آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده اید که در طول یک سال چه قدر از داروهای مختلف به شکل خودسرانه استفاده کرده اید؟ شاید بارها و بارها این کار را در طول سال به ویژه برای داروهایی که می توانستید به راحتی از داروخانه تهیه کنید، انجام داده باشید. بسیاری از افراد تصور می کنند که تهیه بدون نسخه یک دارو بدین معنی است که داروی مورد نظر مشکلی را برای بدن به وجود نمی آورد در حالی که این باور کاملا نادرست است و همه داروها باید با احتیاط و طبق نظر پزشک مصرف شوند.
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی خانواده بزرگی از داروها را تشکیل می دهند که نقش مهمی را در درمان بیماران ایفا می کنند. اما مصرف خودسرانه آنها می تواند مشکل ساز باشد. خیلی ها درباره این نوع داروها آشنایی ندارند و از آن به اشتباه در موارد غیرمرتبط استفاده می کنند.
درمانی در کار نیستایبوپروفن (
قرص ژلوفن نوع ژله ای ایبوپروفن است) یکی از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی محسوب می شود که خیلی از افراد از آن برای درمان سردرد استفاده می کنند. در حالی که مصرف این دارو به عنوان داروی برطرف کننده سردرد به صورت مستمر مشکلاتی را برای فرد به وجود می آورد. حتی بسیاری از بیماران تصور می کنند ایبوپروفن برای برطرف کردن تب مناسب تر از استامینوفن سات و به صورت خودسرانه آن را برای برطرف کردن تب استفاده می کنند.
مونا، مادر یک کودک 3 ساله است. او می گوید: «همیشه برای اینکه تب کودکم را پایین بیاورم طبق دستور پزشک از استامینوفن برای این منظور استفاده می کردم اما یک بار به پیشنهاد یکی از همکارانم برای پایین آوردن سریع تر تب از قطره ایبوپروفن استفاده کردم که باعث استفراغ و مشکلات دیگری برای فرزندم شد و او را برای درمان به بیمارستان بردم و همان موقع متوجه شدم که نباید این دارو را جایگزین می کردم.»
نسل جدید و قدیم در کنار همداروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی داروهایی هستند که باعث تسکیل درد، کاهش التهاب بافتی و کاهش تب می شوند. داروهای ضدالتهاب غیراستروئید گروه بزرگی را تشکیل می دهند و دارای 2 زیرمجموعه کلاسیک و جدید هستند. آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن، ایندومتاسین، دیکلوفناک، پیروکسیکام و مفنامیک اسید داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی کلاسیک و داروهایی مثل سلکوکسیب و اتوریکوکسیب داروهای جدید غیراستروئیدی جدید هستند.
تسکین تمام دردها؟داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی کاربرد زیادی دارند و اگر به صورت درست و اصولی مصرف شوند می توانند به درمان بسیاری از بیماری ها کمک کنند. متاسفانه بسیاری از افراد به دلیل عدم آگاهی از کاربرد این نوع داروها برای موارد غیرمرتبط از آنها استفاده می کنند که این مسئله می تواند مشکلاتی را به وجود بیاورد.
«دکتر بهروز مصلحی» پزشک و پژوهشگر می گوید: «داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی کاربردهای زیادی دارند که یکی از این کاربردها به عنوان ضددرد است. پس از استامینوفن که عوارض نسبتا کمی دارد، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی بیشترین داروهایی هستند که برای تسکین دردهای مختلف استفاده می شوند. دردهایی مانند دندان درد، استخوان درد، درد مفاصل، درد عضلات، درد ناشی از شکستگی استخوان، درد پس از اعمال جراحی، سردرد، میگرن، درد ناشی از قاعدگی، کمردرد و پادرد، با استفاده از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی تسکین پیدا می کنند.»
مصرف به شرط تجویزتب یک مکانیسم دفاعی خوب در بدن محسوب می شود که می تواند باعث بهبود فرد شود البته اگر دمای بدن از یک مقدار معینی بالاتر برود می تواند مشکلاتی را برای بدن به وجود بیاورد به همین دلیل تب باید زیر نظر پزشک کنترل شود. دکتر مصلحی در این رابطه می گوید: «داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی بعد از استامینوفن، بیشترین داروهایی هستند که برای کاهش تب استفاده می شوند.
