برگزیده سرمقاله‌های روزنامه‌های امروز

روزنامه‌ای صبح امروز ایران در سرمقاله‌های خود به مهمترین مسائل روز کشور و جهان پرداخته‌اند که برخی از آنها در زیر می‌آید.

کیهان: آقایان! ضیافت تمام شد!

«آقایان! ضیافت تمام شد!»عنوان یادداشت روز روزنامه کیهان به قلم محمد صرفی است که در آن می خوانید؛«آقایان! پولمان تمام شد، وقت آن است که فکر کردن را آغاز کنیم.»؛ این جمله منسوب به فیزیکدان مشهور ارنست رادرفورد است. این عبارت فارغ از آن که گوینده اش کیست، برای حال و روز این روزهای اقتصاد ایران بی مناسبت نیست. اقتصادی بیمار که از دولتی و نفتی بودن رنج می برد و این بیماری مزمن تر از آن است که به دولت فعلی یا خاصی منسوب شود. دولتی فربه که جیبش از پول مفت نفت پر است، منطقاً چه انگیزه ای برای تحرک و تلاش دارد؟

تحریم های اقتصادی اگرچه عمری به اندازه عمر جمهوری اسلامی دارند اما این تحریم ها از چهار سال پیش با ایجاد محدودیت های شدید نفتی و بانکی وارد مرحله تازه ای شد که بنا به اعتراف مقامات غربی در طول تاریخ بی سابقه است. این تحریم ها به مرور جیب دولت را تحت فشار قرار داد و از فربگی آن کاست و مشقت هایی را بوجود آورد. بسیاری از کارشناسان اقتصادی -اعم از داخلی و خارجی- پیوند زدن کامل مشکلات اقتصادی ایران و تحریم ها را غیرواقعی می دانند. به اعتقاد این عده که استدلال های منطقی و محکمی نیز برای دیدگاه و نظر خود دارند، عواید نفتی به مثابه مسکّن بلکه مخدری قوی برای اقتصاد ایران است که درد مزمن و کشنده بیماری اصلی را کاهش داده و باعث فراموشی آن می شود بی آن که درمانی در پی داشته باشد. تحریم های چهار سال گذشته، عملاً راه تزریق این مسکن را دچار مشکل کرده است. البته نگاه دیگری هم وجود دارد. نگاهی که وزن اصلی را در مشکلات اقتصادی به تحریم ها داده و چاره کار را هم در رفع آنها می داند.

اما برنامه دولت برای مقابله و تغییر این وضعیت چیست؟ بگذارید کمی صریح تر باشیم! برنامه دولت مذاکره و مصالحه و ایجاد گشایش اقتصادی از طریق توافق با همان کسانی است که پایشان را روی لوله مسکّن نفتی گذاشته اند بلکه با گرفتن هزار و یک امتیاز، لطف کرده و کمی پایشان را بردارند! انتظار ایجاد رونق و رفاه اقتصادی از طریق همان کسانی که خود مسبب این وضعیت هستند، چه میزان منطقی و عملی است؟

دلایل متقن و غیرقابل انکاری وجود دارد که غربی ها حربه تحریم را رها نمی کنند. چرا که در برابر جمهوری اسلامی، جز این حربه دیگری ندارند. اما از آنجا که فرض محال، محال نیست، فرض را بر این می گذاریم که معجزه ای صورت می گیرد و ناگهان تمام تحریم ها اعم از هسته ای و غیرهسته ای ناگهان دود شده و به هوا می روند و بیش از 100 میلیارد دلار پول نفتی کشورمان که مسدود شده، به اقتصاد تزریق می شود. چه اتفاقی رخ می دهد؟ آیا این پول اقتصاد کشور را بازسازی کرده و ناگهان به اقتصادی پویا و شکوفا تبدیل می کند؟

بدون شک در کوتاه مدت رونقی ظاهری پدیدار خواهد شد. در اقتصاد ایران که دولت نقش پدر را بازی کرده و دیگران نگاه شان به دست اوست، وقتی جیب پدر پر باشد -مخصوصاً اگر زحمت خاصی برای کسب این درآمد کشیده نشده باشد- همه به نوعی منتفع خواهند شد. مردم از دست و دل بازی دولت خوشحال می شوند و دولت میوه این خوشحالی را پای صندوق رای خواهد چید؛ چرخه باطل و بی پایان اقتصاد، سیاست و زندگی نفتی.

کشور رسماً درگیر کارزاری اقتصادی است و در میانه این کارزار نفسگیر، سیل بی امان واردات کالاها- چه از مبادی رسمی و چه قاچاق- ادامه دارد. بررسی ها نشان می دهد چیزی حدود 70 درصد از محصولات وارداتی در داخل کشور هم تولید می شوند. اگر در نبرد نظامی، هر موشک جان چند جوان کشور را می گرفت، امروز هر کانتینر واردات، چند فرصت شغلی را از جوانان کشورمان سلب می کند. بدون شک واردات هدفمند و با برنامه، می تواند عاملی مثبت در اقتصاد باشد و کسی با آن مخالفتی ندارد اما واردات انبوه و عجیب و غریب خلال دندان و بادکنک و لوازم آرایشی و... چه؟ آیا برای ما ایرانی ها که نسبت به مسائل ملی تعصب داشته و برای کوچک ترین موضوعی کمپین تشکیل داده و واکنش نشان می دهیم، واردات سالانه 1500 میلیارد تومان آدامس مایه تامل و سرافکندگی نیست؟!

هر کشوری به «استقلال اقتصادی» نیازمند است اما برای کشوری مانند ایران که سیاستی ایدئولوژیک داشته و حاضر به پذیرش نظم موجود بین الملل نیست، این استقلال اهمیتی دوچندان داشته و ضرورتی غیرقابل انکار است. می توان تعاریف مختلفی از استقلال اقتصادی داشت اما بدون شک مزخرف دانستن خودکفایی در تولیدات کشاورزی را - از سوی یکی از مشاورین دولت یازدهم- و یا تحقیر توان تولیدی کشور در حد آبگوشت بزباش- از سوی یکی دیگر از همین مشاوران- و... در هیچ کدام از این تعاریف نمی توان گنجاند. کشوری هفتاد و چند میلیونی اگر نتواند شکم خود را سیر کند، چگونه می تواند دم از استقلال اقتصادی بزند؟

آنچه روز گذشته رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعی از کارگران کشور فرمودند- تاکید چندباره بر لزوم توجه به تولید داخلی و اینکه کلید حل مشکلات اقتصادی در لوزان و ژنو و نیویورک نیست- ادامه نقشه راه و خطی است که ایشان به تناوب و بارها در عرصه عمومی بیان کرده و بر آن پای فشرده اند. ایشان در بیانات ابتدای سال جاری در حرم مطهر رضوی(ع) که معمولاً به محورهای اصلی و کلیدی سال جدید اشاره دارد، سخنان مبسوطی را در مقوله اقتصاد ایراد کردند که چکیده آن را در 4 محور ذیل می توان خلاصه کرد؛

1- اقتصاد امروز یک میدان کارزار است و تحریم تنها ابزار دشمن برای رسیدن به اهداف سیاسی در مقابل جمهوری اسلامی است.
2- نگاه به بیرون و تغییر سیاست خارجی با هدف شکوفایی اقتصادی، نگاهی عقیم و بی فایده است و در مقابل باید به ظرفیت های بالای درونی چشم داشت.
3- حل مشکلات اقتصادی نیازمند حرکت جهادی از سوی همه است.
4- برای حل مشکلات اقتصادی باید برنامه ریزی و هدف گذاری کرد و سرمایه گذاری روی تولید داخلی باید در راس اهداف اقتصادی قرار گیرد.

«دولت و ملت؛ همدلی و همزبانی» به عنوان شعار سال 94 بستر تحقق این اهداف اقتصادی است. اگرچه به دلایل مختلف، نقش دولت در اقتصاد و حل مشکلات آن پررنگ تر از مردم است و ابتدا باید از خود شروع کند. دولت در سال گذشته حدود 60 هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی و 40 هزار میلیارد تومان درآمد ارزی داشته است و از این میزان 80 هزار میلیارد تومان حقوق به کارمندان خود پرداخت کرده است. کارمندانی که به استناد آمارها متوسط کار مفید آنان 45 دقیقه در روز است! این یعنی از هر 8 کارمند، 7 نفر بی جهت حقوق می گیرند و دولت سالانه 70 هزار میلیارد تومان بابت کار نکرده حقوق می دهد! این یک نمونه از صدها بلکه هزاران موردی است که منابع را هدر می دهد.

یکی از مواردی که زیاد روی آن مانور داده شده و بسیاری از کار و پروژه ها بابت آن متوقف شده است، ادعای نبود سرمایه است. آیا به راستی چنین است؟ در رد این ادعا کافی است به دو مورد اشاره کنیم. جامعه سرشار از نقدینگی های سرگردان و بی هدفی است که گاهی به سوی سکه و طلا، گاهی مسکن (برای خرید نه ساخت) و گاهی دلار سرازیر می شوند. هر سه حوزه فوق، در دسته دلالی جای می گیرند و هیچ کمکی به تولید و اشتغالزایی نمی کنند. چرا نباید برای این سرمایه کلان برنامه داشت و از آن برای شکوفایی اقتصاد استفاده کرد. البته در جامعه ای که بانک های آن به جای کمک به تولید، به بنگاه داری و دلالی مشغولند، نمی توان از مردم کوچه و بازار انتظار داشت سرمایه های خرد خود را صرف جریان تولید کنند. از قضا مورد دوم نیز به بانک ها برمی گردد. کمترین آمارها حکایت از معوقات 100 هزار میلیارد تومانی بانک ها دارند و این میزان تا دو برابر هم ذکر شده است. بدون شک این پول های بی زبان به بهانه کار اقتصادی پرداخت شده و حال نباید پرسید این مبلغ کهکشانی چند شغل ایجاد کرده و چه کمکی به تولید کشور کرده است؟

در اینکه همگان درباره مدت و حوزه مسئولیت خود باید در برابر قانون و مردم پاسخگو باشند شکی نیست، اما گفتن اینکه در گذشته 700 میلیارد تومان برای اشتغالزایی در چین هزینه شده، دردی از امروز کشور دوا نمی کند و با گذشت دو سال از عمر دولت یازدهم، این حرف ها دیگر خریداری ندارد. حتی اگر از فردا تحریم ها هم برداشته شود و قیمت نفت سه برابر هم شود، نتیجه ای جز تشدید بیماری هلندی نخواهد داشت. خداحافظی با نفت برای دولت که به طور تاریخی چرخ اقتصاد و سیاست و فرهنگ و... را با بشکه های نفت چرخانده کار ساده ای نیست اما با توجه به واقعیت های روشن دنیای سیاست و اقتصاد، باید گفت؛ آقایان! ضیافت نفت به پایان رسیده است. نمی خواهید فکر خود را به کار اندازید؟

خراسان:جانم فدای علی (ع)

«جانم فدای علی (ع)»عنوان یادداشت روز روزنامه خراسان به قلم کورش شجاعی است که در آن می خوانید؛جانم فدای علی، باب مدینه علم نبی/ همان علی که جان مصطفی بود، همو که هماره مرید و جان فدای پیامبر خدا بود، علی آن سینه چاک عاشق پیامبر و سپر بلای جان نبی، هم به گاه جنگ و هم لیلة المبیت، همان علی که جانش به جان رسول گرهی خدایی خورده بود و از کودکی در دامان نبوت و ولایت و کرامت نبوی، هم نفس پیامبر خاتم بود، همان علی که سیدالمرسلین خودش و او را پدران امت می خواند و چه بزرگوار پدرانی بودند آنان که یکی حتی در عرش و به گاه معراج از محضر حضرت رب العالمین، شفاعت امتش را خواست و هدیه گرفت و آن دیگری جان خود، همه چیز خود را و حتی حسن و حسینش را فدای دین خدا و جاودانه شدن اسلام ناب محمدی کرد.

