کمبود داروي بيهوشي بازار داروهاي بي کيفيت و از رده خارج را رونق داده است

«کمبود داروهاي بيهوشي نداريم» معاون درمان وزير بهداشت ضمن بيان اين خبر به ايسنا، هرگونه مشکل در زمينه داروهاي بيهوشي را رد کرد. اما بلافاصله رئيس انجمن بيهوشي ايران از حل نشدن مشکل کمبود داروهاي بيهوشي انتقاد کرد و علاوه بر کمبود اين داروي حياتي به کيفيت پايين آن هم اشاره کرد.

اخيرا ضد  و نقيض گويي هايي در مورد داروهاي بيهوشي را شاهد هستيم که نگراني هايي را در جامعه به وجود آورده است به ويژه آن که اخبار و شايعاتي درباره مرگ برخي بيماران بر اثر تزريق داروي بيهوشي منتشر شده است.

در روزهاي پاياني خرداد ماه امسال خبرگزاري فارس خبر داد که دختر جواني که براي جراحي به يکي از بيمارستان هاي خرم آباد رفته بود، پس از تزريق داروي بيهوشي فوت کرد که علت مرگ او را احتمال خون ريزي و مسموميت دارويي ناشي از اين امر بيان کردند.

دکتر ضابطي متخصص بيهوشي و عضو سابق کميسيون بهداشت و درمان مجلس در پاسخ به اين سوال که آيا داروي بيهوشي مي تواند منجربه مرگ بيماران شود مي گويد: اکثر داروهاي بيهوشي به صورت وريدي به بيماران تزريق مي شود و با کمترين مشکل به سرعت واکنش نشان مي دهند.

وي مي افزايد: اگر داروي بيهوشي فاسد و تاريخ مصرف آن گذشته باشد مرگ را به همراه دارد مانند مرگ نوجواني که چند سال پيش در يکي از بيمارستان هاي تهران اتفاق افتاد و داروي بيهوشي فاسد منجر به مرگ او شد.

اما دکتر مهدي قيامت رئيس انجمن بيهوشي ايران به صراحت مرگ ناشي از تزريق داروهاي بيهوشي را رد مي کند و مي گويد: اگر بيماري به محض تزريق داروي بيهوشي فوت کرد نمي توان صد درصد علت مرگ وي را ناشي از تزريق داروي بيهوشي دانست بلکه ممکن است مشکل از متخصص بيهوشي و خطاي انساني هم باشد.

وي مي افزايد: بايد دليل چنين مرگ هايي کاملاً بررسي شود که دارو علت مرگ بوده يا ناشي از عوامل ديگري بوده است.

دکتر قيامت متذکر مي شود: امکان اين هست که داروي ديگر به جاي داروي بيهوشي به بيماران تزريق شده باشد و چنين اتفاقاتي روي داده است.

در حالي که معاون وزير بهداشت و درمان اعلام مي کند مشکل کمبود داروي بيهوشي نداريم اما دکتر مهدي قيامت اين ادعا را به صراحت رد مي کند و مي گويد: کمبود داروي بيهوشي در کشور وجود دارد و اين کمبود بسيار محسوس است در حالي که مسئولان وزارت بهداشت مدعي هستند که کمبودي در اين زمينه وجود ندارد و بر آن سر پوش مي گذارند، اما به عينه شاهد هستيم که در اين زمينه کمبود وجود دارد.

رئيس انجمن بيهوشي ايران يادآور مي شود: هم اکنون بيشتر بيمارستان هاي تهران و کشور با کمبود داروي بيهوشي مواجه اند و هر روز داروهاي بيهوشي کمياب تر مي شود و شاهد ورود داروهاي بي کيفيت هندي به اتاق هاي عمل جراحي هستيم و من باز هم به صراحت مي گويم کمبود داروي بيهوشي در کشور وجود دارد.

از وي سوال مي کنم تاکنون کمبود دارو باعث لغو عمل جراحي شده است ،دکتر قيامت آن را تأييد مي کند و مي گويد: کمبود دارو باعث شده، که نوبت عمل هاي جراحي در بيمارستان هاي دولتي به عقب بيفتد و مشکلاتي را براي بيماران به وجود آورد.

اين متخصص بيهوشي مي گويد: بحث بر سر کمبود يک يا دو قلم دارو نيست، بلکه مجموعه اي از داروهاي بيهوشي بايد در دسترس باشد تا بتوان امور درماني و اعمال جراحي مردم را پيش برد. هر روز يک مشکل تازه داريم، داروهاي بيهوشي هم وارد کشور شده اند، ولي با گذشت چندين ماه هنوز از گمرک ترخيص نشده اند.

