استرس با بدن ما چه مي‌کند؟

 خسارات اجتماعي ناشي از استرس بسيار بالا است و در صورتي که همچنان سير صعودي خود را طي کند، بار هزينه‌هاي خدمات اجتماعي از جمله ارايه خدمات پزشکي براي افرادي که در اثر استرس شديد دچار بيماري مي‌شوند، حقوق بازنشستگي زود هنگام براي افرادي که به علت بيماري‌هاي ناشي از استرس شديد از کار افتاده‌اند و هزينه‌هاي معلوليت ناشي از حوادث که به علت استرس بالا به وجود آمده‌اند، مانند تصادفات بر جامعه تحميل مي‌شود.

علاوه بر آن، استرس اغلب مردم را تند مزاج مي‌کند و اين امر بر روي کيفيت کلي زندگي افراد تأثير مي‌گذارد. سالانه مبالغ زيادي صرف هزينه‌هاي ناشي از عواقب استرس محيط کار مي‌شود که مي‌توان به کارگريزي و کاهش ميزان عملکرد افراد اشاره کرد. به هرحال هر عملي که بتواند از تأثيرات مخرب استرس در جامعه بکاهد، جامعه‌اي سالم‌تر و شادتر را به دنبال دارد که در زمينه‌هاي پيشرفت آن جامعه نقش چشمگيري دارد.

دکتر ايرج خسرونيا در همين راستا در گفت‌وگو با ايسنا ، با بيان اينکه استرس بلند مدت، يکي از شايع‌ترين علل بيماري فشار خون و ساير بيماري‌هاي قلبي است، تاکيد کرد: امروزه اعتقاد بر اين است که استرس بلند مدت مي‌تواند خطر ابتلا به بيماري‌هاي روحي و رواني را افزايش دهد و همچنين تغييرات رفتاري که به واسطه آن ايجاد مي‌شوند با کاهش ميزان مشخص سلامت جسمي ارتباط دارد که از جمله اين تغييرات افزايش و زياده‌روي در مصرف مواد مخدر است.

اين عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران تصريح کرد: هرگونه اختلال که موجب بر هم زدن سلامت رواني و آرامش جسمي افراد شود، استرس نام دارد و اين اختلال زماني رخ مي دهد که بدن بايد کارهايي بيش از حد توانايي خود انجام دهد. نتيجه استرس براي اشخاص، خانواده ها، جامعه و سازمان هايي که دچار استرس سازماني هستند، بسيار زيان آور است.

استفاده از آرام بخش‌ها، درمان واقعي استرس نيست
رييس جامعه پزشکان متخصص داخلي کشور با اشاره به اينکه استفاده از آرام بخش‌ها، درمان واقعي استرس نيست، افزود: وقتي تحت تأثير استرس بسيار بالا قرار داريم، خطر وابستگي به مواد مخدر نيز افزايش مي‌يابد که اين امر باعث اختلال در روابط شخصي فرد مي‌شود و رفتار شخص در منزل و محيط کار بسيار پرتنش و استرس‌زا مي‌شود. داروهاي مجاز همچون آرام بخش‌ها اگرچه در کوتاه مدت باعث از بين بردن علايم نگراني مي‌شود، اما مصرف مداوم آن اعتيادآور است و تأثيرات جانبي مثل عدم تمرکز، هماهنگي ضعيف دستگاه‌هاي بدن و حتي گيجي را به همراه دارد.

خسرونيا با بيان اينکه کورتيزول يکي از هورمون‌هاي بدن است که توسط غده آدرنال يا فوق کليه ترشح مي‌شود، گفت: ترشح کورتيزول در جريان واکنش بدن به استرس، در سطح بالايي صورت مي‌گيرد و نيز به دليل آن که کورتيزول مسئول چند تغيير مربوط به استرس در بدن است به آن، هورمون استرس گفته مي‌شود.

اين متخصص داخلي با بيان اينکه در محيط پراسترس کنوني، واکنش بدن به استرس آنقدر زياد فعال مي‌شود که اغلب فرصت لازم براي بازگشت به حالت طبيعي و عادي به دست نمي‌آورد، گفت: در اين شرايط استرس‌ها تبديل به استرس مزمن مي‌شوند. همچنين وجود سطح بالا و طولاني مدت کورتيزول در جريان خون داراي تأثيرات منفي از جمله اختلال در عملکرد شناختي، اختلال در عملکرد غده تيروئيد، عدم تعادل ميزان قند خون، کاهش تراکم استخوان، کاهش بافت عضلات، افزايش فشار خون و تضعيف سيستم دفاعي و واکنش‌هاي تحريکي بدن دارد که براي نگهداري کورتيزول در سطحي مناسب و تحت کنترل، بايد واکنش‌هاي آرامشي بدن پس از هر واکنش به استرس، فعال شود.

