شیر فله‌ای در راه است

سیاست‌های قیمتی دولت در بازار شیر با ایجاد انحصار، رانت قابل توجهی را برای عده محدودی ایجاد کرده است. همسویی برخی از قسمت‌های بدنه دولت که با ارایه برخی طرح‌ها اتفاق افتاده است نیز این شایبه را ایجاد کرده که دامنه این انحصار تا مسوولان گسترده شده است.

افزایش هزینه‌های تولید در بخش دامپروری موضوعی نیست که بتوان بر آن چشم پوشید. افزایش هزینه‌ای که در برخی از بخش‌ها مانند تامین خوراک دام تا 200درصد هم رسیده است. در شرایط تورمی سال گذشته، دولت ابتدا شیر یارانه‌ای را حذف می‌کند اما برای حمایت از مصرف‌کننده و حفظ قدرت خرید شیر، به دامداران فشار وارد کرده که قیمت‌ها را فقط تا سقف مورد نظر او افزایش دهد. سقف مورد نظر دولت هم 960‌تومان در کیلو آن هم برای شیری با کمترین میزان بارمیکروبی و بالاترین کیفیت تا ابتدای هفته جاری بود.

در این میان به دلیل محدودبودن صنایع لبنی که خریداران عمده شیر خام محسوب می‌شوند؛ دامداران ناگزیرند شیر تولیدی خود را به قیمت‌های دلخواه صنایع که غالبا پایین‌تر از قیمت تصویب شده است؛ به فروش رسانند. البته باید در نظر داشت که صنایع لبنی نیز از سوی دولت تحت فشار قرار گرفته تا محصولات فرآوری‌شده را با قیمت‌های مورد نظر دولت بفروشند. طبیعی است در شرایطی که حاشیه سود صنایع به حداقل رسیده و در برخی موارد تولیدشان با چند درصد زیان همراه است؛ برای خرید شیر خام با حداقل قیمت تمام تلاش خود را به کار برند.
حال بشنوید از راهکار دولت. از آنجا که مسوولان نمی‌خواستند تحت هیچ شرایطی اجازه افزایش قیمت مصرف‌کننده را تا سطح مورد انتظار تولیدکنندگان دهند و از سویی باید پاسخی به دامداران و صنایع لبنی متضررشده داشته باشند لذا چاره را در آن می‌بینند که اجازه دهند شیر دامدار به صورت فله‌ای و بدون فرآوری‌شدن در بازار فروخته شود تا به این ترتیب دامدار با گسترده‌ترشدن بازار مصرف، تولیدش را تا سقف قیمت بفروشد و از این رهگذر به حیات خود ادامه دهد.

در واقع دولت با قربانی‌کردن سلامت مردم، زمزمه‌های عرضه فله‌ای شیر را از اردیبهشت ماه سر داد. هرچند مواضع متناقض مسوولان سازمان دامپزشکی، همه را در سردرگمی نگه داشته است اما اجرای آزمایشی طرح عرضه شیر فله‌ای در خراسان رضوی، خبری بود که به طور رسمی اعلام شد.

در این بین معاون بهداشت و پیشگیری سازمان دامپزشکی در گفت‌وگو با رسانه‌ها از یک سو با عرضه شیر فله مخالفت کرده و از سویی دیگر آن را در شرایط گرانی راهگشا دانسته است!

اگرچه دامداران با استناد به اینکه شیر خام مازاد مصرف روی دست آنها مانده، از تشکیل کمیته‌ای برای خرید تضمینی شیر خام مازاد خبر داده و اعلام کردند که براساس مجوز سازمان دامپزشکی، شیر تولیدی دامداری‌ها به‌صورت باز در مراکز سطح شهر فروخته می‌شود اما طبق قانون استاندارد، عرضه شیر و دیگر فرآورده‌های لبنی به‌صورت فله‌ای در بازار غیرقانونی است.

محسن مشکات معاون سازمان دامپزشکی با این حال تاکید می‌کند: گاوهای شیری دارای ظرفیت تولید ویژه‌ای هستند که باید در روز به همان مقدار تولید کنند. بنابراین اگر کارخانه‌ها بخواهند مقدار کمتری شیر از دامدار خریداری کنند، این به ضرر دامداران تمام می‌شود.

