از چپ و راست به هم شلیک می‌کنیم

سومین گردهمایی و نشست علمی تحلیلی نخبگان و فرهیختگان اصلاح‌طلب استان مازندران از سوی شورای هماهنگی دانشجویان و جوانان اصلاح‌طلب این استان برگزار شد. این گردهمایی به‌مناسبت سالروز میلاد پیامبراسلام، حضرت محمد (ص) با عنوان «چیستی و چرایی شرح‌صدر پیامبر»، با حضور چهره‌های فعال فرهنگی و علمی و دانشگاهی اصلاح‌طلب مازندران در ساری برگزار شد.

در این مراسم حجت‌الاسلام والمسلمین محمد‌سروش محلاتی به بررسی مساله‌ شرح‌صدر از دو زاویه‌ چیستی و تاکید پیامبر به شرح‌صدر‌ پرداخت. وی افزود: وقتی خداوند، پیامبر را دارای خلق عظیم می‌داند، باید ابعاد مختلف این ارزش را تجزیه کرد تا دید مشتمل بر چه عناصری‌ است. یکی از مهم‌ترین عناصر، مساله شرح‌صدر است که در قرآن مطرح شده و اما متاسفانه به‌دلیل آنکه با این مفهوم به اندازه‌ کافی آشنا نیستیم، هم شرح‌صدر پیامبر را به‌خوبی نمی‌شناسیم و هم در زندگی خودمان از این مفهوم استفاده‌ کافی نمی‌کنیم.

محلاتی در ادامه گفت: اساسا هر کسی که بخواهد در فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی قدم بگذارد، در گام نخست باید شرح‌صدر را تحصیل کند. روی کلمه تحصیل، تاکید می‌کنم که شرح‌صدر، کسب‌کردنی‌ است.

محلاتی با اشاره به حضرت موسی‌بن عمران و بررسی شرح‌صدر ایشان ادامه داد: زمانی که خداوند به حضرت موسی ماموریت می‌دهد که نزد فرعون طاغی برود و او را دعوت کند یا با او مبارزه کند، ایشان بلافاصله درخواست شرح‌صدر کرد. چه ارتباطی بین این مسئولیت و این درخواست است؟ مسلّم است تا روزی که مومن در خانه نشسته باشد و مسئولیتی برای رهبری یک حرکت اجتماعی نداشته باشد، شرح‌صدر ضرورت پیدا نمی‌کند، اما وقتی بحث رهبری یک حرکت اجتماعی پیش آمد، انجام این مسئولیت، بدون شرح‌صدر، امکان‌پذیر نیست. 

 

وی سخنانش را با توصیه‌ای به جوانان ادامه داد که گام اول برای فعالیت شما جوانان، مبارزه با خویشتن برای رسیدن به شرح‌صدر است. کسی که نمی‌تواند به این نقطه برسد که از شرح‌صدر برخوردار باشد، حق ورود به مسائل اجتماعی در سطح رهبری و سازماندهی و تعامل با دیگران را ندارد. 

محلاتی در ادامه‌ سخنانش درباره حضرت موسی، گفت: ایشان توقع نداشت که خداوند از طریق غیب، کمبودهایش را جبران کند بلکه از خدا کمک می‌خواهد. درباره حضرت موسی، درخواست بود و اما درباره پیامبر اسلام، لطف خداوند به ایشان بود. برای کسب شرح‌صدر بین انسان‌ها، فرقی نیست، اگر موسی وارد می‌شود یا حتی اگر کامل‌ترین انسان، حضرت محمد، وارد می‌شود، باید شرح‌صدر داشته باشد.

وی در ادامه به دو فضای بیرونی و درونی انسان اشاره کرد و افزود: فضای بیرونی برای همه یکسان است، اما فضای درونی انسان‌ها متفاوت است. برخی خیلی زود توفانی و منقلب می‌شوند ولی همان حوادث و وقایع، روی برخی دیگر، کمترین اثری بر روح آنها ندارد. عده‌ای مثل یک استکان هستند که با یک حبه قند، تحت تاثیر قرار می‌گیرند و عده‌ای مانند اقیانوس که هیچ چیز در آنجا احساس نمی‌شود. شرح‌صدر، ظرفیت انسان را افزایش می‌دهد. عصبانیت، ناراحتی، پرخاشگری، بیانگر این است که ظرفیت ما کم است. هرچه ظرفیت کمتر باشد، عکس‌العمل شدیدتر خواهد بود.

وی با ذکر ماجراهایی از توهین‌هایی که به مالک اشتر می‌شد و پاسخ آرام و بی‌تفاوتی ایشان و همچنین توصیه‌ حضرت علی به مالک اشتر که بهتر است عفو کنید؛ ادامه داد: چرا جامعه‌ ما اینقدر ملتهب است؟ از راست و چپ به هم شلیک می‌کنیم. چون تمرین شرح‌صدر و مدارا نداریم. از کوره درمی‌رویم و عکس‌العمل‌های تند نشان می‌دهیم. 