جانم فدای علی همان «تالی تلو» نبی و یگانه مولود حریم و خانه امن الهی، آن خانه یگانگی و وحدت و توحید و قبله امت اسلام. علی هم جان نبی بود و هم برادر و پسر عمش و هم یگانه کفو و همتای کوثر نبی، علی که چندان نزد خدا و پیامبرش عزیز بود که حضرت مصطفی پاره تن خود و «بضعه» بی بدیل و عزیزترین و آبرومندترین بانوی هر دو عالم را فاطمه را به اذن خدا به خانه سراسر نور علی فرستاد.

جانم فدای علی، همان علی پیشوای پرهیزکاران و خداباوران و مولای مومنان، همو که آن چنان از گذرگاه های علم الیقین، عین الیقین و حق الیقین گذشته بود و بر فراز قله های باور و ایمان مأوا گرفته بود که می فرمود هر آن اگر تمامی پرده ها کنار رود ذره ای به ایمان علی اضافه نمی شود.

هزار بار جان ناقابلم فدای علی، آن باب علم نبوی و مظهر حکمت الهی آن و صعود کرده بر ستیغ و قله های علم و دانایی، آن امیر بیان و بلاغت، آن امین پیامبر و کاتب وحی الهی، آن اسوه زهد و پرهیزکاری و اولین ایمان آورنده به رسالت محمدی و نخستین اقتدا کننده به نماز نبی، آن اقامه کننده نماز واقعی و حریم دار و مُدرِک و نیوشنده روح و جان نماز. جانم فدای علی آن تجسم عینی عدالت الهی در گستره زمین، همان وصی بر حق نبی که دستش را حضرت مصطفی در غدیر خم به فرمان خدا بر فراز جهاز شتران بالا برد و به صراحت فرمود من کنت مولاه فهذا علی مولاه همان علی که «ولی خدا» بود و جانشین نبی، همو که زیباترین «صدای عدالت انسانی» هنوز و از پس قرن ها همچنان از حلقوم و وجود پربرکت او شنیده می شود. علی همان عدالت مدارترین و غیرتمندترین امیری که دق کردن و مردن را روا می داند آن گاه که ظلمی بر کسی روا شود حتی اگر آن ظلم، ربودن خلخال از پای زن یهودی در حکومت اسلامی علوی باشد. جانم فدای علی همان امیر عدالت محور و تبعیض ستیزی که در حکومتش نه آقازاده ها، نه مدعیان، نه سابقون و نه حتی برادرش عقیل و دخترش کلثوم نمی توانستند ذره ای بیشتر از حقشان از بیت المال در اختیار بگیرند.

جانم فدای علی همو که می فرمود اگر همه عالم را به من بدهند حاضر نمی شوم حتی از کام موری دانه ای به ظلم و جور بستانم. هزاران بار باید فدای علی شد که صادقانه بر این باور، عامل بود که مجموعه قدرت و حاکمیت در نگاه و رفتارش از « عطسه بز» کم ارزش تر بود مگر آن که بتواند به واسطه در اختیار داشتن حکومت، حق مظلومان را از ظالمان بستاند و عدالت را بگستراند.

جان ناقابلم هزاران بار فدای علی آن بی نظیرترین اسطوره دلاوری و پهلوانی که به فرموده پیامبر خدا، ضربتش در روز خندق برتر از عبادت جن و انس شمرده شد.

همان علی که جمع اضداد بود و در اوج پهلوانی همنشین بیغوله نشینان و مونس یتیمان و نان آور شبانه مسکینان بود، همان علی که خدا را نه به خاطر ترس از «جهنم» و نه به طمع «بهشت» بلکه تنها به خاطر عظمت و بزرگواری و استحقاق تام و تمام ذات یگانه حضرت حق به پرستش، عبادت می کرد آن چنان عبادت خاضعانه، خاشعانه و غرق در معبود شده ای که تیر از پایش به گاه نماز بیرون می کشیدند و اما ناله ای از وجود مولا به گاه اقامه آن نماز راستین شنیده نمی شد.

همان علی که به گفته نغز جناب مولانا، بنده حق بود و تیغ از پی حق می زد و آن چنان حق مدارانه و دلاورمردانه در جنگ با دشمنان خدا با زرهی که تنها «رو» داشت و پشت نداشت حاضر می شد که در آسمان ندا در می پیچید «لافتی الا علی لا سیف الا ذوالفقار».

جانم فدای علی آن وصی بر حق نبی که همانند «مراد» و مقتدایش رسول خدا، سرچشمه جود و سخا بود و به نص قرآن کریم به هنگامه رکوع نماز، نگین انگشتری به سائل می بخشد، آری جانم فدای علی همان علی که بعد از نبی، بی بدیل بود در سخاوت و جوانمردی تا آن جا که پیراهن نو و دو درهمی را بر تن « قنبر» می پوشاند و خود پیراهن یک درهمی به تن می کرد.جانم هزاران هزار بار فدای امیر مومنان، مولای متقیان، علی(ع) و تمامی سجایا، کرامات و بزرگواری هایش و البته جانم فدای علی به خاطر مظلومیت ها و خون دل هایی که خورد مظلومیتی که معاویه ها و عمر و عاص ها با قرآن بر سر نیزه کردن ها، بر «قرآن ناطق» روا داشتند و خون دل هایی که مولا از منافقان و خوارج نهروان و دیگران خورد و مظلومیتی که به خاطر وحدت امت پیامبر و جاودانگی دین خدا به جان خرید و «خار» را در چشم و «استخوان» را در گلو تحمل کرد و چه مظلومیتی بالاتر از این که بهترین بنده خدا بعد از حضرت مصطفی آن گاه که به شمشیر جفا و جهالت محاسنش به خون سرش در محراب عبادت گلگون می شود ندا می دهد که «فزت برب الکعبه».

جمهوری اسلامی:تحلیل سیاسی هفته

«تحلیل سیاسی هفته»عنوان سرمقاله روزنامه جمهوری اسلامی که در آن می خوانید؛هفته جاری در سایه سار حرمت ماه پرفضیلت رجب و موالید پربرکت آن قرار داشت و ملت ایران در این ایام، ولادت مسعود ستاره پرفروغ آسمان امامت، اسوه جود و سخاوت، حضرت امام جواد علیه السلام را گرامی داشته و قدوم پر سرور ابن الرضا(ع) را به شمس الشموس، امام مدفون در ارض طوس شادباش و تهنیت گفت.

هفته ای که در آستانه آن قرار داریم از این جهت که جلوه گاه میلاد پرعظمت شمس ولایت و کعبه هدایت، نقطه پرگار امامت، مولای متقیان حضرت علی بن ابیطالب علیه السلام می باشد از شکوه خاصی برخوردار است. این ایام از ماه رجب علاوه بر منزلت ذاتی خویش با نور ولایت مولی الموحدین و امیر مومنین نیز متبرک گشته و نورانیت خاصی به خود گرفته است. در واقع همانگونه که نصوص الهی، تصریحات نبوی و واقعیات محکم تاریخی گواهی می دهند، پس از وجود شریف پیامبر اکرم(ص)، جهان اسلام شخصیتی به کمال و جامعیت وجود پرعظمت حضرت علی بن ابیطالب(ع) به خود ندیده، آنگونه که زندگانی پرثمرش در دو قاب قوسین ولادت و شهادت در خانه خدا شکل گرفته و جوامع بشری را به ساحل رستگاری رهنمون گردیده باشد.

در این روزها رجبیون به برکت سیزدهم رجب همچنین در پای سفره ایام البیض قرار می گیرند تا فرصت قرب الهی، محاسبه اعمال و مهار نفس را در خلوت خویش بیابند.

در ابتدای هفته جاری سخنان رهبری پیرامون حوزه مسئولیت نیروی انتظامی و تاکید بر لزوم ایجاد امنیت در حوزه های مختلف، راهگشای فرماندهان و مدیران این نیرو بود. فرمانده کل قوا در دیدار شرکت کنندگان در همایش فرماندهان، مدیران و روسای عقیدتی سیاسی نیروی انتظامی، این نیرو را «مظهر حاکمیت و امنیت» جمهوری اسلامی ایران خوانده و تاکید کردند: ایجاد امنیت فردی، اجتماعی، اخلاقی، روحی و روانی در جامعه از مهم ترین مسئولیت های این نیرو است. ایشان در این دیدار تصریح کردند: لازمه برقراری امنیت، «اقتدار پلیس» است اما این اقتدار باید همراه با عدالت، مروت و ترحم باشد.

رهبر معظم انقلاب همچنین قانونگرایی در دو بُعد مواجهه با مردم و همچنین در درون سازمان نیروی ا نتظامی را ضروری و با اهمیت برشمرده و گفتند: به دلیل سطح گستردگی ارتباط نیروی انتظامی با مردم، سلامت نیرو در این سازمان بسیار مهم است بگونه ای که یک نیروی درست کار و قاطع می تواند مایه آبروی نظام جمهوری اسلامی در مقابل دیدگان مردم شود.

در روزهای پایانی هفته، به مناسبت روز جهانی کارگر جمعی از کارگران کشور نیز با رهبری دیدار کردند. در این دیدار حضرت آیت الله خامنه ای با تجلیل از استحکام، هوشیاری و نجابت جامعه کارگری در مقابل تحریکات مستمر داخل و خارج کشور در سه دهه اخیر، خاطرنشان کردند: مجموعه کارگری با تحمل همه سختی ها و مشکلات و تلاش بی وقفه در راه پیشرفت کشور، حقاً و انصافاً امتحان خوبی داده است و مسئولان باید این فداکاری و نجابت را با تلاش بیشتر برای حل مسائل کارگران، قدرشناسی کنند.

ایشان با اشاره به مشکلات موجود در حوزه های کارگری، نظیر اخراج کارگران، بیکاری، تعویق ها و مشکلات معیشتی تاکید کردند: این مشکلات با حرف حل نمی شود بلکه اقدام و ابتکار می طلبد.

رهبری، تقویت تولید داخلی را ستون فقرات «حل مشکلات کشور و تحقق اقتصاد مقاومتی» برشمردند و افزودند: برخی می گویند در شرایط تحریم و فشار، رونق تولید داخلی امکان پذیر نیست، بدون شک تحریم های ظالمانه در بروز مشکلات تاثیر داشته است اما تحریم و فشار، بدون تردید نمی تواند جلوی تلاش عمومی، سازمان یافته و برنامه ریزی شده را برای رونق تولید داخلی بگیرد.

حضرت آیت الله خامنه ای برای اثبات ناتوانی تحریم ها در سد کردن تلاش های داخلی، به پیشرفت های شگرف ایران در زمینه صنایع نظامی، زیست فناوری، سدسازی، نانو، صنایع دانش بنیان، هسته ای و دیگر زمینه ها اشاره کردند و افزودند: در برخی از این عرصه ها، فشارهای تحریمی بسیار بیشتر بوده است اما نتوانسته در مسیر تلاش و پیشرفت نیروهای داخلی مانعی ایجاد کند.

