برندگان و بازندگان قطعنامه جدید شورای امنیت درباره سوریه

قطعنامه شورای امنیت برای حل بحران سوریه که پس از توافق دو قدرت بزرگ به دست آمد «پیروزی»بزرگی برای دیپلماسی روسیه و همپیمانانش در ایران، دمشق و کشورهای«بریکس» و کوتاه آمدن بزرگ آمریکا و هم پیمانان اروپایی، عرب و ترک اش به شمار می رود.

به گزارش جماران، «عبدالباری عطوان»نویسنده و تحلیلگر مشهور عرب در تحلیلی در روزنامه رأی الیوم نوشت:هنوز بسیار زود است که درباره قطعنامه شورای امنیت که بامداد امروز-شنبه-با اجماع صادر شد و نقشه راهی برای حل بحران سوریه تدوین کرد که «به طور جزئی»جنگ را متوقف می کند و از ریختن خون سوری ها یا برخی از آنها جلوگیری می کند، غرق در امیدواری شویم زیرا هنوز اول راه است و موانع زیاد است اما این اقدام یعنی قطعنامه بین المللی گامی مهم است که در نتیجه توافق روسی و آمریکایی رخ داد که در وین مقدماتش ریخته شد و در مسکو طی دیدار اخیر«جان کری»وزیر خارجه آمریکا از پایتخت روسیه به مرحله پختگی رسید.

نکته قابل توجه این است که احتیاط عنوان اصلی موضع گیری همه طرف ها از جمله خود سوری هاست چه دولت و چه مخالفان و نیز ملت سوریه.نشانه های جشن و خوشحالی از این توافق«تاریخی»غایب بود؛ توافقی که انتظار می رود پایانی بر جنگ پنج ساله در سوریه شود که منجر به کشته شدن 250 هزار نفر از دو طرف و نابودی شبه کامل کشور شد.

همچنین انتظار می رود این قطعنامه صدها هزار پناهنده را به شهرها و روستاهایشان برگرداند و شاید غایب بودن جشن و خوشحالی به حالت«شوکی»بر می گردد که مردم سوریه به ویژه پناهندگان را فرا گرفته.احتمال به توافق نرسیدن و تردید در امکان موفقیتش همچنان دغدغه مشترک اکثریت قاطع سوری هاست.

عامل سرنوشت ساز یا رمز عبوری که منجر به ولادت این توافق شد و شکلی که دارد به نظر ما پس از نشست های «ماراتونی»در ژنو، وین و نیویورک و چندین پایتخت غربی، همان توافق دو کشور بزرگ با نپرداختن قطعنامه به آینده «بشار اسد»رئیس جمهوری سوریه یا به عبارتی دیگر تأخیر در پرداختن به این مسأله قطعی برای مراحل آینده است و این خود «پیروزی»بزرگی برای دیپلماسی روسیه و همپیمانانش در ایران و دمشق و کشورهای«بریکس»و کوتاه آمدن بزرگ آمریکا و هم پیمانان اروپایی و عرب و ترک است.

«ولادیمیر پوتین»رئیس جمهوری روسیه در تحمیل دیدگاهش با قدرت نظامی در وهله نخست و مانورهای دیپلماتیک در وهله دوم موفق شد و قدرت نظامی روسیه زمانی به اوج خود رسید که پوتین نیروها،هواپیماها و موشک هایش از نوع«اس 400»را به سوریه فرستاد تا امر واقع را تحمیل کند و جدیت در جلوگیری از سقوط نظام هم پیمانش بشار اسد را نشان دهد.اینها در کنفرانس مطبوعاتی سالیانه اش که در مسکو با حضور 1500 روزنامه نگار دو روز پیش برگزار کرد،کاملا واضح بود.پوتین در این کنفرانس مطبوعاتی تاکید کرد که این فقط ملت سوریه است که حق تعیین سرنوشت رئیس جمهوری اش را دارد و وی هرگز به کسی اجازه نمی دهد که رئیس جمهوری را در سوریه تحمیل کند و زمان تغییر نظام ها دیگر گذشت.

قطعنامه بین المللی جدید عرب ها را به طور کلی از بحران سوریه خارج کرد و بین المللی بودنش را مورد تاکید قرار داد.چه بسا این همان چیزی است که مخالفان اسد و نظامش در ابتدای بحران می خواستند آن هنگام که خودشان و اتحادیه عرب شان به شورای امنیت در چهار سال پیش رفتند تا خواستار دخالت نظامی شوند و با «وتوی»چینی روسی برخورد کردند.اما بین المللی کردن که عرب ها به رهبری عربستان و قطر و ترکیه می خواستند چیزی شبیه به بین المللی لیبی بود یعنی دخالت نیروهای پیمان ناتو و هواپیماهایش برای براندازی رئیس جمهوری سوریه با پوشش سازمان ملل آن هم در بزرگترین عملیاتی که به لحاظ سیاسی در بیست سال گذشته بد ارزیابی شد.

بین المللی کردن جدید بحران سوریه پایان هر گونه دخالت نظامی یا مالی کشورهای عربی خواستار کناره گیری اسد مانند عربستان و قطر است زیرا هر گونه حمایتی از گروه های مسلح در سوریه به مثابه نقض این قطعنامه است و نقش مثلث سعودی،ترکی و قطری محدود به شرکت کردن در جنگ آینده علیه گروه های تروریستی داعش و جبهه النصره و گروه هایی است که در فهرست گروه های تروریستی گنجانده می شوند.

