استفاده از ظرفيت‌هاي سيد محمد خاتمي وعده‌يي بود كه حسن روحاني در ايام مبارزه‌هاي انتخاباتي به مردم داد. حال كه يكي از نزديك‌ترين متحدان ايران درگير جنگ داخلي است و خطر جنگ را بالاي سر خود احساس مي‌كند و همزمان پرونده هسته‌يي ايران در مرحله حساسي به سر مي‌برد لزوم استفاده از اين ظرفيت بيش از گذشته احساس مي‌شود. خاتمي پيشتر در نامه‌هايي به انديشمندان و رهبران مذهبي دنيا در اين راه گام‌هايي را برداشته بود اما دولت نهم و دهم هرگز نخواست از اين توان كم نظير استفاده كند. چگونگي استفاده از ظرفيت‌هاي ديپلماتيك سيد محمد خاتمي را از الهه كولايي پرسيديم. او به جرات يكي از زبده‌ترين كارشناسان مسائل بين‌المللي است كه تمركز فراواني روي روابط ايران و روسيه داشته است. دو كشوري كه امروز بيش از تمامي دنيا خواستار حل بحران سوريه از راهي به جز حمله نظامي هستند.


آيا آقاي خاتمي 15 سال پس از طرح ايده گفت‌وگوي تمدن‌ها همچنان مي‌تواند در معادلات بين‌المللي تاثيرگذار باشد؟

به طور حتم اين توان در ايشان وجود دارد. آقاي خاتمي به نسلي از انديشمندان بين‌المللي تعلق دارد كه افكار بين‌المللي و جامعه جهاني همواره از آنان استقبال كرده‌اند. اين نسل از انديشمندان صلح، دوستي، آرامش و خير عمومي جامعه بشري را جست‌وجو مي‌كنند. انديشه گفت‌وگو قدمتي به درازاي تاريخ دارد و رهبران الهي همواره بر مشي گفت‌وگو و رفتار مسالمت جويانه تاكيد داشته‌اند. در 15 سال گذشته جامعه جهاني تجربيات تلخي از جنگ، خشونت و ترور را پشت سر گذاشته و به همين دليل امروز نياز به گفت‌وگو براي حل و فصل بحران‌ها را بيش از گذشته احساس مي‌كند.

دستاورد انديشه‌هاي آقاي خاتمي براي ايران به لحاظ ديپلماتيك چه دستاوردي مي‌تواند داشته باشد؟

انديشه‌ها و ايده‌هاي انساني ايشان مي‌تواند براي پيشبرد اهداف صلح‌جويانه ديپلماتيك ايران و تقويت صلح و ثبات در منطقه ملتهب خاورميانه كارآمدي بالايي داشته باشد. بدون ترديد آقاي خاتمي ظرفيت بالايي براي تاثير‌گذاري بر رهبران مذهبي و سياسي منطقه و جهان دارد كه بايد از اين ظرفيت استفاده شود. عدم به‌كارگيري اين ظرفيت ظلم به مردمي است كه ماه‌ها و سال‌هاست بدون صلح و آرامش روزگار مي‌گذرانند.

دستگاه ديپلماسي چگونه بايد از اين ظرفيت استفاده كند؟

اين وظيفه بر عهده دستگاه ديپلماسي ايران است كه ظرفيت‌ها و موقعيت‌هاي مناسبي از جمله تنظيم ديدار، انتقال پيام و طرح ديدگاه‌هاي ايشان را شناسايي كنند. مسلما مي‌توان به دو شيوه مستقيم و غير مستقيم از ايده‌هاي آقاي خاتمي استفاده كرد. شكل مستقيم آن تنظيم ديدار و برگزاري نشست‌هاي بين‌المللي با ايراد سخنراني توسط ايشان است و شكل غيرمستقيم آن به انتقال پيام‌ها بر مي‌گردد.

مشخصا راهكار عملي پيشنهادي شما براي به فعل رساندن اين ظرفيت چيست؟

وزارت امور خارجه مي‌تواند نشست‌هايي برگزار كرده و از رهبران سياسي و ديني كشورهاي منطقه و جهان دعوت كند تا در آن حضور يابند. برگزاري اين نشست‌ها در ايران مي‌تواند به محلي براي انجام گفت‌وگو‌هاي سازنده بدل شود كه با توجه به ميزان اثرگذاري آقاي خاتمي در مدعوين مي‌توان به كسب نتايج مطلوب اميدوار بود. راه‌حل ديگر برگزاري نشست فوق‌العاده سازمان كنفرانس اسلامي است كه يادآوري برگزاري افتخار آميز اين اجلاس در دوران رياست‌جمهوري آقاي خاتمي است. با انجام اين كار ايران مي‌تواند به تقويت انسجام ميان كشورهاي مسلمان بپردازد.