ایشان توجه و تمرکز بر تولید را علاوه بر حل مشکلات اقتصادی، موجب احساس عزت و استغنای ملی برشمرده و افزودند: استحکام ساختار داخلی قدرت از جمله در زمینه اقتصادی، موجب تقویت مذاکره کنندگان پشت میز مذاکره ای می شود والا طرف مقابل مدام شرط و شروط می گذارد و حرف های مفت و بی ربط می زند.

رهبر معظم انقلاب فرمودند: بنده انکار نمی کنم که تحریم های ظالمانه ای که دشمنان بر ملت تحمیل کرده اند، تاثیر دارد و بی تاثیر نیست اما قبول نداریم که این تحریم ها بتواند جلوی تلاش عمومی سازمان یافته برنامه ریزی شده برای رونق تولید را بگیرد. نباید گفته شود تولید در شرایط تحریم سخت ممکن نیست؛ نه ممکن است، هر کاری که تصمیم بگیرید انجام دهید، همت کنید نیروهایتان را به صحنه بیاورید و از خدای متعال کمک بخواهید، شدنی است.

در این هفته سفر دکتر محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان به نیویورک برای شرکت در کنفرانس سالانه بازنگری معاهده «ان. پی. تی» و در عین حال دیدارهای متعدد رئیس دستگاه دیپلماسی ایران با مقامات کشورهای مختلف، برگی دیگر از دیپلماسی فعال دولت تدبیر و امید را رقم زد. در مدت اقامت هیات ایرانی در نیویورک جان کری وزیر خارجه آمریکا به همراه تیم مذاکره کننده آمریکایی عصر دوشنبه به محل اقامت آقای ظریف آمد و به مدت 100 دقیقه با وی گفتگو کرد. وزیر خارجه کشورمان پس از این دیدار در مورد محتوای این ملاقات گفت: در این جلسه ما در مورد نحوه ادامه کار صحبت هایی داشتیم و نگرانی خود را نسبت به بحث های مطرح در داخل آمریکا به آنها منتقل کردیم که وزیر خارجه آمریکا بار دیگر تاکید کرد آمریکا بر تعهدات بین المللی خود فارغ از مشکلات داخلی اش پایبند خواهد بود. از این رو توافق شد از همین هفته با جدیت ایران و 1+5 نگارش توافق نامه نهایی را آغاز کنند و توافق گردید هر قدر زمان لازم است برای نگارش توافق نهایی اختصاص یابد.

در این هفته استان فارس، مهد فرهنگ و علم و ادب ایران، میزبان دولت تدبیر و امید بود. آقای روحانی در دهمین سفر استانی دولت یازدهم دیروز وارد شهر شیراز به عنوان سومین حرم اهل بیت(ع) و مرکزیت فرهنگ و ادب کشور شد تا از نزدیک ضمن دیدار با مردم خونگرم این خطه و بازدید از برخی پروژه های اقتصادی با نظرات و مطالبات مردم آشنا شود.

در صحنه بین المللی، مهره چینی جدید در هیات حاکمه عربستان، ادامه جنگ در یمن، تحولات سوریه و زلزله در نپال را به عنوان اهم رویدادهای هفته مورد بررسی قرار می دهیم.

در عربستان، این هفته، عزل و نصب های گسترده ای در رده های بالای حکومت صورت گرفت به گونه ای که رسانه ها از آن به عنوان «زلزله سیاسی» نامبردند. براساس حکم های جدید، «مقرن بن عبدالعزیز» برادر ملک سلمان، که پس از مرگ ملک عبدالله به عنوان ولیعهد برگزیده شد از این مقام برکنار و «محمد بن نایف عبدالعزیز»، برادرزاده ملک سلمان به جای وی منصوب شد. محمد بن نایف در کنار مقام ولیعهدی، پست های وزیر کشور، معاون نخست وزیر و رئیس شورای امور سیاسی و امنیتی را نیز در اختیار گرفت.

ملک سلمان در حکمی دیگر، «محمد بن سلمان» فرزند خود را که پیشتر وزیر دفاع بود به عنوان نایب ولیعهد، معاون نخست وزیر، وزیر دفاع و رئیس شورای امور اقتصادی و توسعه منصوب کرد.

و در یک جابجایی مهم دیگر، سعودالفیصل، سیاستمدار کهنه کار که مدت 40 سال سکان دیپلماسی خارجی ریاض را دردست داشت برکنار گردید و «عادل جبیر»، سفیر عربستان در آمریکا به جای وی منصوب شد.

مهره چینی جدید پادشاه عربستان چند هدف دارد که به نظر می رسد مهم ترین آن، نزدیک کردن فرزندش به کرسی پادشاهی و دور کردن مقرن بن عبدالعزیز از مرکز قدرت باشد تا بدینوسیله، همچنان قدرت در انحصار خاندان «سدیری ها» باشد. در حکم ملک سلمان ادعا شده است که مقرن بن عبدالعزیز شخصاً خواستار کنار رفتن از منصب ولایتعهدی بوده است. نتیجه جنگ قدرت جدید عربستان، در روزهای آینده و در موضع گیری های داخلی و خارجی ریاض تا حدود زیادی منعکس خواهد شد.

این هفته، جنگ در یمن با تداوم جنایات سعودیها ادامه یافت. سعودی ها درحالی به ریختن خون مردم بی دفاع یمن ادامه دادند که از رسیدن کمک های انسانی به جنگ زدگان نیز جلوگیری کردند تا جنایت خود علیه ملت بی دفاع و محروم یمن را تکمیل کنند. با این حال این اقدامات نمی تواند بر شکست ها و ناکامی ها ریاض در یمن سرپوش بگذارد.

این هفته شاهزاده طلال، به ضعف ها و شکست های عربستان در یمن اعتراف کرد به گونه ای که وی بعداً مجبور شد بخشی از اظهاراتش را تکذیب کند. طلال با تاکید بر اینکه جنگ عربستان در یمن اشتباه بود، کشورهای متحد عربستان، از جمله آمریکا، ترکیه و پاکستان را به باد انتقاد گرفت که به عربستانی ها در جنگ یمن خیانت کردند و پشت آنها را خالی نمودند.

شاهزاده طلال در اظهارات خود با عصبانیت به ترکیه و پاکستان تاخت که چرا در طرح جنگی عربستان در یمن به این کشور نیرو و سلاح مورد درخواست را تحویل ندادند و با کنایه گفت که گویا برای اسلام آباد و آنکارا، ایران مهمتر از عربستان شده است. عربستان در پی شکست در یمن، مجبور شد عملیات جنگی اش موسوم به «توفان قاطع» را متوقف سازد ولی اعلام نمود که به حملات نظامی هر جا که لازم باشد ادامه می دهد. با این موضع گیری، در واقع ریاض تلاش کرد عقب نشینی خود در یمن راتاکتیکی عنوان کند.

سازمان های بین المللی، ابعاد جنایات عربستان علیه مردم یمن گسترده عنوان کرده اند. با اینحال تاکنون از مجامع بین المللی واکنشی به این جنایات مشاهده نشده است.

این هفته، سوریه نیز شاهد تحولات تازه ای بود و همزمان با تحرکات تروریست ها، با حمایت ترکیه و ارتجاع عرب، در شهرهای حلب و ادلب و جنایت افروزی آنها، رژیم صهیونیستی نیز به مناطقی در سوریه حمله کرد. این اقدامات، ماهیت جبهه مشترک رژیم های متخاصم سوریه، متشکل از ترکیه، ریاض، قطر، رژیم صهیونیستی و دولت های غربی را آشکارتر ساخت و از تشدید توطئه آنها در سوریه پرده برداشت.

این هفته، کشور نپال شاهد یک فاجعه طبیعی بود. زلزله ای به قدرت 9/7 ریشتر کاتماندو، مرکز حکومت این کشور را تکان داد و موجب فرو ریختن صدها ساختمان مسکونی گردید. گزارش ها حاکی است در این حادثه، تاکنون اجساد حدود پنج هزار نفر کشف شده است و گمان می رود شمار تلفات تا 10 هزار نفر افزایش یابد.

هر چند بسیاری از کشورها، از جمله جمهوری اسلامی ایران کمک های انسانی و امدادی برای زلزله زدگان ارسال نموده اند ولی عملیات امدادرسانی به دلیل شرایط جوی و خرابی های گسترده به کندی پیش می رود.

رسالت:استبصار حقوقی از رئیس جمهور

«استبصار حقوقی از رئیس جمهور»عنوان سرمقاله روزنامه رسالت به قلم دکتر حامد حاجی حیدری است که در آن می خوانید؛
قضیه رئیس جمهور گفته است:«پلیس موظف به اجرای اسلام نیست». در همین رابطه، آقای علی یونسی نیز دنبال ماجرا را گرفت و گفت، نه فقط پلیس، بلکه رئیس جمهور نیز موظف به اجرای اسلام نیست. او گفت: «رئیس جمهور گفتند پلیس مجری قانون است نه مجری اسلام، این عبارت ممکن است برای بعضی ها سنگین باشد و سوءتفاهم ایجاد کند. اما توضیح این جمله رئیس جمهور این است که وظایف در کشور تقسیم شده و خود رئیس جمهور به عنوان رئیس جمهور و نه به عنوان یک روحانی مجری اسلام نیست، بلکه مجری قانون اساسی است. رئیس جمهور قسم خورده که به قانون اساسی پایبند باشد و آن را اجرا کند و قسم نامه رئیس جمهور این است. وی اگر چه به عنوان یک روحانی درباره اسلام وظیفه دارد اما به عنوان رئیس جمهور در این خصوص وظیفه ای که قانون به او محول کرده اجرای قانون اساسی است» (دانا، خبر شماره 294706). این در حالی است که سوگند رئیس جمهور این است که «من به عنوان رئیس جمهور در پیشگاه قرآن کریم و در برابر ملت ایران به خداوند قادر متعال سوگند یاد می آنم که پاسدار مذهب رسمی و نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی کشور باشم» (اصل 121).

خب این که اظهار نظر آقای علی یونسی است که مدام در کار حاشیه سازی است، ولی رئیس جمهور حسن روحانی چرا چنین جمله ای فرموده اند؟

بگذارید ببینیم که رئیس جمهور دکتر حسن روحانی، دقیقاً چه گفته اند. پس و پیش این جمله چیست؟

نکته قابل توجه این که متن کامل این سخنرانی بر روی سایت ریاست جمهوری و سایر وبگاه ها نیست، و البته کامل ترین نقل را خبرگزاری مهر منتشر کرده است، اما آن نیز دقیقاً منطبق بر سخنرانی نیست. ما فایل تصویری این سخنرانی را از وبگاه ریاست جمهوری استخراج کردیم و این بخش ها را عیناً و کاملاً از متن سخنان دکتر حسن روحانی پیاده نمودیم. ملاحظه فرمایید:

«منکر اصلی در جامعه فقر است، منکر اصلی در جامعه بیکاری است، منکر اصلی در جامعه فساد است، منکر اصلی در جامعه ریا است. این ها را ما باید از بین ببریم. چسبیدیم به یک دو تا فرع اسلام و فکر می کنیم که تمام منکر آنجاست، و تمام معروف آنجاست. دنیای معروف دنیای بسیار وسیعی است و دنیای منکر هم متأسفانه وسیع است؛ حالا این کلمه هم عربی است هم دینی است. ما را با تفسیرهای مختلف مواجه نکنند. ببینید؛ منکر همان است که مردم می گویند آن کار کار بدی است؛ کار ناشایسته؛ منکر می دانید کدام است؟ منکر آن است که وقتی پلیس می رود برای اجرای قانون می رود، همه کف می زنند؛ همه تحسین می کنند؛ لازم نیست به زبان تحسین کنند، تو دل تحسین می کنند. عبور از چراغ قرمز منکر است؛ از منکرات است؛ شرعاً هم حرام است؛ اگر منکر هم به معنای حرام بگیریم، شرعاً هم اشکال دارد. یکی از بزرگ ترین هنر[های] جمهوری اسلامی، ترکیب مردم سالاری با دین سالاری است؛ ما در هر رژیمی در هر نظامی در هر کشوری قانون داریم، اما در جمهوری اسلامی ایران افتخار ما این است که قانون مصوب مجلس شورای اسلامی مورد تأیید شورای نگهبان، شرعاً هم لازم الاجرا است.