او ادامه می‌دهد: لازم است کارخانه‌ها، صنایع تبدیلی خود را تغییر دهند و محصولات جدیدتری تولید کنند تا جامعه نیز برای خرید سایر فرآورده‌ها رغبت داشته باشد.

معاون سازمان دامپزشکی با بیان اینکه شیر خام را نمی‌توان برای مدتی طولانی نگهداری کرد، بنابراین لازم است فرآوری حتما انجام شود، توضیح می‌دهد: در حال حاضر برای عرضه قانونی شیر فله‌ای به توافقات لازم نرسیده‌ایم و مخالفانی وجود دارند، اما در صورتی که میزان مصرف لبنیات مردم کمتر شود، باید فکری اساسی در این مورد شود و این فرضیه می‌تواند تا حدی راهگشا باشد. به شرط آنکه تنها دامدارانی مجوز عرضه داشته باشند که بیماری بروسلوز در دام‌هایشان وجود ندارد.

راهکار سازمان دامپزشکی برای خروج از انحصار در حالی بر محوریت عرضه فله‌ای شیر قرار می‌گیرد که دکتر پیام محبی نایب‌رییس جامعه دامپزشکان می‌گوید: ابزارهای دامپزشکی برای تشخیص و کنترل بیماری بسیار ضعیف است و به دلیل کمبود نیرو و نقص در ابزارها احتمال اینکه تاکنون هم در تشخیص بیماری‌ها اشتباه کرده باشید بسیار قوی است.

وی می‌افزاید: با وجود آنکه نمی‌توانیم تست بروسلوز را برای تمام دامداری‌ها انجام دهیم و بروز بیماری‌های مشترک از محل مصرف شیر خام بسیار محتمل است اما از سوی دیگر مردم می‌خواهند محصولی با طعم واقعی شیر مصرف کنند. همچنین به دلیل محدودیت تعداد کارخانه‌های فرآوری، گاها در حق دامدار اجحاف می‌شود.

محبی با بیان اینکه مشکلاتی که هر یک از طرفین ماجرا عنوان می‌کنند کاملا صحیح است، خاطرنشان می‌کند: اما راهکاری که برای حل آن ارایه شده، راهکاری غیرمنطقی است. هرچند به لحاظ اقتصادی ممکن است این ایده قابل پذیرش باشد ولی به دلیل نداشتن سیستم کنترلی برای بیماری‌ها، این طرح تهدیدی برای سلامت جامعه محسوب می‌شود.

این دامپزشک در ادامه به مشکل دیگری هم اشاره می‌کند. او معتقد است: شیر فله‌ای احتمالا در بسته‌های نایلونی یا بطری‌های پلاستیکی عرضه خواهد شد. بنابراین این امکان وجود دارد که مصرف‌کننده این محصولات را با شیر پاستوریزه اشتباه گرفته و شرایط جوشاندن و نگهداری مخصوص شیر فله‌ای را رعایت نکند که نهایتا منجر به بروز بیماری می‌شود.

او با تاکید بر اینکه هر تصمیم اقتصادی منافع عده‌ای را به دنبال دارد متذکر می‌شود: بر اساس همین اصل، عده‌ای به منظور حفظ منافع خود شروع به اعمال فشار به دولت برای تصویب طرح‌هایی از این قبیل کرده‌اند.

محبی می‌افزاید: در هر حال عرضه مستقیم شیر خام به بازار دو دلیل عمده دارد؛ اول کیفیت پایین شیرهای پاستوریزه و دوم انحصارطلبی کارخانه‌های فرآوری. البته در کنار همه اتفاقاتی که سال گذشته برای این بخش رخ داده است؛ جریمه‌های بی‌دلیل وزارت صنعت هم زیان قابل توجهی برای این بخش به همراه آورد که این مساله عاملی برای پیداکردن راه‌های جبرانی برای تولیدکنندگان شد.

محبی معتقد است برای حل معضل شیر، باید قیمت این محصول را آزاد گذاشت. اگرچه این اقدام پرداخت هزینه‌های بیشتر برای مصرف‌کننده را به همراه خواهد داشت اما با تداوم پایداری چرخه تولید و حفظ سلامت مردم، در آینده از ایجاد هزینه‌های گزاف درمان جلوگیری خواهد کرد.