ما در شرايطي پيرامون امكان نقش آفريني آقاي خاتمي صحبت مي‌كنيم كه ايشان همچنان مورد هجمه گروه‌هاي افراطي قرار دارد و براي انجام سفرهاي خارجي با محدوديت‌هاي بسيار زيادي مواجه است. آيا با عنايت به اين مساله همچنان معتقديد ايشان مي‌تواند يكي از بازيگران اصلي ديپلماسي ايران باشد؟

آقاي خاتمي از چنان اعتبار و حيثيت بين‌المللي برخوردار است كه مي‌توان ايشان را يكي از امكانات انحصاري ايران براي رفع تهديدات جدي عليه كشورمان و منطقه دانست. البته استفاده از اين امكان موكول به تمركز روي منافع عمومي و خروج سياستگذاري از چنبره ملاحظات تنگ نظرانه است.

پيشنهاد شما براي برداشتن نخستين گام از سوي آقاي خاتمي و دستگاه ديپلماسي چيست؟

تصور مي‌كنم آقاي خاتمي نزد رهبران اسلامي و رهبران ديگر كشورهاي دنيا اعتبار بالايي دارد. اين اعتبار باعث مي‌شود بتوانيم پيام‌هايي را باامضاي ايشان به رهبران ديني و سياسي دنيا ابلاغ كنيم. اين پيام‌ها از جنس نامه‌هايي است كه بزرگان ديني و سياسي براي توجه دادن جامعه بشري نوشته‌اند. اين پيام‌ها بايد توسط سفرا يا فرستادگان ويژه ايران به طرف‌هاي مقابل ابلاغ شود. با توجه به نتايج مثبتي كه از نوشتن اين نامه‌ها انتظار مي‌رود مي‌توان اميدوار بود فضا در داخل و خارج ايران تغيير كند تا براي گام‌هاي بعدي آماده شويم.

مشخصا اين پيام‌ها با چه مضمون و به چه افرادي بايد نوشته شود؟

به طور خاص كشورهاي عربستان و سوريه در منطقه و پس از ان كشورهاي غرب آسيا و شمال افريقا كه بيشترين مسلمانان را در خود جاي داده‌اند. مي‌توانند نخستين مقصد پيام‌هاي آقاي خاتمي باشند. در عرصه جهاني نيز به اعتقاد من بايد نامه‌هايي به سراي 20 كشور تاثيرگذار و مهم دنيا نوشته شود تا شرايط حاد منطقه به سمت آرامش حركت كند. همه بايد توجه داشته باشند كه شرايط بسيار حساس و زمان بسيار تنگ است و زماني براي از دست دادن اين فرصت‌ها نداريم.

با توجه به نزديكي پانزدهمين سالگرد طرح ايده گفت‌وگوي تمدن‌ها آيا معتقديد هنوز با استفاده از آن مي‌توان به اهدافي نظير صلح منطقه‌يي و جهاني دست يافت؟

ايده گفت‌وگوي تمدن‌ها اگرچه قدمتش به اندازه 15 سال است اما تنها در شكل جديد است و اصل گفت‌وگو ميان ملت‌ها به‌ويژه در فضايي كه انقلاب ارتباطات رخ داده امر رايجي است. استفاده از اين امكانات و شرايط منطقه‌يي مي‌تواند آن ايده را احيا كند.

پيشنهاد شما براي احياي اين ايده چيست؟

نهادهاي متعدد بين‌المللي وجود دارند كه در طول تمام سال‌هاي گذشته فعاليت خود را ادامه مي‌دادند و هنوز هم فعال هستند اما متاسفانه ما نتوانستيم در سال‌هاي گذشته از ظرفيت آنها استفاده كنيم. دستگاه ديپلماسي با توجه به اشرافي كه بر آنها دارد مي‌تواند زمينه‌هاي مناسب حضور مسوولانه ايران را شناسايي كند. معتقدم بخش بين‌الملل وزارت امور خارجه مي‌تواند راهكار‌ها و برنامه‌هاي متعددي را براي حضور ايران در اين نهادها و نشست‌ها ارائه كند.