همین که امام بارها تأکید کرد و فرمود و اساساً حکومت اسلامی یعنی حکومت قانون؛ هیچ چیز دیگری نیست. حکومت اسلامی یعنی حکومت قانون؛ این را ده ها بار، نه یک بار، ده ها بار امام در سخنرانی های خود تکرار کرد؛ فرمود حکومت اسلامی یعنی حکومت قانون و همه در برابر قانون مساوی هستند. قانون را ما باید با دقت اجرا کنیم؛ و خوشبختانه در نظام جمهوری اسلامی ایران شرع و قانون در کنار هم قرار می گیرند. یا بر هم منطبق می شوند. من یک جمله ای بگویم، البته شاید تبیین آن یک مقدار سخت باشد و زمان بخواهد، ولی اجمال آن را می گویم: ”پلیس موظف به اجرای اسلام نیست". هیچ پلیسی نمی تواند بگوید که من این کار را انجام دادم برای آن که خداوند در آنجا فرموده و پیامبر در فلان روایت فرموده است؛ به پلیس ربطی ندارد؛ بی خود نرویم در مخمصه؛ مخمصه فکری؛ مردم را هم گرفتار نکنیم. پلیس یک وظیفه بیشتر ندارد: اجرای قانون، همین؛ تمام شد. احکام شرع، بخشی اش در قانون آمده، عیناً، برخی هم قانونی است که مجلس شورای اسلامی یعنی نمایندگان مردم تصویب کرده، و مخالف شرع نبوده است؛ کافی است؛ وقتی نمایندگان مردم چیزی را تصویب می کنند، در چارچوب قانون اساسی و مخالف با شرع نیست، این می شود قانون، و آن قانون لازم الاجرا است.

گاهی هم قانون عین اسلام است؛ عین متن اسلام در قانون می آید. برخی از احکام اسلام در قانون نمی آید؛ مگر در قانون آمده است که طرف باید نماز خود را اول وقت بخواند یا آخر وقت، تند بخواند یا کند بخواند. پلیس می تواند دخالت کند؟ اول ظهر است؛ وارد بانک بشود و به رئیس بانک بگوید که آقای رئیس بانک تعطیل کن؛ اول ظهر است و اذان دارند می گویند. طرف دارد نماز می خواند؛ پلیس برود بگوید که چرا تند نماز می خوانی یا کند نماز می خوانی؟ شرع است اما پلیس حق مداخله ندارد. بسیاری از مسائل شرعی به ایمان مردم مربوط است. بسیار از مسائل شرعی عبادت فردی است؛ واجبش یا مستحبش؛ مربوط به خود طرف است. احسان کردن به مردم؛ احسان به والدین؛ یکی از واجبات بزرگ است؛ ”و قضی‏ ربُّک ألّا تعْبُدُواْ إِلّا إِیّاهُ و بِالْوالِدیْنِ إِحْسنًا" مخصوصاً اگر پیر مرد یا پیر زن باشند؛ ”إِمّا یبْلُغنّ عِندک الْکِبر أحدُهُما أوْ کِلاهُما فلا تقُل لهّما أُفٍّ و لا تنهْرْهُما و قُل لّهُما قوْلًا کرِیمًا"؛ احسان به والدین از واجبات است؛ پلیس می تواند جوانی را دستگیر کند و بگوید چرا از پدر جلوتر راه رفتی و به پدر بی احترامی کردی؟ بله؛ اگر در قانون بیاید، متنی در قانون بیاید، بله. پلیس در جایی می تواند وارد شود که اولاً مصوب قانون باشد، و دوماً قانون روشن و صریح و ابلاغ شده باشد. شما نمی توانید پشت درخت یک علامت راهنمایی رانندگی نصب کنید و بعد راننده را جریمه کنید...».

برهان

خب؛ این بخش از سخنرانی را که عمداً بدون انقطاع بند آوردم، اصل و طابق النعل بالنعل سخنان دکتر حسن روحانی است.

همان طور که ملاحظه می شود، فقرات دیگری هم در این متن هست که در کنار جمله «پلیس موظف به اجرای اسلام نیست»، شایسته توجه است. این که معروف، عرف مردمی است که برای پلیس کف می زنند، و منکر انکار شده از جانب همان مردم است. از این گذشته، این منکر مطابق این تعریف، همان «حرام» است. مجموع این موضع گیری های فقهی و حقوقی و منطقی رئیس جمهور دکتر حسن روحانی، جای تعجب دارد، و مآلاً رسوخ نحوی نگاه عرفی و سکولار را نشان می دهد. ساز و کارها و ترتیبات حقوقی که متن این سخنرانی پیشنهاد می کند، نحوی رویه عرفی است.

در این سخنرانی معلوم نیست که تمایز مجریان قانون در کشوری که در قانون اساسی آن، «دین رسمی» تعیین شده است، چه تفاوتی با یک کشور لائیک دارد. ایشان باید به عنوان یک لیسانس حقوق قضایی/1351، فوق لیسانس حقوق عمومی/1374، و دکترای حقوق اساسی/1378، برای ما تشریح بفرمایند که مفهوم حقوقی تعیین «دین رسمی» در قانون اساسی کشور و تأکید بر اجرای موازین اسلامی چیست؟

به باور دکتر ناصر کاتوزیان، در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، بر وفق اصل چهارم و اصل دوازدهم و اصل صد و بیست و یکم و اصل صد و شصت و هفتم، اراده بر این بوده است که نه فقط اسلام را معیار برای وضع قانون معرفی نماید، بلکه از آن بیش، فقه را «متمم قانون» تلقی کرده است. در واقع، کتاب قانون، همراه و به علاوه اجماع فقها، منبع تعیین حقوق متقابل میان مردم است. حقوق اسلامی نه تنها معیار وضع قانون عادلانه است، بلکه نظام حقوقی کشور را نیز اداره می کند، و در دادگاه به عنوان متمم قانون مورد استناد قرار می گیرد و در زمره منابع حقوقی است. به باور دکتر ناصر کاتوزیان آن است که هدف قانون اساسی جمهوری اسلامی، این است که اتحاد حقوق و دین را تحقق بخشد.

البته در زمان مشروطه، تلاش هایی از این دست که سیاق گفتار رئیس جمهور دکتر حسن روحانی نشان می دهد، صورت گرفت تا از لحاظ نظری، قلمرو شرع و قانون جدا شوند؛ در آن وقت، ابتکار فرماندهی به قانون رسید، و بازرسی و نظارت به شرع واگذار شد. منتها، این مرزبندی در عمل تحقق نیافت؛ از یک سوی، در کنار دادگاه های عرفی که صلاحیت عام برای رسیدگی به دعاوی بر طبق قانون و عرف داشتند، در پاره ای از زمینه ها، بویژه در امور خانوادگی اعم از نکاح و طلاق، دادگاه شرع، صلاحیت رسیدگی پیدا کرد و به اجرای کامل فقه پرداخت.

پس از انقلاب اسلامی، این اتحاد عملی، به یک دکترین حکومتی ارتقاء یافت، و مقرر گردید که نه تنها دین چهارچوب مرجع در وضع قوانین باشد، نه تنها به مثابه چهارچوب ناظر در قوانین مصوب مجلس باشد، بلکه به عنوان «متمم قانون» لحاظ شود. از این زاویه، پلیس هم به عنوان مرجعی که مستقیماً و مدام درگیر اجرا و نظارت و انصاف است، نمی تواند، فقه را از دایره عمل خود بیرون برد و خود را تنها مجری قانون عرفی بداند.

از این نحو استدلال دکتر ناصر کاتوزیان بر می آید که تجویز عالی مقام دکتر حسن روحانی، نه تنها به لحاظ حقوقی با حقوق اساسی جمهوری اسلامی ناسازگار است، بلکه به لحاظ پیشنه تاریخی هم، تحقق عملی آن نیز با نحوی امتناع و استبعاد مواجه است.

مشابه همین برداشت که قانون عرفی نافی قانون شرع و کتاب و سنت نیست، و حتی قانون اصلی شرع و کتاب و سنت است را می توان در گفتار امام
روح الله موسوی خمینی (ره) نیز جست؛ آن جا که می فرماید: «در اسلام قانون است، همه تابع قانون‏اند و قانون هم قانون خداست. قانونی است که از روی عدالت الهی پیدا شده است. قانونی است که قرآن است؛ قرآن کریم است، و سنت رسول اکرم است. همه تابع او هستیم و همه باید روی آن میزان عمل بکنیم. فرقی ما بین اشخاص نیست در قانون اسلام. فرقی مابین گروه ها نیست» (صحیفه امام، ج.‏9، ص. 425).

همچنین: «ما مکلفیم که هر مقداری که می‏توانیم این رژیم را؛ رژیم انسانی، رژیم اسلامی اش کنیم. هر قدر می‏توانیم زیر پرچم قرآن برویم. هر مقداری که شما عمل کردید به قرآن، زیر پرچمش رفتید، پرچم قرآن این نیست که پرچم های دیگران هستند. پرچم قرآن عمل به قرآن است (صحیفه امام، ج.‏11، ص.387).

نیز: «ما می خواهیم قرآن حکومت کند بر ما. ما می‏خواهیم قوانین اسلام بر ما حکومت کند. ما هیچ حکومتی را جزء حکومت اللَّه نمی‏توانیم بپذیریم؛ و هیچ دستگاهی را که بر خلاف قوانین اسلام باشد نمی‏توانیم بپذیریم. و هیچ رأیی را که بر خلاف رأی اسلام باشد و رأی شخصی باشد. رأی گروهی باشد، رأی حزبی باشد، ما نمی‏توانیم بپذیریم. ما آن را می توانیم بپذیریم که قانونِ اسلام حکم فرمایی کند. ما تابع اسلام هستیم؛ ما تابع قانون اسلام هستیم. و جوان های ما خونشان را برای اسلام داده‏اند. جوان های ما آن قدر جدیت کردند، می‏گفتند ما اسلام را می‏خواهیم، ما احکام اسلام را می‏خواهیم» (صحیفه امام، ج.‏8، ص.283).

سیاست روز:اَشِدّاءُ عَلَی الکُفّار یا مدارا؟

«اَشِدّاءُ عَلَی الکُفّار یا مدارا؟»عنوان سرمقاله روزنامه سیاست روز به قلم مهدی رجبی است که در آن می خوانید،بنا بر روایات نقل شده از قول معصوم(ع) «به راستی، سخن و زبان مثل تیر وکمان است. چون تیر از کمان جست...

