تحليل پايگاه آمريکايي از وضعيت کنوني بازار نفت

 بهاي هر بشکه نفت به کمتر از 50 دلار و پايين‌ترين سطح از ماه مه 2009 رسيده است. ناظران علت کاهش بهاي نفت را افزايش عرضه ناشي از شکوفايي صنعت نفت شيل آمريکا و کاهش تقاضا به علت کندي رشد اقتصادي چين و اروپا مي‌دانند.

پايگاه خبري و تحليلي فارن افرز در گزارشي درباره وضعيت کنوني بازار نفت نوشت: در حال حاضر همه نگاه‌ها به عربستان (که 73 درصد ذخاير نفت اثبات شده جهان را در اختيار دارد) است تا با کاهش توليد نفت خود زمينه تثبيت قيمت‌ها را فراهم کند. اين در حالي است که رياض تاکنون با يک چرخش 180 درجه اي نسبت موضع سنتي خود با کاهش توليد مخالفت کرده است. مقامات سعودي پيشتر هميشه ترجيح مي‌دادند قيمت نفت بالا باشد و از اينرو با تنظيم توليد قيمت نفت را بالا نگه مي‌داشتند.

به رغم اينکه تحليلگران از تغيير راهبرد عربستان سردرگم شده‌اند، اما ممکن است انگيزه مقامات سعودي از اين رفتار فقط منطق اقتصادي باشد. با توجه به اينکه رقباي عربستان همگي در تلاش براي حفظ سهم بازار خود هستند، ممکن است اين کشور نيز به دنبال افزايش سهم خود در بازار جهاني باشد و تلاش کند اشتباهي را که پيشتر هنگام نوسان شديد بهاي نفت مرتکب شد، تکرار نکند.

با کاهش شديد قيمت نفت سرمايه‌گذاري در بخش نفت و گاز آمريکا سال گذشته 37 درصد کاهش يافت. حتي اين احتمال وجود دارد که سرمايه‌گذاريها در آمريکا و ديگر نقاط جهان امسال کاهش بيشتري يابد. کاهش قيمت گاز نيز که تابع قيمت نفت است، ممکن است به افزايش مصرف گاز و در عين حال کاهش استفاده از خودروهاي کم مصرف و کاهش مصرف انرژيهاي بادي، خورشيدي و هسته اي منجر شود. بنابراين کاهش قيمت جهاني در حال حاضر ممکن است زمينه را براي افزايش شديد قيمت‌ها در آينده فراهم کند.

نمي‌توان تصور کرد که مقامات سعوديها به پيامدهاي ژئوپليتيک بازي که راه انداخته اند، فکر نکرده باشند.

کاهش بهاي نفت به معني کاهش درآمد کشورهاي رقيب توليد کننده نفت است. اگر کاهش قيمتها به ايران و روسيه(رقباي ديرينه عربستان) لطمه بزند، رياض به طور قطع هيچ نگراني نخواهد داشت. به علاوه کاهش بهاي نفت ممکن است ايران را براي دستيابي به توافق هسته اي تحت فشار بيشتري قرار دهد و باعث توقف مواضع روسيه در قبال اوکراين شود.

انگيزه عربستان از اين راهبرد جديد نفتي کمتر از پيامدهاي احتمالي اين راهبرد اهميت دارد. پيامدهايي که برخي از آنها ممکن است کاملاً منفي باشد.

به رغم نفوذ قابل توجه عربستان در تعيين قيمت نفت، توليد نفت و گاز در آمريکا احتمالاً مدتي کند خواهد شد، اما نهايتا به وضعيت قبل بازخواهد گشت. آثار کاهش قيمت نفت در مناطق مختلف آمريکا متفاوت خواهد بود. با قيمت 50 دلاري نفت تنها برخي از ميادين نفت شيل آمريکا همچنان قادر به سوددهي هستند. نفت شيل آمريکا نفت خام شيرين است و نسبت به نفت عربستان مزايايي دارد. پالايش نفت خام شيرين نسبت به نفت خام ترش عربستان آسان تر است.

ايجاد دردسر براي تهران و مسکو الزاماً منجر به اعطاي امتياز از سوي تهران يا تغيير رفتار مسکو نخواهد شد. حتي ممکن است اين اقدامات نتيجه عکس داشته باشد. اين احتمال وجود دارد که ايران حمايت از سوريه و تلاش براي گسترش نفوذ شيعه در منطقه مديترانه و شبه جزيره عرب را بيشتر کند. در حال حاضر با وجود کاهش سريع ارزش روبل روسيه نشانه‌هاي زيادي از آمادگي پوتين براي خارج کردن نيروها و تجهيزات نظامي روسيه از شرق اوکراين ديده نمي‌شود.

بزرگترين خطر استراتژي نفتي عربستان براي اين کشور، داخلي است. از دست رفتن درآمد 89 ميليارد دلاري عربستان در سال 2015(با احتساب نفت بشکه اي 55 دلار) به انقلاب در اين کشور منجر نخواهد شد. اما کاهش ناگهاني و شديد بودجه اجتماعي و دستمزد کارکنان دولت که 50 درصد بودجه را به خود اختصاص مي‌دهد، ممکن است عواقب غيرمنتظره اي براي رياض داشته باشد.

در واقع افزايش بيکاري در عربستان ممکن است بسيار زودتر از آنچه مقامات سعودي تصور مي‌کنند موجبات بي ثباتي در عربستان را فراهم کند. مقامات عربستان در محافل خصوصي اعلام کرده اند که ذخاير ارزي حدودا 750 ميليارد دلاري براي مقابله با پيامدهاي مالي کوتاه مدت و جلوگيري از کسري بودجه در اختيار دارند.

دولت‌ها چه در اطمينان کامل و چه در نگراني ممکن است در سطح کلان ريسک کنند. راهبرد نفتي عربستان نشانه اطمينان مقامات اين کشور نيست. با توجه به وخامت حال پادشاه عربستان، رقابت شاهزادگان سعودي براي جانشيني، فشارهاي داخلي براي اصلاحات، درگيريها در همسايگاني نظير يمن و چالش‌هاي ناشي از اقدامات داعش، ممکن است عربستان با مشکلات بسيار بيشتري از آنچه که فکر مي‌کرد مواجه شود و اينطور به نظر مي‌رسد که رياض زمان نامناسبي را براي چالشي ترين راهبرد نفتي ژئوپليتيک خود از سال 1945 تاکنون انتخاب کرده است.