وي معتقد است: برخلاف اظهارات برخي مسئولان وزارت بهداشت که مي گويند در اين زمينه دست هايي پشت پرده است بايد گفت براي داروهاي بيهوشي دستي پشت پرده وجود ندارد، بلکه هر کس توان حل مشکل را ندارد مي گويد دستي پشت پرده است، دکتر قيامت بيان مي کند: هر روز يک نوع دارو‌ي حياتي موجود نيست به عنوان مثال «مانيتول» که براي عمل قلب واجب است و در ICU به کار مي رود با آن که سال هاست توسط شرکت هاي داخلي توليد مي شود اما هم اکنون در بازار موجود نيست.

دکتر ضابطي متخصص بيهوشي و عضو سابق کميسيون بهداشت و درمان مجلس هم بر مشکل و کمبود جدي داروي بيهوشي در کشور اشاره مي کند و مي گويد: اين مهم نيست که مشکل از کجاست اما مهم اين است که هم اکنون مشکل جدي در زمينه داروهاي بيهوشي وجود دارد و ما به اين که مقصر کيست و چه کسي بايد پاسخ گو باشد کاري نداريم. هدف فقط رفع مشکل بيماران و پزشکان است. دکتر احمدرضا انصار، عضو هيئت مديره انجمن داروسازان ايران نيز کمبود برخي داروهاي بيهوشي را تأييد کرده و به ايسنا گفته است: داروي استنشاق بيهوشي «ايزو فلوران» چندين ماه است، حتي يک عدد هم يافت نمي شود و هيچ جايگزيني ندارد.

اين داروساز متذکر مي شود: داروي «فنتانيل» يک داروي بيهوشي متداول است که نبود آن عملاً فرآيند بيهوشي را مختل مي کند، اين دارو که منحصراً از طريق دانشگاه هاي علوم پزشکي و تحت کنترل شديد توزيع مي شود اکنون به صورت قطره چکاني در اختيار داروخانه ها قرار مي گيرد.

دکتر انصار يادآور شد: «فنتانيل» از جمله داروهايي است که علاوه بر تأمين از طريق واردات، در داخل ايران هم توليد مي شد، اما اکنون به دليل نبود مواد اوليه براي توليد- ساخت آن در کشور نيز دچار اختلال شده است.

وي تأکيد کرده است: کمبود داروهاي بيهوشي تبديل به يک فاجعه در جراحي و درمان بيماران شده است.

دکتر غلامي رئيس داروخانه هاي دانشکده داروسازي دانشگاه علوم پزشکي تهران نيز به ايلنا گفته است: داروهاي بيهوشي در بازار موجود نيست يا خيلي کم است و اگر وضعيت اين طور ادامه يابد واقعاً نمي دانيم بايد چکار کنيم.

دکتر غلامي اظهار داشت: با چکش که نمي شود مردم را بي هوش کرد، اگر تمام شرايط براي عمل جراحي مهيا باشد ولي داروي بي هوشي نباشد عملاً هيچ کاري نمي توان انجام داد.

کمبود دارو باعث شده که برخي داروهاي بي کيفيت بيهوشي جايگزين داروهاي اصلي و مرغوب شود به طوري که حميدرضا عزيزي فارساني عضو کميسيون بهداشت و درمان مجلس نيز ورود داروهاي بيهوشي هندي و چيني بي کيفيت به کشور را تأييد مي کند و مي گويد: امروزه داروهاي باکيفيت بيهوشي، محصول کشورهايي مانند آمريکا، سوئد، سوئيس و آلمان است که متأسفانه به دليل اعمال تحريم هاي ضد ايران، از ورود اين داروها به کشور جلوگيري شده است.

وي مي افزايد: قطعاً کيفيت داروهاي بيهوشي چيني و هندي بسيار پايين تر از داروهاي کشورهاي اروپايي است و نمونه توليدات داخلي اين داروها نيز کيفيت مطلوبي ندارد و همين امر باعث شده ما در استفاده از داروهاي بيهوشي با مشکل مواجه شويم.

دکتر ضابطي متخصص بيهوشي هم کيفيت نامناسب داروهاي بيهوشي را تأييد مي کند و مي گويد: اغلب همکاران از کيفيت نامرغوب برخي فلج کننده ها نالانند و معتقدند در زمان شروع اثر دارو با برخي از فلج کننده ها مشکل داريم.