پیش نوشت: بنا بر روایات نقل شده از قول معصوم(ع) «به راستی، سخن و زبان مثل تیر وکمان است. چون تیر از کمان جست، دیگر کماندار قوّت ضبط آن ندارد؛ سخن نیز چون از دهان جست، دیگر باز نخواهد گشت. با این تفاوت که:«بسا تیر تیر انداز به خطا می رود، ولی تیر سخن باطل به هر ترتیب، اثری بر جای می گذارد، هر چند اثر باطلش در مسیر تباهی باشد»

متاسفانه این اتفاق در سخنان برخی از مسئولان کشور نیز مشهود است. شاید اگر عدم تسلط بر کلام از سوی مسئولان کم تجربه تر رخ دهد، تا حدودی قابل اغماض باشد، اما از «السابقون» چنین انتظاری نمی رود.

بر اساس نص صریح قرآن، یاران و همراهان پیامبر گرامی اسلام، همواره بر کافران بسیار دل سخت و با یکدیگر بسیار مهربانند. البته در ادامه آیه ۲۹ سوره فتح به دیگر علامات و نشانه های مومنین و یاران پیامبر مهربانی ها هم اشاره شده است. درواقع تاکید آیه آخر سوره فتح، تمیز دادن و یا به بیان بهتر جاذبه و دافعه مومن و مسلمان در برابر دوست و دشمن است.
اما در برخی موارد، این اتفاق به درستی رخ نمی دهد. برخی سعی می کنند چشم بر روی دشمنیِ دشمن ببندند و همه خباثت های طرف مقابل را به چشم برهم زدنی فراموش کنند. اما این اتفاق شدنی نیست. دشمنی که طبق گواه تاریخ هیچ گاه از دشمنی اش نکاسته و تنها راهبرد خود را تغییر می دهد، قطعا لیاقت مدارا ندارد. این اتفاق از سوی هرکه رخ دهد، خطای محاسباتی محسوب می شود.

اگر به تاریخ این مملکت نگاه کنیم، اتفاقا به خوبی مشخص می شود که هرگاه با دشمن و بیگانه مدارا کرده ایم، نتیجه ای جز شکست یا توقف نداشته ایم. حاصل مدارای با دشمن، عهدنامه هایی چون ترکمانچای و گلستان می شود. جدا شدن بخش هایی از کشور در زمان پادشاهان بی لیاقت می شود و یا خدای ناکرده توقف در مسیر پیشرفت کشور که در چند سال قبل و به مدت محدودی اتفاق افتاد.

اگر قرار بود در دفاع هشت ساله مان هم با دشمنی که تمام دنیا به کمکش آمده بودند، مدارا کنیم، قطعا چیزی از ایران و اسلام باقی نمانده بود. قطعا آن وقت ما و مردمان این مملکت به آن ایستادگی و مقاومت دلیرانه نمی بالیدیم. قطعا آن زمان، دشمن از مرزهای غربی وارد می شد و از شرق کشور سر درمی آورد.

اگر قرار بر مدارا بود، صدام و یاران و همپیمانان غربی و شرقی اش، نامی به اسم ایران را از روی زمین حذف می کردند.
مدارا با دشمنی که هرروز گستاخ تر و بی منطق تر می شود، قطعا کار عاقلانه و عالمانه ای نیست. اتفاقا همین جاست که باید مثل کوه در برابرش ایستاد و قدمی به عقب برنداشت.

لبخند بر دشمن را باید حرام کرد و در مقابل در برابر دوستان و دلسوزان ایران و انقلاب و اسلام که ممکن است منتقد هم باشند از مروت و مدارا سخن گفت.

یادمان باشد مصداق بارز اعتدال را باید در کلام خدا و سیره معصومین (علیهم السلام) جست.

وطن امروز:آغاز شمارش معکوس اضمحلال سعودی

«آغاز شمارش معکوس اضمحلال سعودی»عنوان یادداشت روز روزنامه وطن امروز به قلم دکتر صباح زنگنه است که در آن می خوانید؛تغییرات روز گذشته عربستان نشانه آغاز شمارش معکوس برای سقوط در داخل بافت حکومت آل سعود بود؛ بافتی که در بردارنده عوامل انحطاط و اضمحلال این خاندان است. البته برای فرار موقت از نتیجه محتوم روند اضمحلال، سعودی ها به سیاست های تاخیری نظیر راه انداختن جنگ در یمن یا شیعه هراسی و ایران هراسی در سطح بین المللی روی آورده اند. بهانه کردن قدرت گیری ایران در منطقه یا آتش افروزی در یمن، حربه ای است که خاندان حاکم در عربستان، عوامل و عناصر خود را از تفرق و اختلاف بازدارند اما شاهدیم با اقدامات و تغییرات اخیر نتیجه ای کاملا عکس رقم می خورد.

گویی این بافت فرسوده حکومت سلطنتی ـ خاندانی را علاجی نیست. در حال حاضر 2 نفر زمام قدرت عربستان را به طور کامل در اختیار دارند؛ یکی محمدبن نایف با عقلانیت بیشتر که حالا ولیعهد لقب گرفته و دیگری محمدبن سلمان، جوان ناپخته با قدرت خواهی و جاه طلبی فوق العاده که جانشین ولیعهد شده است. هر دوی آنها مورد تایید آمریکا و مورد حمایت طایفه سدیری در داخل آل سعود هستند.

البته احتمال اینکه سرنوشت مقرن بن عبدالعزیز به عنوان ولیعهد برکنار شده برای محمد بن نایف تکرار شود ضعیف است چون عمده توانایی محمد بن سلمان، پسر جاه طلب پادشاه در جنگ افروزی های برون مرزی است و قدرت چالش داخلی او در مقابل ولیعهد جدید چندان بالا نیست. بعید است محمد بن سلمان مثلا شبیه صدام در عراق، یک شبه ره صدساله برود و محمد بن نایف را هم دور بزند، چون این باعث فروپاشی نظام عرفی آل سعود می شود اما او می تواند عربستان را به ورطه جنگ های نابودکننده خارجی سوق دهد، ضمن اینکه در داخل هم جنگ فرسایشی میان این دو با مابقی شاهزادگان سعودی و همین طور طیف جدید تحصیلکردگان خواهان دموکراسی آغاز شده است. دست آخر قوت گرفتن بحث تجزیه عربستان بر اثر تغییرات اخیر را ضعیف می دانم، چون اگر درگیری های داخلی آل سعود از حد بگذرد، دخالت آمریکا و غرب را به عنوان بزرگ تر آنها در پی خواهد داشت.

حمایت:خانه از پای بست ویران است

«خانه از پای بست ویران است»عنوان یادداشت روز روزنامه حمایت به قلم سیدجعفر قناد باشی است که در آن می خوانید؛روز گذشته پادشاه عربستان سعودی در یکصدمین روز پادشاهی خود در اقدامی غیرمنتظره تغییراتی گسترده در ترکیب حاکمیت خاندان این کشور ایجاد نمود و شماری از مقامات از جمله ولیعهد و وزیر خارجه را از سمت خود برکنار کرد. براساس این فرامین، ملک سلمان «مقرن بن عبدالعزیز» ولیعهد سعودی برکنار و شاهزاده «محمدبن نایف» با حفظ سمت در وزارت کشور به عنوان ولیعهد جدید و معاون نخست وزیر منصوب گردید. ملک سلمان در حکمی دیگر «محمدبن سلمان» فرزند خود و وزیر دفاع را با حفظ سمت به عنوان جانشین ولیعهد منصوب کرد و «سعود الفیصل» وزیر خارجه 75 ساله بیمار این کشور را برکنار و «خالد الجبیر» سفیر عربستان در آمریکا را به عنوان وزیر خارجه جدید برگزید.

در این باره گفتنی هایی هست:آنچه که در عربستان سعودی در حال وقوع است، بنا به تعبیر برخی رسانه ها یک «زلزله سیاسی» نیست، بلکه پوششی برای جلوگیری از وقوع یک زلزله سیاسی از درون جامعه و مردم عربستان است که احتمال دارد از امواج مخالفت ها شکل بگیرد. به بیان دیگر، عزل و نصب های جدید در بدنه حاکمیت سعودی، کوششی است برای ترمیم حکومتی موروثی، منسوخ و فرسوده که ارکان آن تَرَک برداشته و تلاشی است برای چیدن مهره های جدید و تازه نفس که دارای ابعاد پیچیده مخفیانه و مافیایی می باشد.

بدون شک علاوه بر رقابت های درون خاندان سعودی بر سر قدرت، مافیای تسلیحات و نفت و قدرت های جهانی در قدرت گرفتن چهره های دستچین شده عربستان نقش دارند. اساساً در صفحه شطرنج حاکمیت سعودی، مهره هایی قابلیت مانور و ارتقاء دارند که مورد تایید بوده و قادر باشند که منافع غرب را در دراز مدت تامین نمایند. لذا آنچه که اتفاق افتاده در واقع یک حرکت سطحی و چهره آرایی رژیمی است که دو مشکل اساسی در تار و پود آن رسوخ کرده است است؛ اول: مقبولیت مردمی و دوم: مشروعیت قانونی.

هیئت حاکمه فعلی سعودی از نظر قوانین شناخته شده دموکراتیک، منتخب حتی یک نفر از مردم عادی این کشور نیست بلکه بر اساس وصیت پادشاهان، ولیعهدها یکی پس از دیگری روی کار آمدند. وصیت نامه هایی که نه تنها در هیچ قاموسی بلکه در نزد مردم عربستان نمی تواند مصداقی برای تعیین حاکمیت و حقوق مردم در طول سالیان متمادی باشد. اگر در خود عربستان پدری وصیت کند، عمل به آن در چارچوب و حیطه مشخصی تعریف گردیده و بر اساس عرف، مبنای عمل قرار می گیرد. اما آنچه شاهدیم این است که بیت المال مسلمین سال هاست در قدرت خاندانی محصور شده که در آن، پدری بدون شایستگی های خلافت وصیت کرده است تا پسران من هستند، حکومت نباید به فرد دیگری منتقل شود. چنین مبنا و استدلال مضحکی اساس مشروعیت آل سعود است که صدالبته با مقبولیت عمومی نیز همراه نیست.

این تغییر و تحول در ساختار حکومت سعودی، این شعر سعدی را به ذهن متبادر می کند که: «خانه از پای بست ویران است/ خواجه در بند نقش ایوان است.»از جمله موارد نقض اساسی ترین اصول جامعه متمدن، تصدی وزارت خارجه توسط «سعود الفیصل»، وزیر خارجه سابق 75 ساله این کشور است. سعود الفیصل از 40 سال قبل وزیر خارجه عربستان است و تاکنون بیش از 6 بار عمل ستون مهره انجام داده و بیماری و ناتوانی جسمی او در کنفرانس های مطبوعاتی و اجلاس ها کاملاً مشهود بود. وی در زمان پادشاهی سلمان، عبدالله، فهد، خالد وزیر خارجه بود و پیش از ملک خالد نیز به همین شغل مشغول بوده است! چندین پادشاه بر روی کار آمده و رفته اند اما از آنجایی که سکاندار سالخورده سیاست خارجی عربستان، همواره مورد تایید غرب بوده است، هیچکدام نتوانستند وی را عزل کنند. وزیر نفت سعودی نیز از وضعیتی مشابه برخوردار است.

این جابجایی ها از دو زاویه دیگر نیز قابل بررسی است. یکی، تغییراتی است که آنان مجاز به اِعمال آن هستند مانند عزل و نصب شاهزادگان و دیگری، جابجایی هایی است که غرب به رهبری آمریکا باید نظر دهد. انتصاب «خالد الجبیر» سفیر سابق سعودی در ایالات متحده به عنوان وزیر امور خارجه جدید، نشان می دهد که وابستگی حاکمان جزیره العرب تا چه حد است و چه مهره ای شناخته شده ای که چند سال پیش، جنجالی مجعول بر سر متهم نمودن ایران به ترور او به راه انداختند را در رأس کار قرار داده اند.