بعضی از بیماران ادعا می کنند که استامینوفن تب آنها را کاهش نمی دهد اما داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن تب آنها را پایین می آورد. اگرچه داروهای ضدالتهاب غیراستروئید می توانند تب را پایین بیاورند ولی بدون تجویز پزشک نباید اقدام به مصرف خودسرانه این نوع از داروها به ویژه در کودکان برای کاهش تب کرد چون انجام این کار می تواند با مشکلاتی همراه باشد.»
درست مصرف کنیدبرخی از افراد تصور می کنند که ایبوپروفن می تواند مانع از لخته شدن خون شود و با این باور در طول روز به صورت خودسرانه از این دارو استفاده می کنند که این باور کاملا نادرست است. دکتر مصلحی می گوید: «تنها دارویی که در این گروه از داروها به عنوان پیشگیری کننده از لخته شدن خون استفاده می شود، قرص آسپرین با دوز پایین است. شواهد نشان می دهند که مصرف آسپرین بیشتری از 81 میلی گرم در روز، نه تنها مانع از انعقاد خون نمی شود، بلکه حتی در دوزهای بالا می تواند تعادل سیستم انعقاد خون را بر هم زده و خود باعث لخته شدن خون شود.»
خونریزی معده با یک قرصاگر داروخانه ای بنا بر هر دلیل دارویی را در اختیار افراد قرار داد، بدین معنا نیست که فرد می تواند آن دارو را بدون هیچ دغدغه ای استفاده کند و هیچ عارضه ای هم وجود ندارد. تمامی داروها دارای عوارضی هستند که مصرف خودسرانه آنها می تواند مشکلات بسیار زیادی را برای فرد به وجود بیاورد.
دکتر مصلحی می گوید: «داروهای ضدالتهاب استروئیدی کلاسیک تاثیرات بدی روی دستگاه گوارش می گذارند. گاهی اوقات چسبیدن یک آسپرین مخصوص کودکان به مخاط معده می تواند خونریزی شدید معده ایجاد کند که برای مهارکردن آن به عمل جراحی اورژانسی نیاز می شود. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی کلاسیک در بدن سیکلواکسیژناز 1 را که از محافظین مخاط معده محسوب می شود، مهار می کنند و مشکلاتی را برای دستگاه گوارش به ویژه معده به وجود می آورند.
آسپرین و ایبوپروفن، می توانند منجر به ضعیف شدن مخاط معده و نفوذ اسید معده به داخل مخاط شده ضمن اینکه معده را دچار تورم و زخم کند. افراد سالخورده و افراد که سابقه ناراحتی های دستگاه گوارشی دارند، در خطر بیشتری برای ابتلا به زخم معده همراه با مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی قرار می گیرند.»
کلیه های در امان نیستندیکی از عوارض مصرف خودسرانه و مستمر دارو بدون دستور پزشک رسوب و تجمع داروها در کلیه است. بسیاری از افراد تصور می کنند که مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مثل ایبوپروفن مشکلی برای آنها به وجود نمی آورد و به همین دلیل دائما برای رفع سردرد از آن استفاده می کنند. دکتر مصلحی می گوید: «داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی می توانند باعث نکروز پاپیلاری کلیه ها شوند و به این شکل کلیه ها را از کار بیندازند.
افراد سالخورده و آن دسته از افرادی که زمینه بیماری های کلیوی دارند، همچنین افرادی که هنگام استفاده از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، آب کم می نوشند، به نسبت سایرین در خطر بیشتری برای ابتلا به نارسایی کلیه همراه با مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی قرار می گیرند.»
وقتی قلب می ایستدیکی دیگر از مشکلاتی که مصرف خودسرانه داروها می توانند به همراه داشته باشند مشکلات قلبی است. در حال حاضر برخی از افراد به دلیل عدم آگاهی از داروهایی مثل سلکوکسیب و اتوریکوکسیب به شکل خودسرانه استفاده می کنند که این داروها در گروه داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی جدید قرار می گیرند. دکتر مصلحی در رابطه با عوارض این نوع داروها چنین می گوید: «این داروها اگرچه عوارض کمتری برای دستگاه گوارش به نسبت داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی کلاسیک دارند اما می توانند افراد را در معرض عوارض قلبی و عروقی قرار بدهند.