وي مي افزايد: بخش عمده داروهاي بيهوشي وابسته به داروهاي وارداتي است و تقريباً بخش عمده اين داروها که بيش از ۲۰ قلم داروست وارد کشور مي شود و ما هنوز نتوانستيم در داخل داروي بيهوشي مورد نياز را توليد کنيم.

دکتر قيامت رئيس انجمن بيهوشي ايران نيز کيفيت پايين داروهاي بيهوشي که در اتاق هاي عمل به مصرف مي رسد راتأييد مي کند و مي گويد: داروهاي بي کيفيت هندي و چيني در اتاق هاي عمل به کار گرفته مي شود و اين داروها قطعاً با عوارضي همراه است و علاوه بر اين مسئله سختي کار پزشکان بيشتر شده است زيرا آن ها تلاش مي کنند که اين دارو منجربه مرگ بيمار نشود و در واقع از مرگ بيماران جلوگيري مي کنند.

وي اظهار مي دارد: البته داروهاي باکيفيت چيني و هندي هم وجود دارد و چون نظارتي بر اين داروها انجام نمي گيرد متأسفانه بي کيفيت ترين اين داروها وارد کشور مي شود.

يک داروساز هم علاوه بر اين که کيفيت پايين داروهاي هندي و چيني را تأييد مي کند، قاچاق آن را هم از ديگر مشکلات مي داند و مي گويد: کمبود دارو باعث شده که زمينه قاچاق فراهم شود و قطعاً نمي توان سلامت اين چنين داروها را تأييد کرد.

علاوه بر داروهاي بي کيفيت، داروهاي بيهوشي از رده خارج هم در اتاق هاي عمل کاربرد دارند به طوري که عابد فتاحي عضو کميسيون بهداشت و درمان مجلس نيز استفاده از داروهاي بيهوشي از رده خارج شده را تأييد مي کند و مي گويد: از تعدادي متخصصان بيهوشي شنيده ام که برخي داروهاي بيهوشي مورد مصرف اتاق هاي عمل بسيار قديمي و از رده خارج هستند.

وي مي افزايد: آن ها از اين وضعيت گلايه دارند و مي گويند بسياري از بيماران بعد از به هوش آمدن خيلي عذاب مي کشند.

اين نماينده مردم تأکيد مي کند: متأسفانه آماري از درصد بيماراني که با اين داروها بيهوش شده اند، در اختيار نداريم.

حميدرضا عزيزي فارساني عضو ديگر کميسيون بهداشت و درمان مجلس نيز معتقد است: داروي بيهوشي «هالوتان» دارويي از رده خارج است و به دليل کمبود داروي بيهوشي در اتاق هاي عمل به کار مي رود که هم اکنون ۳۰درصد عمل ها را با استفاده از اين دارو انجام مي دهند.

يک عضو هيئت مديره نظام پزشکي تهران هم به از رده خارج بودن هالوتان اشاره مي کند و مي گويد: دارويي مانند هالوتان ديگر در سوئيس و آلمان توليد نمي شود و فقط در هند توليد مي شود که اثربخشي لازم را ندارد.

دکتر مهدي قيامت هم استفاده از داروي «هالوتان» را در اتاق هاي عمل براي جراحي ها تاييد مي کند و مي گويد: هم اکنون به دليل کمبودها استفاده از برخي داروهاي قديمي که ديگر قابل مصرف و در واقع از رده خارج مانند هالوتان دوباره در جراحي ها مرسوم شده و ما اين دارو را اصلاً تاييد نمي کنيم زيرا از نظر علمي اين دارو رد شده است.

دکتر ضابطي متخصص بيهوشي نيز در اين باره مي گويد: داروهاي بيهوشي که براي جراحي ها استفاده مي شود متفاوت است و بيش از ۲۰ قلم داروي بيهوشي وجود دارد، نوعي داروي بيهوشي خواب آور است که هم به شکل استنشاق و هم وريدي استفاده مي شود نوع ديگر داروهاي فلج کننده که فقط به شکل وريدي و دسته ديگر داروهاي مخدر هستند که آن ها هم به شکل وريدي قابل مصرف هستند.

وي مي افزايد: اين ۳ گروه داروهاي اصلي بيهوشي هستند که کاربرد اصلي دارند و چون هم اکنون با کمبود اين گروه دارويي مواجه هستيم متخصصان بيهوشي ناچارند که از داروي هالوتان که از رده خارج و قديمي است براي جراحي ها استفاده کنند.