آنچه که از تغییرات بدنه اجرایی در ریاض طی این روزها شاهد آنیم، تلاش حاکمیت این کشور برای کسب مشروعیت است و نکته مهم آن که جابجایی های اخیر، در پوشه پرونده ای قرار می گیرد که بر اساس آن، طی چهار سال گذشته برای تثبیت موقعیت خود در برابر امواج بیداری اسلامی صورت داده اند. حاکمان غیرمشروع و نامقبول سعودی در سالیان گذشته سعی کردند که با ایادی خود، حرکت های مردم سالارانه مانند وقایع بحرین، سوریه و عراق را سرکوب کنند تا بقای خود را تضمین نمایند. در مصر کودتا را تقویت کردند تا قدرت بیشتری بگیرند. تروریست های وحشی تکفیری را تجهیز و تامین کردند تا موقعیت خود را تثبیت کنند. در یمن در حال ارتکاب جنایت و کشتار هستند تا حکومت مردم سالاری در آنجا ریشه ندواند و الگوی دموکراسی به سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس سرایت ننماید. اما تمام توطئه های آنان یکی پس از دیگری با شکست مواجه شد.خاندان سعودی، برای تامین مقاصد و منافع خود، تمام منطقه را به آتش کشیدند و جالب است که با پیش گرفتن این شیوه ها، در حال تثبیت موقعیت نامشروعی هستند که به طور شگفت آوری مورد تایید غرب نیز هست.

در خاتمه باید چنین نتیجه گرفت که تحولات روزهای گذشته سعودی، تلاشی برای پوشاندن تَرَک های پایه های سستی است که از سالیان گذشته نشانه های آن هویدا گشته بود. تزلزلی که با شروع طوفان بیداری اسلامی آغاز گردید و با تهاجم غیرقانونی به یمن که کشوری مستقل است به عمق خود رسید. بنابراین طی ماه های آینده باید منتظر بود تا نشانه های جدیدتری از این تزلزل را از یک سو و اقدامات نمایشی برای پوشاندن آثار فاحش این خرابی را از سوی دیگر به نظاره بنشینیم.

آفرینش:نیازمنطقه به یک توافق تاریخی

«نیازمنطقه به یک توافق تاریخی»عنوان سرمقاله روزنامه آفرینش به قلم حمیدرضا عسگری است که در آن می خوانید؛شاید تقدیر خاورمیانه و کشورهای این منطقه بر آن است که همواره شاهد تحول، درگیری و هیجانات سیاسی، نظامی و اقتصادی باشند. اگر چه اکثر این تحولات با برنامه و نقشه های طراحی شده از آن سوی آتلانتیک و دیگرقدرت های شرقی، شکل می گیرد، اما تنها راه مدیریت این بحران ها و کاهش تنش ها صرفا ً از توان کشورهای منطقه بر می آید و بس!. چرا که هدف اصلی این تحولات کنترل رفتار و تاثیر گذاری بر نوع فعالیت های استراتژیک قدرت های منطقه ای می باشد و نمی توان هیچیک از تحولات موجود را بدون حضور این کشورها تفسیر و تحلیل کرد.

امروز جمهوری اسلامی ایران در مرکز این تحولات از سوریه و لبنان گرفته تا عراق و یمن، نقش این کشور غیرقابل انکار می باشد. امروز ایران در مذاکره ای مستقیم با قدرت های جهانی قرار گرفته و سیر تحولات و توافقات احتمالی در تاریخ بین الملل ماندگار خواهد شد. توافقی تاریخی که می تواند آینده منطقه را به سمت آرامش و ثبات پیش ببرد و یا درصورت شکست، آسیب ها و تنش های فراوانی را بر منطقه بار کند.

شاید به زعم برخی ارتباط دادن پرونده هسته ای به دیگر مسائل سیاسی و تحولات منطقه ای کار درستی نباشد، اما باید اذعان داشت که خواسته یا ناخواسته امروز موفقیت یا شکست در این مذاکرات تاریخی، تاثیر بسزایی در سرنوشت جنگ های احتمالی، تنش های اقتصادی، تحرکات نظامی، و... خواهد داشت. صرفا درتحولات جاری همچون مسئله داعش در منطقه و اوضاع یمن، می توان به راحتی پیش بینی کرد که وقوع توافق هسته ای، آغاز راهی برای همکاری های بین المللی درجهت تبدیل گفتمان تقابل به گفتمان تعامل میان ایران و غرب خواهد بود.

لذا باید از این حیث این توافق احتمالی را رویدادی تاریخی دانست، چرا که تحقق آن می تواند راهکاری برای حل و فصل بسیاری از منازعات منطقه ای باشد و از قبل آن بسیاری از موضوعات همچون تروریست، تفرقه های قومی مذهبی، و رقابت های منطقه ای درچارچوب مدل گفتگوهای چندجانبه مورد بررسی قرار گیرد. اما شکست این مذاکرات، رشته اعتماد سازی و تعامل میان ایران و دیگر قدرت های جهانی را از هم گسسته خواهد کرد.

درصورت عدم توافق هسته ای، شاهد شدت رقابت های منطقه ای و احتمال تبدیل شدن آن به خصومت و رویارویی مستقیم خواهد شد. امروز کشورهایی همچون عربستان، قطر، ترکیه، مصر،... و تل آویو، به دنبال این هستند تا مذاکرات هسته ای به سرانجام نرسد و فشارهای تحریمی برایران مستدام و افزایش یابد. رویارویی درجبهه های مختلف سیاسی، اقتصادی، واحتمالا نظامی، با ایرانی که در محاصره تحریم های سنگین اقتصادی و سیاسی قرار دارد، بسیار مطلوب می باشد، تا اینکه ایران با یک موفقیت بزرگ از تعامل با غرب به حل و فصل مشکلات منطقه ای پای بگذارد.

بیهوده نیست که جان کری وزیر امورخارجه ایالات متحده پیش از دیدار با همتای ایرانی خود، ابراز می کند که "ایران و 1+5 درآستانه یک توافق تاریخی قرار دارند."

نکته قابل توجه اینکه کری پیش از این ملاقات ابراز می کند که قصد دارد "از ایران بخواهد تا حوثی ها را به پای میز مذاکره برگرداند!".

این موضوع نشان دهنده این است که هنوز در ابتدای راه، پتانسیل های فراوانی برای نوعی تعامل و همکاری برای حل و فصل مناقشات منطقه ای میان ایران وغرب وجود دارد. لذا باید امیدوار بود تا نیاز خاورمیانه به یک" تحول تاریخی" محقق شود و با مساعی طرفین و تعادل قوای سیاسی میان رقبای منطقه ای، شاهد آرامشی نسبی در چالش ها و تقابل های موجود باشیم.

آرمان:آینده روابط ایران و آمریکا

«آینده روابط ایران و آمریکا»عنوان یدداشت روز روزنامه آرمان به قلم فیاض زاهد است که در آن می خوانید؛ملاقات محمدجواد ظریف، وزیرخارجه کشورمان با همتای آمریکایی خود جان کری در محل اقامت هیأت ایرانی در کنار سخنان رئیس جمهور اهمیت زیادی دارد. واقعیت این است که با حل پرونده هسته ای با کلیدی که آقای روحانی آن را نمایان کردند، می تواند سرآغاز باز شدن قفل های بزرگ دیگری باشد به این معنی که حل پرونده هسته ای ایران، تنها حل پرونده هسته ای نیست! بلکه نشانگر اراده جامع و همه جانبه از سوی دولت های آمریکا و ایران برای این منظور است که حل پرونده هسته ای را پلی برای پایان بحران بی اعتمادی تاریخی میان خود قرار دهند و این روش می تواند الگوی مناسبی برای مذاکره در حوزه های دیگر باشد. جمهوری اسلامی ایران توان فوق العاده ای در حل وفصل مشکلات منطقه ای دارد.

مشکلات امروز ایالات متحده و دولت های غربی درمنطقه خاورمیانه فراوان است و آن ها به خوبی می دانند متحدان سنتی آن ها قادر به حل این بحران ها نیستند. به رغم اظهاراتی که مقامات آمریکایی در موردعلاقه مندی به روابط آمریکا و عربستان سعودی مطرح می کنند ولی بازتاب همین سخنان دررسانه های آمریکایی ناشی ازنگرانی مثبت درلایه های مختلف و بیرونی به دستگاه سیاسی عربستان سعودی است. به نظر می رسد که عربستان دیگراعتمادی به آمریکا ندارد.

آمریکایی ها نیز بعد از حوادث 11سپتامبر دیگر به عربستان سعودی اعتماد ندارند. درنتیجه نباید فریب مناسبات ظاهری بین دو کشور را خورد. همین که دولت آمریکا برخلاف میل عربستان و رژیم صهیونیستی با ایران وارد گفت وگو شده است نشان می دهد که راهبردهای آمریکا درخاورمیانه درحال تغییر است. حرکت نمادین جان کری برای ورود به خاک ایران در نیویورک در مقر سازمان ملل که حداقل در سه دهه گذشته بی سابقه بود نشان می دهد، آمریکایی ها طالب این هستند که اگر شرایط در ایران هم به خوبی پیش رود، قدم جلو بگذارند و پیشدستی کنند.

دولت آمریکا وایران درآینده نه چندان دور می توانند در مورد بحران های منطقه ای، مسئله خلع سلاح هسته ای، مسائل مربوط به انرژی و ارائه چهارچوب و برداشت درست ازوضعیت جوامع اسلامی در اروپا و آمریکا و همین طور اصلاح نگرش اسلام هراسی در خصوص کشورهایی مثل ایران و درک درست از اعتقادات برای ادامه گفت وگوهای دوجانبه و چندجانبه مذاکره کنند و این یک فرصت تاریخی است که ایران نیز می تواند با کسب امتیازاتی در میان رقبای منطقه ای خود ازجمله ترکیه و عربستان سعودی، جایگاه خود را استحکام بیشتری ببخشد. توافق دهم تیر می تواند شروعی برای حل بسیاری از مسائل ما با جامعه بین الملل باشد.

شرق:خلیج فارس ورای اسناد جغرافیایی

«خلیج فارس ورای اسناد جغرافیایی»عنوان سرمقاله روزنامه شرق به قلم احمد مسجد جامعی است که در آن می خوانید؛چند سال پیش، آیت الله هاشمی رفسنجانی، که بر تفسیر و علوم قرآنی احاطه دارند، درباره خلیج فارس و نام تاریخی آن، در خطبه های نماز جمعه و در برخی مجالس رسمی با حضور سفیران و نمایندگان کشورها، به موضوع مهمی اشاره کردند: «در قرآن کریم در چهار آیه از «دو دریا» سخن گفته شده است. در سه مورد از آنها، در سوره کهف (آیه ٦٠)، از محل دیدار حضرت موسی با حضرت خضر با تعبیر «مجمع البحرین» یعنی جایی که دو دریا به هم می رسند، سخن به میان آمده و نیز در دو آیه دیگر، در سوره فرقان (آیه ٥٣) و سوره الرحمن (آیه ١٩) ترکیب «مَرَجَ البحرین» تکرار شده است. نکته قابل توجه این است که تقریبا ٩٥ درصد مفسران از صدر تا امروز گفته اند منظور قرآن کریم از دو دریا «دریای فارس و روم» بوده است. بنده خودم مراجعه کردم و تعداد زیادی از این تفسیرها را دیدم و ملاحظه کردم... در ٩٥ درصد تفاسیر، هرکس اینجا رسیده، گفته بحر فارس است».