این نوع داروها نباید برای افراد سالخورده و افرادی که زمینه بیماری های قلبی عروقی مانند نارسایی قلبی یا فشار خون بالا دارند، تجویز شوند. مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی جدید مانند سلکوکسیب و اتوریکوکسیب حتی در کوتاه مدت می تواند خطر ابتلا به آترواسکاروز یا همان تصلب شرایین را بالا ببرد و مطالعات نشان داده که خطر آنفارکتوس یا سکته قلبی حاد را دو برابر می کند.
به طور کلی این داروها چه کلاسیک باشند و چه جدید، عوارض دیگری هم دارند که می توان به سردرد، نفخ شکم، بی خوابی، تنگی نفس، شکم درد و اسهال اشاره کرد.»
دارو، تهدید برای جان کودکبرخی از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی در گروه داروهایی قرار می گیرند که برای تهیه آنها می توان بدون نسخه پزشک (داروهای OTC) به داروخانه مراجعه کرد که می توان به ژلوفن و ایبوپروفن اشاره کرد. بسیاری از افراد از کاربرد دقیق این داروها اطلاع چندانی ندارند. به همین دلیل آن را به شکل خودسرانه حتی برای کودکان مصرف می کنند.
دکتر مصلحی می گوید: «برخی از مادران به جای اینکه تب نوزاد خود را با پاشویه و استامینوفن، پایین بیاورند، به صورت خودسرانه به نوزاد شربت ایبوپروفن می دهند و جان نوزاد را به خطر می اندازند. همچنین برخی دیگر از مادران پماد سالیسیلات موضعی را بدون تجویز پزشک به بدن کودک خود می زنند که انجام این کار می تواند باعث از کار افتادن سیستم تنفسی کودک شود. حتی بارها دیده شده که برخی از خانم ها به شکل خودسرانه از آسپرین بچه برای پایین آوردن تب کودک خود استفاده می کنند که انجام این کار می تواند باعث خونریزی معده در کودک شود.»
خانم های باردار طرف این داروها نروندداروهای زیادی در گروه داروهای ضدالتهاب غیراستروئید قرار می گیرند و با اشکال مختلفی مثل قرص، کپسول، شیاف، قرص آهسته رهش، پماد موضعی و آمپول در بازار موجود هستند.
ژلوفن، ادویل، موترین، ایبونوپرین، اکتیپروفن، آداپرین، کالدولور، جنپریل، هالتران، پروپرینال، کیوپروفن (ایبوپروفن) فلاتاکس، ناپرلان، ناپروسین، آلیو، آناپروکس (ناپروکسن)، کامبیا، زوروولکس، آرتروتک، کاتافلام، ولتارن، زیپسور، دیلوجکت (دیکلوفناک)، کلینوریل (سولینداک)، اورودیس، اورووایل (کیتوپروفن)، تولکتین (تولمتین)، لودین (اتودولاک)، نالفون (فنوپروفن)، آنساید (فلوربی پروفن)، فلدین (پیروکسیکام)، تورادول، اسپریکس (کیتورولاک)، ایندوسین، تیووربکس (ایندومتاسین)، موبیک (ملوکسیکام)، پونستل (مفنامیک اسید)، رلافن (نابومتون)، دایپرو (آکساپروزین)، مکلومن (مکلوفنامات) و... همگی داروهای ضدالتهاب غیراستروئید هستند که نباید به شکل خودسرانه مصرف شوند.
برخی از این داروها ممکن است با سایر داروها تداخل داشته باشند به همین دلیل باید در مصرف آنها احتیاط کرد. افرادی که از داروهای سیکلوسپورین، لیتیم، کلوزاپین، متوترکسات، فنی توئیو و وارفارین استفاده می کنند، به دلیل تداخل دارویی با داروهای ضدالتهاب غیراستروئید باید از مصرف هم زمان این داروها همراه با این داروها اجتناب کنند. مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی در دوران بارداری و شیردهی می تواند باعث آسیب رساندن به مادر و جنین شود.
مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، (جز آسپرین با دوز پایین که در بارداری توسط پزشک تجویز می شود) در سه ماه آخر بارداری می تواند با جلوگیری از بسته شدن سوراخ بین عروق بزرگ آئورت و شریان ریوی جنین باعث بالارفتن فشار خون شریان ریوی نوزاد شده و آسیب های جدی را به سیستم قلب و عروق نوزاد وارد کند. به همین دلیل مصرف این داروها برای خانم های باردار ممنوع است. به نرم بهتره اشاره کنیم که ژلوفن همان ایبوبروفن است چون خیلی ها نمی دانند.
ماهنامه تندرستی