قطعاً داروهاي بي کيفيت و از رده خارج بيهوشي بدون عوارض نيستند، اما به گزارش مهر، معاون درمان وزارت بهداشت اخبار مربوط به عوارض داروهاي بيهوشي را رد کرده و گفته است: شواهدي مبني بر عارضه دار بودن اين داروها وجود ندارد.

در حالي که عزيزي فارساني عضو کميسيون بهداشت و درمان مجلس در اين باره مي گويد: داروهاي بيهوشي بي کيفيت نمي تواند بدون عوارض باشد ، بعضي از اين داروها شل کننده هستند و اگر از کيفيت مطلوبي برخوردار نباشند تاثيرگذاري کمتري بر بيمار دارد، در بعضي مواقع نيز استفاده از اين داروها منجر به مسموميت دارويي مي شود.

وي مي افزايد: داروي هالوتان که داروي از رده خارج و قديمي است و پزشکان ناچارند در اعمال جراحي از آن استفاده کنند عوارض کبدي را براي بيماران در پي دارد. دکتر ضابطي متخصص بيهوشي نظرش را در مورد عوارض داروهاي بي کيفيت چيني مي گويد: هم اکنون داروهاي بيهوشي مورد پذيرش دنيا از پايه چهارگانه برخوردارند که اين ۴ رکن، «خواب بودن بيمار»، «فراموشي بيمار»، «بي حرکت بودن بيمار» و «بي درک بودن» را شامل مي شودکه داروي بيهوشي استاندارد بايد در هنگام عمل جراحي براي بيمار اين چهار رکن را به همراه داشته باشد.

وي مي افزايد: اگر دارويي بي کيفيت باشد يکي از اين موارد دچار اختلال مي شود. دکتر احمدرضا انصار عضو هيئت مديره انجمن داروسازان نيز به يک نمونه داروي بيهوشي که در داخل توليد نمي شود اشاره مي کند و مي گويد: داروي «ايزوفلوران» توليد داخل ندارد، حتي اگر بتوان به اجبار آن را با داروهاي ديگر جايگزين کرد ضمن اثربخش نبودن، انجام اين کار عوارض متعددي براي بيماران در پي خواهد داشت.

اما دکتر قيامت عوارض چنين داروهايي را فقط براي بيماران نمي داند و مي گويد: اگر اثربخشي دارو با کاهش همراه باشد پزشک و متخصص بيهوشي هم برايش چالش ايجاد مي شود و اين چالش بر روح و روان آن ها تاثيرگذار است.

وي مي افزايد: کمبود داروهاي بيهوشي باعث شده است اغلب بيمارستان ها از نسل قديمي داروي بيهوشي که تنها بيمار را براي ساعاتي فلج عضلاني مي کند، استفاده کنند.

دکتر قيامت مي گويد: در بسياري از موارد شاهد اين اتفاق مخاطره آميز بوديم که بيمار در بحبوحه عمل جراحي به هوش مي آيد، تقلا مي کند و تکان مي خورد که خيلي خطرناک است زيرا در عمل هاي جراحي مانند عمل جراحي چشم يک تکان کوچک بيمار مي تواند منجر به کوري او و در عمل هاي جراحي مغز، قلب و بيماري هاي عروقي مي تواند باعث مرگ بيمار شود.

به دکتر قيامت مي گوييم وزير بهداشت و درمان مدعي است که دليل کمبود داروي بيهوشي توزيع نامناسب است، اين ادعا تا چه حد صحت دارد؟ او در پاسخ مي گويد: علاوه بر دلايل سوء مديريتي که بر حوزه دارو حاکم است توزيع نامناسب دارو مي تواند يکي از دلايل کمبود باشد. به فرض هم اکنون داروي بيهوشي در گمرک وجود دارد اما براي ترخيص آن تلاش نمي شود. با آن که بخشي از اظهارنظرهاي معاون درمان وزارت بهداشت را در گزارش گنجانده ايم اما براي کسب اخبار بيشتر با سازمان غذا و دارو تماس گرفتيم که نتيجه بخش نبود.

به هر حال، داروي بيهوشي يک داروي لوکس نيست که نسبت به آن بي تفاوت بود و نمي توان با تاييد و تکذيب جان مردم را به بازي گرفت.

درست است که در شرايط تحريم هستيم اما آن قدر مهارت و هنر داشتيم که تحريم ها را خنثي کنيم و به تعبيري آن را دور بزنيم، همان طور که هواپيما را از آلمان به ترکيه و سپس به ايران آورديم مي توانيم اين هنر را هم براي دارو نشان دهيم تا حوزه سلامت مردم از دغدغه  رهايي يابد.