جالب اینجاست که دو ماموریت اصلی که کنفرانس وین مشخص کرده بود و عربستان را مکلف به تشکیل هیأت معارضان سوری برای مذاکرات با دولت سوریه و اردن را مکلف به تعیین فهرست گروه های تروریستی کرده بود از هر دو کشور پس گرفته شد و به بیتشر توصیه های این دو کشور وقعی نهاده نشد.

نشست معارضان سوری در ریاض که کردها و برخی از گروه های معارض دیگر مانند هم پیمانان مصر نظیر جریان«القمح»به رهبری «هیثم مناع» را مستثنی کرد،«ریاض حجاب»نخست وزیر جدا شده از نظام سوریه را به عنوان رئیس هیأت عالی هماهنگی و چه بسا رئیس هیأت مذاکره کننده انتخاب کرد تا مقدمه ای باشد برای آماده کردنش به عنوان رئیس جمهوری جایگزین آینده سوریه اما این انتخاب با مخالفت شدید رو به رو شد هم توسط نظام سوریه و هم توسط بیشتر معارضان سوری.با علم به اینکه قرار است شخصیت های سوری معارض از داخل و خارج از هیأت به آن اضافه شود که در رأس آنها هیثم مناع و «صالح مسلم»رهبر حزب دموکرات کرد سوریه قرار دارند.

ماموریت تعیین گروه های تروریستی سوریه که دولت اردن مکلف به انجام آن شد از اردن پس گرفته شد و به کمیته ای تحت عنوان مجموعه کاری بین المللی داده شد که ماموریتش تهیه فهرست جدیدی از گروه های تروریستی است.این کمیته روسیه،ایران،عمان،مصر،ترکیه و علاوه بر آن اردن را شامل می شود و چه بسا این تحول به نفع اردن است و این کشور را از دام چالش برانگیز که برایش دشمنانی به وجود می آورد که نیازی به آنها ندارد،بیرون می آورد.

چشم ها و به عبارتی بهتر تلاش های بین المللی اکنون بر چگونگی مبارزه با گروه های تروریستی و به طور مشخص داعش متمرکز می شود زیرا این هدف در صدر اولویت های بیش از صد کشور به رهبری دو کشور بزرگ جهان است پس از آن نوبت به تضمین موفقیت مذاکرات برای مشخص کردن مرحله انتقالی و اختیارات آن میان نظام و معارضان است.

دولت های عربی که میلیاردها دلار و هزاران تن سلاح به معارضان برای براندازی نظام سوریه طی پنج سال گذشته دادند دچار ناامیدی بزرگی شدند زیرا این اموال دود شد و خود را اکنون متهم به حمایت از تروریسم می بییند که از آنها خواسته می شود میلیاردها دلار به عنوان غرامت برای بازسازی سوریه بپردازند آن هم در حالی که بودجه هایشان از کسری و بحران های مالی در نتیجه کاهش ادامه دار بهای نفت به زیر چهل دلار در هر بشکه رنج می برد و این کاهش ممکن است در ماه های آینده به 25 دلار هم کاهش پیدا کند.

سخنان نه چندان شگفت انگیز و قابل پیش بینی رهبران غربی نظیر «باراک اوباما» رئیس جمهوری آمریکا و «لوران فابیوس»وزیر خارجه فرانسه و «فیلیپ هاموند»وزیر خارجه انگلیس مبنی بر ضرورت گناره گیری اسد با این ادعا که وی ملتش را کشته و کشورش را ویران کرده است،عنصری برای متحد کردن نیست زیرا خاکستر در چشم پاشیدن است و برای لیسیدن زخم شکست است و تلاش برای راضی کردن هم پیمانان عرب است که به حاشیه رانده شده اند و از ضربه های خنجرهای فریب  و مسموم رنج می برند.

سخنان جان کری وزیر خارجه آمریکا در کنفرانس مطبوعاتی اش در بامداد شنبه که گفت:«این توافقنامه به معنی دادن اختیار به ملت سوریه برای انتخاب اسد یا داعش نیست بلکه دادن اختیار برای انتخاب جنگ یا صلح است»چه بسا با وضوح کامل توافق روسیه و آمریکا و مضمون آن را نشان می دهد اما برای ما دشوار است که درباره امکان تحقق این پیش بینی در آینده نزدیک غرق در امیدواری شویم اما آغازی است که نمی توان از اهمیتش کاست.

سال جدید «سال سوریه»است و عنوان برجسته آن «داعش»در کنار عناوین فرعی دیگر مانند صلح...مذاکرات...مرحله انتقالی...اختیارات...جایگزینها...اضافه ها و اخیرا«شورای های بیداری»بین المللی و عربی است که جایگزین«شوراهای بیداری قبیله ای»می شود که ژنرال«پترائوس»در سال 2007 در عراق برای جنگ با القاعده ایجاد کرد اما این بار شوراهای جدید با داعش و جبهه النصره و خواهران شان می جنگند.

به همین مقدار بسنده می کنیم و بی تردید باز هم بیشتر بر می گردیم تا تحولات و شگفتی ها و اتفاق های غیرمنتظره را دنبال کنیم...سال میلادی جدید بر شما مبارک باد!