بارها گفته شده است رسیدن به نام درست و تاریخی و غیرمجعول این دریای وسیع، نیازی به پژوهش های گسترده و صرف وقت و هزینه هنگفت و مراجعه به آثار متنوع تاریخی و غیرتاریخی ندارد، زیرا در هیچ سند، نقشه، نوشته و کتاب معتبری، اساسا این نقطه از سرزمین ایران را جز با نام پارس یا صورت عربی شده فارس ننوشته اند.

بااین همه، به نظر آقای هاشمی: «ممکن است» علمای آنها «بگویند ما به نقشه ها کاری نداریم، ولی تفاسیر را که قبول دارید!». خوشبختانه جست وجو و مراجعه به آثار متنوع تاریخی و جغرافیایی، تفسیری، لغوی و امثال این موضوعات در لوح های فشرده و پایگاه های اینترنتی بسیار آسان شده و کافی است در یکی از این الواح ویژه تفسیر و علوم قرآنی دو کلمه «بحر فارس» جست وجو شود. نتیجه بسیار روشن است؛ جالب است که در بیشتر تفاسیر، نشانه جغرافیایی «بحر فارس» ارائه نشده، یعنی غالبا می دانسته اند منظور کجاست و موضوع به قدری روشن و واضح بوده که هر توضیحی زائد و اضافه به نظر می رسیده است.

بنابر این، به قول آقای هاشمی: «در کتب دینی معتبر ما همه جا صحبت از دریای فارس است» و «این سندهای مهم ارزشمندی است»، اما شگفتا که از چند دهه پیش تاکنون، بر خلاف همه مآخذ موجود، نام دیگری به دریای پارس داده اند و گاه دیگران را هم سرزنش می کنند که چرا خلیج فارس را با نام درست آن خوانده اند. «خب، این یک اشتباه تاریخی است و از این چیزی به دست نمی آید جز تفرقه و اختلاف». سابقه این نام مجعول به زمانی بازمی گردد که پهلوی دوم قصد داشت رژیم صهیونیستی را به رسمیت بشناسد و در میان رهبران حکومت های عربی، عبدالناصر برای رویارویی با او از این نام مجعول سخن به میان آورد و دیگران هم از وی پیروی کردند.

حال آنکه تا پیش از آن حتی در نوشته ها و تحقیقات تاریخی و جغرافیایی و سیاسی کشورهای عربی، نامی جز «الخلیج الفارسی» نوشته نمی شد. سال ها پیش دوست پژوهشگری کتابی از محقق عراقی، صالح احمد العلی را در باب تاریخ بصره در دست داشت که در ١٩٥٣ در بغداد منتشر شده بود و همه جا مؤلف از خلیج فارس سخن گفته بود، اما در چاپ چند سال بعد آن، فقط همه جا نام مجعول را جایگزین کرده و بقیه کتاب همان چاپ پیشین بود! و متأسفانه از این قبیل نمونه ها اندک نیست.

ازاین رو همواره در سال هایی که نمایشگاه بین المللی کتاب تهران را برگزار می کردیم، یک اصل اساسی را همواره در نظر داشتیم؛ کتاب های خارجی که از عنوان جعلی برای خلیج فارس استفاده کنند، حق حضور در نمایشگاه را ندارند. این رویکرد مخالفانی را داشت که می گفتند در بعضی از کتاب های تحقیقی از این نام جعلی استفاده می کنند و چاره ای جز پذیرش آن آثار نیست. این یک تحریف آشکار تاریخی است. اگر از نوشته ها و مطالب خبری و تبلیغاتی و احساسی، چنین حرکتی قابل چشم پوشی باشد، از محققان و اصحاب فکر و نظر گناهی نابخشودنی است و وجهه علمی آثار آنها را از میان می برد.

گذشته از نام خلیج فارس که درباره آن به ویژه در سال های اخیر کتاب ها و مقاله ها نوشته اند، اختصاص روزی به نام خلیج فارس درواقع برای اشاره به اهمیت فرهنگ و تمدن عمیق و پرسابقه مردمانی است که قرن های متمادی در اطراف آن زندگی کرده اند و خلیج فارس آنها را به یکدیگر پیوند می داده است؛ از انواع خوراک و پوشاک گرفته تا گویش های متنوع محلی و شعر و موسیقی و دیگر مظاهر حیات اجتماعی، که همگی جزئی جالب و شگفت انگیز از سرگذشت و زندگی اقوام ایرانی در طول تاریخ بشری است.

چند سال پیش که مسئولیت وزارت ارشاد را بر عهده داشتم، نشریه نشنال جئوگرافیک از نامی مجعول برای خلیج فارس استفاده کرد و شبکه تلویزیونی الجزیره به این موضوع دامن زد به همین دلیل عذر نمایندگان آن نشریه و شبکه را خواستم و دفتر آنها را تعطیل اعلام کردم. این کار با مخالفت هایی از داخل هم روبه رو شد، زیرا آن را تندروانه می دانستند. اما همین کار باعث عذرخواهی آنها شد و متعاقب آن، پیشنهاد روزی به نام خلیج فارس را در پی آورد و روز باز پس گیری هرمز از پرتغالی ها (١٠ اردیبهشت ١٠٠١) به نام خلیج فارس در تقویم ملی ثبت شد.

مردم سالاری:راهبرد اصلاحات

«راهبرد اصلاحات»عنوان سرمقاله روزنامه مردم سالاری به قلم احسان کیانی است که در آن می خوانید؛در روزهای گذشته اخبار مساعدی از گشایش هایی در ارتباط با برخی گروه های سیاسی و دانشجویی اصلاح طلب به گوش رسید که در کنار آغاز فعالیت انتخاباتی جبهه اصلاحات؛ نویدبخش تداوم تحرکات سیاسی آنان برای حضور مؤثر در انتخابات مجلس دهم خواهد بود. اما در مقابل واکنش تند برخی احزاب اصولگرا به خبر تأسیس «حزب اتحاد ملت ایران اسلامی» نشان از آن داد که هنوز سایه رخدادهای نشأت گرفته از حوادث دهمین انتخابات ریاست جمهوری بر سر اصلاح طلبان سنگینی می کند. نگارنده پیش از این نیز در چندین یادداشت متذکر شدم که حصول موفقیت های سیاسی و کسب پیروزی های انتخاباتی؛ متضمن و موکول به عبور از فضای امنیتی و بازگشت به فضای سیاسی پیش از سال 1388 می باشد و گشایش در این گره فروبسته تنها با اراده سیاسی طرفین آن حوادث امکان پذیر خواهد بود.

به خصوص که انتخابات آتی، از حیث نوع برگزاری و شیوه جلب رأی عمومی جامعه، تفاوت های مهمی با انتخابات ریاست جمهوری دارد.

نکته اول احراز صلاحیت نامزدهای انتخابات مجلس است. اصلاح طلبان حتی پیش از حوادث سال 1388 نیز وضعیت مناسبی در این مسأله نداشتند چه رسد به اکنون که بهانه برای رد صلاحیت اصلاح طلبان فراوان است. نکته دوم این که به منظور کسب رأی کافی برای ورود به مجلس باید به خواسته های منطقه ای و شهری اکثر استان های کشور توجه نمود و از ابراز شعارها و برنامه های صرفاً سیاسی و کلان نگر خودداری کرد که در این زمینه اصلاح طلبان نیازمند جلب نظر افراد معتمد این مناطق می باشند که بدون پیش شرط پذیرش حضور کلی جناح اصلاح طلب، امکان پذیر نخواهد بود. پس انتظار می رود اصلاح طلبان پیش از آن که به مقدماتی هم چون برگزاری جلسات حزبی، تبلیغات انتخاباتی و تعیین نامزد بپردازند؛ راهبرد تازه ای برای حل مسائل پیش گفته تعیین و زمینه های بازگشت به فضای طبیعی عرصه سیاست را فراهم کنند.

البته راهبرد معقول حل مسأله، مشخص است و پیش از این بارها از سوی تعدادی از فعالان سیاسی و مطبوعاتی اصلاح طلب به آن اشاره شده است. همان گونه که کلید قفل های فروبسته سیاست خارجی از مسیر تدبیر و گفت وگو حاصل شد، در زمینه سیاست داخلی نیز چنین است. گفت وگوی صریح، شفاف، منصفانه و واقع بینانه با حاکمیت و تبیین سیاست ورزی اصلاح طلبانه مبنی بر خروج از فضای مبهمی که در آن مرزهای سیاسی درون و بیرون از نظام، مخدوش شده؛ تنها راهبرد این مسأله است. ممکن است برخی با بیان محذوریت های اخلاقی نسبت به کسانی که حضوری در سیاست و رسانه ای برای بیان نظرشان ندارند، نقد گذشته را نوعی بی اخلاقی در حق آنان تلقی کنند.

ولی پرسش این جاست که آیا اخلاقی است که یک جریان کارآمد(اصلاحات) و مهم تر آن یک تفکر راه گشا (اصلاح طلبی) قربانی کنش ورزی های عده ای معدود در جریان حوادث تلخ سال 1388 شود؟! بی شک پاسخ منفی است. واقعیت این است که عرصه سیاست ورزی در ایران به شدت به تعاملات شخصیت های مهم و مرجع اصلاح طلب در زمین سیاست وابسته است. سخن ماندگار نلسون ماندلا را به یاد بیاوریم که گفت: «هر دو طرف، مذاکره با طرف مقابل را نشانه ضعف و خیانت به اصول خود می دانست. می دانستم دوستانم پیشنهادم را محکوم می کنند ولی گاهی اوقات یک رهبر مجبور می شود راه تازه ای را در پیش بگیرد».

ابتکار:زنده به کار کارگران هستیم

«زنده به کار کارگران هستیم»عنوان سرمقاله روزنامه ابتکار به قلم فواد شمس است که در آن می خوانید؛در هر جامعه ی انسانی تولید کنندگان اصلی ثروت و رفاه، کارگران هستند. اما همین کارگران خود کمترین بهره را از حاصل دسترنج خود می برند. در جهان مدرن کارگران ستون فقرات ساختار اجتماعی هستند. اما معمولا از حق و حقوق خود محروم هستند. در طول یکی دو قرن اخیر اما کارگران برای دستیابی به حقوق خود جنبشهای سیاسی و صنفی فراوانی داشته اند. تا جایی که تحولات عمده تاریخ معاصر بشر به دست متحد کارگران رقم خورده است. روز اول ماه می نیز یکی از رو زهای ماندگار در تاریخ بشر است. این روز بهانه ای است برای این که بار دیگر به وضعیت کارگران جهان نگاهی بیاندازیم. ببینیم که این زحمتکشان چه راه طولانی و پر فراز و نشیبی برای رسیدن به حقوق خود را طی کرده اند.

در تاریخ معاصر ایران مدرن نیز کارگران همواره در تحولات اصلی جامعه نقش آفرین بوده اند از دوران مشروطه تا ملی شدن صنعت نفت تا انقلاب سال 57 همواره کارگران جزو اصلی ترین نیروهای اجتماعی شرکت کننده در تحولات بوده اند. کارگران در انقلاب اسلامی نقش پر رنگی داشتند به صورتی که یکی از خواستهای این انقلاب مردمی توزیع دوباره ثروت و اهمیت بیشتر به نیرو ی کار بوده. اما بعد از گذشت سالها اکنون که در روز جهانی کارگر در سال 94 هستیم باید ببینیم که آیا کارگران به مطالبات به حق خود رسیده اند یا نه؟ وضعیت فعلی طبقه کارگر نشان می دهد که این امر هنوز محقق نشده است. کارگران وضعیت معیشتی مناسبی ندارند. فشار اقتصادی فراوان بر گرده شان است. از طرف دیگر حتی در سطح گفتمانی برخلاف سالهای ابتدایی انقلاب دیگر کسی از مسئولان زیاد به کارگر اهمیت نمی دهد. کارگران بیش از گذشته به حاشیه رانده شده اند. بی توجهی به مطالبات کارگری در میان مدت می تواند تبعات اجتماعی و حتی سیاسی نه چندان مطلوبی را به بار بیارود.

