معرفی جاذبه گردشگری بیستون

دشت بیستون که در واقع حریم ملی بيستون را دربر دارد، از لحاظ  تقسیمات سیاسی بخش هایی از شهرستان های کرمانشاه، هرسین و صحنه را شامل می شود. این محدوده با ۳۵ هزار هکتار مساحت از شمال به کوه های هجر و خانه کودا، از شمال غرب و جنوب غرب به کوه های نجوبران و بیستون، از جنوب به سه چک، کوه لاره و کوه ایل دره و از شرق و جنوب شرق به كوه شیرز محدود است. عرصه ملی بیستون بالغ بر ۲۶۲۷ هکتار است که از شمال به تپه نادری، از شمال غرب به کوه بیستون، از جنوب به کشتارگاه صنعتي بيستون و از شرق به روستاهای چمبطان عليا و چمبطان سفلي محدود است. محدوده عرصه جهانی  ۱۱۶ هکتار را در بر دارد.

دوره تاریخی

عوامل متعددی همچون موقعیت جغرافیایی و استراتژیک، وجود سراب ها ، نهرها و رودخانه های پر آب ، منابع طبیعی فراوان، چشم اندازهايي زيبا و در نهایت شكوه و عظمت كوه بیستون سبب شد تا از روزگاران کهن، مجموعه تاريخي ارزشمندی از پیش از تاریخ تاكنون در دشت بيستون پديد آید. آن گونه که از  شواهد و مدارک باستان شناسی برمی آید انسان ها اولین بار در دوره پارینه سنگی میانی در غارها و پناهگاه های صخره ای این محدوده همچون غار شکارچیان ، مَرتاریک ، مَردودر ، مَرآفتاب و غیره ساکن شدند.

وجود تپه ها و آثار فراوان موجود در دشت بیستون نشان می دهد که این منطقه در پیش از تاریخ از مهمترین مناطق سکونتی منطقه زاگرس و به طور کلی ایران بوده است. تاکنون آثار دوره نوسنگی از غار چناران، تپه کَسکان، تپه نازلیان و تپه پاگَر چَمبَطان علیا شناسایی شده است البته وجود تپه های فراوان موجود در دشت بیستون نشان می دهد که این منطقه در عصر مس و سنگ از مهمترین مناطق سکونتی منطقه زاگرس و به طور کلی ایران بوده است که تپه هایی چون چغاگلان، دولت آباد، باقرآباد، قوزیوند و ده ها تپه دیگر شاهدانی بر این مدعایند. در عصر مفرغ و عصر آهن باز هم بشر با توجه به شرایط ایده آل و مناسب دشت بیستون، این ناحیه را سکونتگاه خویش قرار داد. از این دوران نیز تپه ها و محوطه های زیادی در جای جای دشت پراکنده است که می توان به قبرستان چشمه قنبر، گرگیوند و شاه آباد علیا اشاره نمود و بدین ترتیب بشر به طور پیوسته و مستمر در دشت زیبا و حاصلخیز بیستون سکنا گزید تا در دوران تاریخی تعدادی از زیباترین و مهمترین آثار و دست ساخته های بشری همچون نقش برجسته داریوش کبیر، نقش برجسته هرکول، نقوش برجسته های اشکانی ، پل ها و بناهای ناتمام ساسانی و ده ها اثر دیگر در آن شکل گیرد .

در واقع قداست کوه بیستون ، شرایط مطلوب آب و هوایی ، نزدیکی این محل به بین النهرین و واقع شدن بر سر راه های مهم(جاده ماد به بابل در دوران هخامنشی و سلوکی – جاده ابریشم در روزگار اشکانی و ساسانی) سبب شد تا در دوران تاریخی شاهان و فرمانروایان بیشماری به این منطقه توجه کرده و از خود آثار و یادگارهای بي شماري بر جای بگذارند. از آن میان می توان به نقش برجسته و کتیبه داریوش(دوره هخامنشی)، نقش برجسته هرکول(دوره سلوکی) و نقش برجسته های مهرداد دوم، گودرز و بلاش (دوره اشکانی) پل خسرو و پل بیستون(دوره ساسانی) از آن جمله اند.

در دوره اسلامی نیز این دشت بر سر راه مهمترین راه های تجاری و ارتباطی آن روزگار بوده که خراسان و شرق را به عراق و مرکز خلافت اسلامی پیوند می داده و به شاهراه خراسان بزرگ معروف بوده است.

در دوره ایلخانی دشت بیستون بویژه در روزگار سلطان محمد خدابنده(الجایتو) بسیار مورد توجه قرار گرفت تا جایی که بر اساس مدارک تاریخی شهر سلطان آباد چمچمال در پای کوه بیستون بنا نهاده شد.

 

با مطالعه و بررسی آثار بیستون می توان پاره ای از ابهامات موجود در رابطه با هنر ، معماری، شهرسازی و حتی مسائل اجتماعی و مذهبی دوران مختلف را روشن نمود که پرستشگاه مادی(دوره ماد)، دژ مادی (دوره ماد)، نقش برجسته بلاش، پرستشگاه پارتی (دوره اشکانی)، کاخ خسرو یا بنای ناتمام ساسانی (دوره ساسانی)، شهر پارتی(دوره اشکانی)، کاروانسرای ایلخانی(دوره ایلخانی)، کاروانسرای شاه عباسی(دوره صفوی) و وقف نامه شیخ علیخان زنگنه (دوره صفوی) از آن جمله اند.

 

تاکنون در حریم ملی بیستون ۱۷۰ اثر تاریخی شناخته شده است که از این تعداد ۸۸ اثر در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. این آثار شامل تپه، محوطه ، نقش برجسته، کتیبه و بنا(کاروانسرا، پل و …) است.