ارتباط هورمون استرس با مرگ قلبي
دکتر منوچهر قاروني، متخصص قلب و عروق نيز در خصوص تاثيرات منفي استرس بر بروز بيماري‌هاي قلبي تاکيد کرد: تحقيقات محققان بيانگر آن است که ميزان بالاي کورتيزول يا هورمون استرس بر مرگ در اثر بروز عوارض قلبي تاثيرگذار است؛ چرا که کورتيزول به منظور کمک به بدن براي رفع استرس و بازيابي ثبات بدني ترشح مي‌شود، اما ميزان بالاي اين هورمون با بروز عوارض قلبي و عروقي از جمله سندروم متابوليک که از علل آن چاقي و فشار خون بالا است، مرتبط مي‌شود. همچنين اين هورمون خطر تصلب شرايين را نيز به شدت افزايش مي‌دهد.

اين متخصص قلب و عروق با اشاره به اينکه استرس‌هاي رواني مي‌توانند تغييراتي را در بدن ايجاد کنند که منجر به برخي اختلالات در عملکرد اعضاي بدن شوند، يادآور شد: رابطه ميان استرس و بيماري‌هاي قلبي ثابت مي‌کند که استرس يک عامل خطر براي ابتلا به بيماري‌هاي عروق کرونر، انفارکتوس حاد ميوکارد و افزايش کلسترول است که مي‌توان گفت پيشرفت تکنولوژي و زندگي مدرن امروزي موجب تغييراتي در روش زندگي و شرايط اجتماعي وابسته به افزايش اختلالات استرسي و بيماري‌هاي قلبي و عروقي مي‌شود.

وي در ادامه افزود: با وجود اينکه پيشرفت تکنولوژي با تشخيص، درمان و تغيير درعوامل خطرناک بيماري‌هاي عروق کرونر، مي‌تواند بيماري و مرگ‌ و ‌مير قلبي را کاهش دهد، اما مرگ ‌و ‌مير بيماري‌هاي عروق کرونر با علايم سندروم حاد عروق هنوز علت اصلي مرگ، در کشو‌رهاي توسعه‌ يافته و در حال توسعه است.

اين عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران، با بيان اينکه استرس‌هاي رواني موجب انفارکتوس حاد ميوکارد، تاخير در بهبود بيماري و افزايش عوارض آن در طول درمان و نگهداري بيمار مي شود، تصريح کرد: بهترين روش‌ها براي مقابله با استرس ايجاد تغييرات سالم در شيوه زندگي است، به‌ صورتي‌ که زمان بيشتري براي استراحت و آرامش اختصاص داده شود.

دکتر اکرم السادات سجاديان، کارشناس ارشد مشاوره روان شناسي نيز در خصوص نقش استرس در روند بهبود سرطان پستان، گفت: اين سرطان به عنوان شايع‌ترين سرطان زنان، باعث استرس فراوان در زندگي بيماران مي‌شود، چرا که با درگيري عضو زنانه براي آينده فرد نقش آفرين است.

اين کارشناس ارشد مشاوره روان شناسي در ادامه با اشاره به اينکه از منظر روان شناسان سرطان پستان بايد يک سانحه فرض شود که داراي تبعات زيادي است، خاطر نشان کرد: مشکلات روحي و استرس ناشي از ابتلا به سرطان پستان افراد را دچار گوشه گيري، انزوا از محيط اجتماعي و ترس از غير قابل درمان بودن سرطان، نگراني از توانايي مادر شدن به خصوص در زنان جوان و اختلال در روابط زناشويي مي‌کند.

وي در ادامه افزود: تشخيص بيماري سرطان براي اغلب بيماران دشوار است که افراد را به انزوا مي‌کشاند. بنابراين استرس موجب محدوديت فعاليت در افراد مي‌شود که در اين مرحله اعضا خانواده بهترين فردي هستند که با حمايت و درک موقعيت و شرايط افراد مي‌توانند در کاهش استرس کمک کننده باشند، اما بايد توجه داشت که حمايت بيماران مبتلا به سرطان نبايد توام با ترحم باشد چراکه ترحم اطرافيان موجب ناخوشايندي و افزايش استرس بيماران مي‌شود.

اين عضو هيات علمي پژوهشکده سرطان پستان در پايان يادآور شد: خانواده فرد مبتلا به سرطان بايد براي کمک به بازگشت بيمار به زندگي عادي، دانش کافي از بيماري، روند درمان و عوارض آن راکسب کنند، زيرا فرد و اطرافيان اغلب در هنگام اطلاع از ابتلا به بيماري داراي اطلاعات ناقص و گاهي اشتباه هستند؛ بنابراين کسب آگاهي موجب کاهش استرس در افراد مي‌شود و به درک متقابل مي‌انجامد.