/۲۷
مصاحبه مطبوعاتی رئیس وقت ستاد ارتش درباره کودتای ناکام ۲۵ مرداد؛
سرهنگ ممتاز فرمانده تیپ ۲ کوهستانی که در کلانتری یک ماموریت داشت و در خیابان حشمتالدوله به سرهنگ نصیری برخورد کرده بود، یک نفر را نزد من فرستاد و به وسیله وی اطلاع داد که سرهنگ نصیری با چند نفر دیگر به طرف منزل نخستوزیر میرفتند. بلافاصله دستور بازداشت این عده را دادم و ساعت یک و ربع بعد از نیمه شب بود که سرهنگ نصیری را دستگیر کردند و به زندان دژبان فرستادند... دیروز [شنبه ۲۴ مرداد] آقای نخستوزیر تلفنی به من اطلاع دادند که حالت آمادهباش اعلام گردد و بیش از پیش مراقب امور باشیم.
کد خبر: ۵۶۸۵۸۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۵/۲۵
سه روز مانده به کودتای ۲۸ مرداد؛
در ساعت ۱ بعد از نصف شب... سرهنگ نصیری، رئیس گارد شاهنشاهی، با ۴ کامیون نظامی مسلح و ۲ جیپ ارتش و یک زرهپوش به منزل آقای نخستوزیر آمده به عنوان آنکه میخواهد نامهای بدهد قصد اشغال خانه را داشته است؛ ولی، چون محافظین منزل نخستوزیر مراقب کار خود بودند بلافاصله سرهنگ مزبور را توقیف کردند.
کد خبر: ۵۶۸۵۸۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۵/۲۵
چهار روز مانده به کودتای ۲۸ مرداد؛ تقاضای دکتر مصدق از شاه:
از پیشگاه مبارک اعلیحضرت همایون شاهنشاهی استدعا میشود امر و مقرر فرمایند فرمان انتخابات دوره ۱۸ صادر شود تا دولت مقدمات انتخابات را فراهم نمایند.
کد خبر: ۵۶۸۱۳۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۵/۲۳
۵ روز به کودتا؛ دکتر مصدق در نطقی رادیویی خطاب به ملت؛
در این رفراندوم ملت ایران به انحلال مجلس هفدهم رای داد و دولت را تایید و تقویت کرد. البته مجلسی که نتواند وظایف خود را انجام دهد و به جای پیروی از اراده ملت سدی در راه پیشرفت آمال او باشد نماینده ملت نیست و باید با آرای عمومی منحل گردد تا راه برای مجلسی که بتواند با آمال ملی همآهنگی و همکاری کند باز شود. بیگانگان هرچه میخواهند بگویند، ولی در نظر کسانی که از نزدیک شاهد قضایا بودند و شور جنبش مشتاقانه شما هموطنان عزیز را در این رفراندوم به چشم دیدند گفتههای اجانب جز سعی باطلی در مبارزه با اراده ملت به چیزی تعبیر نخواهد شد.
کد خبر: ۵۶۸۰۳۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۵/۲۲