محلاتی با اشاره به بخش‌هایی از دعای مکارم‌الاخلاق امام سجاد‌(ع) افزود: چرا زندگی ما از کینه آکنده شده است؟ اگر شرح‌صدر باشد، زندگی چقدر شیرین می‌شود. مانند اخلاق خیلی از ما که وقتی می‌خواهیم برای کسی هدیه‌ای ببریم، به گذشته نگاه می‌کنیم که او برای ما چه آورده بود؟! این اخلاق است یا سوداگری؟ 

محلاتی با ذکر مواردی از تاریخ صدراسلام از آثار شهید مطهری و تفسیر المیزان علامه طباطبایی، گفت: پیامبر درصدد انتقام از احدی نبود. پیامبر با اینکه به قدرت رسیده بود، هرگز از کسی انتقام نگرفت. کسی که به قدرت نرسیده و انتقام نمی‌گیرد، هنری نیست، در اثر نداشتن قدرت، شخص نمی‌تواند انتقام بگیرد! وی با اشاره به فتح مکه و تاکید بر جمله پیامبر مبنی بر اینکه روز رحمت است، گفت: پیامبر در اوج قدرت قرار گرفت، زمان تلافی‌کردن بود که باید گریبان امثال ابوسفیان‌ها را که عمری درحق مسلمان‌ها ظلم کردند را گرفت. اما پیامبر می‌توانست بفرماید مساله‌ ما، جنبه‌ شخصی ندارد و من وارد نمی‌شوم، اینها به مسلمانان ظلم کردند و تقاص‌اش را باید پس بدهند. اما چرا پیامبر، انتقام نگرفت؟. 

محلاتی در ادامه گفت: ‌ای کاش ما هم‌زمانی به این نقطه می‌‌رسیدیم. فاصله‌ ما گروه‌ها و جریانات سیاسی از فاصله‌ ابوسفیان و پیامبر که بیشتر نیست. همه از خانواده انقلاب که هر کدام در مقطعی دارای خدماتی بودند و زحماتی کشیدند. ابوسفیان که از ابتدا دشمن قسم‌خورده‌ اسلام بود! پیامبر می‌دانست که ابوسفیان ایمان نیاورده و شهادت دروغ می‌دهد. اما فرمود عیبی ندارد، او مسلمان است. پیامبر اسلام، مشی قرآن را داشت. اگر شرح‌صدر نبود، این موفقیت بزرگ هرگز اتفاق نمی‌افتاد. وی در ادامه با اشاره به آیاتی که پیامبر را به صبر توصیه می‌کرد، ادامه داد: پیامبر(ص) در مقابل مشرکین و کفار به صبر توصیه شده، نه مسلمانان! پیامبر در برخورد با آنها مقابله به‌مثل نمی‌کرد. حجر بن عدی که به سپاهیان معاویه که با هم در حال جنگ بودند، ناسزا می‌گفت، با برخورد حضرت علی روبه‌رو شد که فرمود «من دوست ندارم شما ناسزا و دشنامی به زبان بیاورید». 

محلاتی با ذکر این ماجرا ادامه داد: شیعه‌ علی باید مودب باشد. حتی نسبت به دشمنی که با آن در میدان جنگ است. جنگیدن با او جایز است اما بی‌ادبی با او جایز نیست.

حجت‌الاسلام محلاتی با بررسی آیاتی از قرآن کریم گفت: خداوند، پیامبرش را به خوش‌‌رفتاری در مقابل همه ناروایی‌ها، آزارها و اذیت‌ها توصیه می‌کند و سپس می‌فرماید «اگر بهترین و زیباترین روش را داشته باشی، اثر دارد و آنها که با تو دشمن هستند، دوستان صمیمی تو خواهند شد». حال در پاسخ به این سوال که چطور می‌شود دشمن را به دوست تبدیل کرد؟ برای جاذبه‌ حداکثری و دافعه‌ حداقلی می‌توانیم از این فرمول استفاده کنیم. اگر خوب برخورد کردی، دشمن‌ات، دوست می‌شود ولی تبدیل دوست به دشمن، خیلی راحت و به سهولت اتفاق می‌افتد. اما خداوند در ادامه می‌فرماید: این حرف‌ها به گوش کسانی که صبر و تحمل و سعه‌صدر ندارند، نمی‌رود.

محلاتی با اشاره به ماجرای حضرت یونس، گفت: گناهی که حضرت یونس انجام داد، از جنس ناموس و شراب و دست زدن به بیت المال نبود، گناهش این بود که وقتی دین را تبلیغ کرد و مردم با او برخورد بدی کردند، عصبانی شد و مردم را رها کرد و نتیجه‌اش این بود که خداوند او را خطاب قرار داد و عملش را مورد سرزنش قرار داد. یونس به عنوان یک انسان معمولی می‌توانست عصبانی شود اما مسئول اجرایی هدایت مردم را دارد.

وی گفت: خداوند در آیات دیگر قرآن می‌فرماید: ‌ای پیغمبر، عفو را بگیر، به نیکی‌ها امر کن. اینجاست که علامه طباطبایی می‌گوید «وقتی به پیامبر گفته می‌شود عفو کن، یعنی پیغمبر حق انتقام‌گرفتن از احدی را ندارد. »

سروش محلاتی با اشاره به مقاله‌ای که چند سال پیش نوشته بود، گفت: در تمام قرآن که گشتیم، جایی پیدا نکردیم که درخواست عفو کنیم هرچه داریم این است که عفو کنیم؛ مثال دیگری بزنم، دراسلام همه جا تشویق به قرض دادن هست، اما هیچ جا به ما نگفتند قرض بگیر، گفتند که عفو بکنید. مطلق هم هست، خداوند شرط و شروطی نگذاشته که به این شرط عفو کنید. حضرت علی (ع) می‌فرماید که وسیله و ابزار حکومت‌کردن، حتی اگر آخرت را نمی‌خواهی و می‌خواهی در دنیا موفق باشی، سعه‌صدر است. و در جای دیگر حضرت علی (ع) به مالک اشتر، درباره شرح‌صدر فرمودند از مردم همانقدر ببخش که دوست داری خداوند تو را ببخشد.

انتهای پیام