این روزها مسئله اصلی کارگران بیشتر خود مقوله ی «کار» است. بی کاری یکی از معضلاتی است که گریبان گیر جامعه ما است. در شرایط فعلی امنیت شغلی بیشتر از سایر خواستهها برای کارگران دغدغه ایجاد کرده است. مشکلاتی نظیر معیشت و تنگناهای آن وجود دارد اما حفظ همین وضعیت برای بسیاری از کارگران دغدغه ایجاد کرده است. معیشت پایدار در اولویت اول برای جامعه کارگری است. کارگران در شرایط فعلی در چنان وضعیتی قرار گرفته اند که دغدغه از بین رفتن اشتغال خود را دارند. زمانی که کارگر چنین دغدغه ای در حین کار داشته باشد، نباید از او انتظار داشت که با شرایط بهتری برای مجموعه خود کار کند. این موضوع در نهایت به رونق اقتصادی کشور ضربه می زند.

در حال حاضر قراردادهای کوتاه مدت در کارهایی که ماهیت مستمر دارند، بسیار آسیب رسان است. این آسیب اولین ضربه خود را به محیط کار وارد می کند و منابع با خسارت مواجه می شود. نتیجه آن است که وقتی کارگر احساس امنیت نکند و ندارند که بعد از قرارداد کوتاه مدت به کار گرفته خواهد شد یا خیر، موجب می شود تعلق کافی به محیط کار نداشته باشد و خود را کارگر موقت بداند. قراردادهای موقت بزرگترین ضربه را به طبقه کارگر ایران زده است. در کنار آن موج عجیب و غریب خصوصی سازیهای بی حساب و کتاب بیش از گذشته به وضعیت نیروی کار در ایران ضربه وارد کرده است. در نتیجه می توان یکی از خواسته های اصلی کارگران در شرایط فعلی را تامین امنیت شغلی برای کارگران و تمامی مزدبگیران در جامعه دانست.

از طرف دیگر به بهانه ی خصوصی سازی شاهد بی کار سازی بسیاری از کارگران هستیم. در نتیجه در این روز باید از مسئولان خواست که نسبت توقف اخراج و بیکارسازی کارگران اقدام لازم را صورت دهند. در کنارش لغو قراردادهای موقت و سفید امضاء از دیگر خواستهای کارگران است. بعد ازاین که این حداقلها و کف مطالبات تامین شد باز هم باید به فکر افزایش فوری حداقل دستمزدها براساس اعلام نظر خود کارگران از طریق نمایندگان منتخب آن ها در مجامع عمومی کارگری و پرداخت فوری دستمزدهای معوقه کارگران و همچنین افزایش و رفع هرگونه تبعیض در پرداخت مستمری بازنشستگان و بهره مندی آنان از تامین اجتماعی و خدمات درمانی را در نظر گرفت. به نظر می رسد تنها با تامین این کف مطالبات طبقه کارگر است که می توان امید داشت که همبستگی اجتماعی جامعه از بین نرود و کارگران در کنار دیگر اقشار جامعه به فر رونق اقتصادی و به پیشرفت کشور باشند. باری تحقق این خواسته ها به نظر می رسد باید اجازه تشکیل اتحادیه ها و سندیکاهای مستقل کارگری داده شود تا کارگران بتوانند مطالبات خود را به صورت مستمر و مدنی پیگیری کنند.

به هر روی سیاست های اقتصادی که در جهای کنونی معروف به تعدیل اقتصادی و نئو لیبرالیسم است تجربه ناگواری برای جامعه ما بوده است. در سالهای اخیر تجربه ناگوار آن را در کشورهایی همچون ایرلند، یونان، اسپانیا، پرتغال و ایتالیا می بینیم. در ایران نیز نشانه های شکست خود را نشان داده است. سیاستی که عملا باعث ویرانی تولید ملی، بیکاری لجام گسیخته ی کارگران، و تشدید فقر و شکاف طبقاتی در کشور شده است. در چنین شرایطی به نظر می رسد توجه ویژه به کارگران اهمیت دوچندانی پیدا می کند تا با اتکا به نیروی متحد خود کارگران از این وضعیت بیرون بیاییم.

دنیای اقتصاد:تغییر در ریاض- تدبیر در تهران

«تغییر در ریاض- تدبیر در تهران»عنوان سرمقاله روزنامه دنیای اقتصاد به قلم محمود صدری است که در آن می خوانید؛تحولات سیاسی ناگهانی در عربستان سعودی، اساسا پدیده ای در حوزه سیاست داخلی و نبرد قدرت در این کشور است؛ اما بی تردید متاثر از تحولات منطقه ای رقم خورده و بر این تحولات تاثیری جدی خواهد گذاشت. تا آنجا که به تحولات داخلی عربستان مربوط می شود، برکناری امیر مقرن بن عبدالعزیز از ولیعهدی و گماردن محمد بن نایف به جای وی و همچنین انتصاب محمد بن سلمان به نایب ولیعهدی، صرفا نوعی تغییر نسلی در خاندان آل سعود به شمار می رود و نمی توان آن را تغییری بنیادی در زمینه گردش نخبگان عربستان خواند.

تنها نکته مهم در این زمینه این است که از سال 1932 تاکنون رویه در عربستان این بوده که پادشاه و ولیعهد حتما یکی از پسران ملک عبدالعزیز، بنیان گذار پادشاهی سعودی باشند؛ اما این بار، یکی از نوه های ملک عبدالعزیز (محمد بن نایف) ولیعهد و نوه دیگرش (محمد بن سلمان) نایب ولیعهد شده است. نایف 55 ساله و محمد بن سلمان 30 ساله است؛ بنابراین اهمیت این دگرگونی در این است که میانگین سنی سیاستمداران سعودی اندکی پایین آمده و ارتباط با گذشته خاندان سعودی قدری سست تر شده است. از این حیث انتخاب محمد بن سلمان که فرزند سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان است، اهمیت بیشتری دارد؛ زیرا این احتمال وجود دارد که چند سال دیگر در تغییری مانند آنچه دو روز گذشته رخ داد، ولیعهد برکنار شود و نایب وی جایش را بگیرد. چنین تغییری که چندان نامحتمل نیست، ترکیب سنی حاکمان عربستان را ناگهان دگرگون خواهد کرد و نسلی سراپا نو را به قدرت خواهد رساند.

وجهی از تحولات عربستان که به ایران و دیگر کشورهای منطقه مربوط می شود، پیچیده تر است. ایران در سال های اخیر در چند حوزه عربستان را به هزیمت واداشته و سیاست خارجی این کشور را با چالش هایی جدی روبه رو کرده است. عربستان سه سال پیش امیدوار بود حکومت سوریه را سرنگون کند و ایران با این سیاست مخالف بود. تا امروز ایران به هدف خود رسیده، اما عربستان نرسیده است. عربستان از زمان سرنگونی صدام حسین، اصرار دارد حکومتی همسو با آموزه های مرامی و سیاسی خود در عراق برپا کند؛ اما نتوانسته و ایران در این ناتوانی عربستان سهم زیادی داشته است. همچنین عربستان با تغییراتی که در ماه های اخیر در یمن رخ داده، مخالف است و برخلاف ایران، خواستار اعاده وضع پیشین است؛ اما هنوز موفق نشده و سیاست خارجی ایران در این حوزه هم هنوز برتری خود را حفظ کرده است.

افزون بر این تحولات منطقه ای، عربستان سعودی از دو دهه پیش تاکنون به معضل اصلی سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه تبدیل شده و ادامه هم پیمانی آمریکا و عربستان به شکل کنونی در واشنگتن مخالفانی جدی یافته است. همان گونه که در دهه 1970 میلادی رابطه حسنه آمریکا با ژنرال پینوشه دیکتاتور شیلی، بزرگ ترین ضعف سیاست خارجی این کشور انگاشته می شد، از زمان انفجارهای 11 سپتامبر 2001 به بعد نیز رابطه با عربستان سعودی به بزرگ ترین سرافکندگی دولت آمریکا تبدیل شده است. آمریکایی ها در زمان پادشاهی ملک عبدالله، شاه پیشین عربستان کوشیدند این کشور را به تغییراتی در حوزه سیاسی و فاصله گرفتن از ارتجاع سیاسی وادار کنند؛ اما موفق نشدند. در همین مدت، به ویژه در یک سال اخیر، سیمای روابط ایران و آمریکا تغییر کرده و اهمیت استراتژیک عربستان به عنوان کارگزار آمریکا و لنگری بر پای ایران کاهش یافته است.

بنابراین، بعید نیست که تغییرات کنونی در ساخت سیاسی عربستان، علاوه بر مقتضیات داخلی و کشاکش های نسلی بین نخبگان حاکم، پاسخی به تحولات منطقه ای و نوعی چاره جویی برای تنگناهای سیاست خارجی عربستان هم باشد. گماردن عادل الجبیر به جای سعود الفیصل به عنوان وزیر خارجه نشانه ای از چنین سیاستی است. عادل الجبیر مهم ترین سیاستمدار عربستانی است که عضو خاندان سلطنتی نیست و سال ها سفیر عربستان در آمریکا بوده و با رهبران واشنگتن روابط نزدیک دارد.

موضوع دیگری که پیوند تغییرات سیاسی در عربستان را با مسائل منطقه ای و به ویژه ایران نشان می دهد، تلقی دو مقام جدید یعنی ولیعهد و وزیر خارجه جدید عربستان از ایران است. این دو از طرفداران اتخاذ سیاست سختگیرانه در برابر ایران و در عین حال مورد وثوق آمریکایی هستند و بعید نیست که بکوشند سیاست خارجی ایران، از جمله مذاکرات جاری ایران و غرب را به تنگنا بکشانند؛ بنابراین محتمل است که رهبران عربستان با بهره گیری از این تغییرات و به ویژه انتصاب وزیر خارجه جدید، آن را حرکتی اصلاحی جلوه دهند و بکوشند طرف های غربی مذاکره با ایران را متقاعد کنند که در عربستان زمینه های کافی برای دموکراتیزه شدن وجود دارد و این کشور همچنان دارای قابلیت های کافی و مشروع برای مهار ایران است.

اما ایران کماکان برگ های برنده ای در اختیار دارد که رجحان آن بر برگ های عربستان آشکار است. ایران از حیث قابلیت ها و پیشینه دموکراتیک و گردش نخبگان، فرسنگ ها از عربستان جلوتر است و این متاعی است که در بازار افکار عمومی جهان، به ویژه مغرب زمین، خریداران بسیاری دارد. همچنین نفوذ منطقه ای ایران بیشتر مستظهر به فرهنگ و سیاست است تا اقتصاد و سلاح و طبعا پایداری اش بیشتر است. نتیجه این دو، یعنی پیشینه دموکراتیک ایران و پایداری سیاست منطقه ای آن، بیشتر بودن ثبات سیاسی ایران از عربستان است که دیپلمات های ایرانی در ماه های اخیر نشان داده اند روش واگوکردن آن را برای جامعه جهانی می دانند.