اين جام ماجراساز!

در فرهنگ ايراني و تاريخ ادبيات ما برخي كلمات هستند كه جايگاه اصطلاحي و مفهومي‌بالا، بسيار متنوع و عميق دارند و البته گوياي مسير تاريخي و كنش‌ها و واكنش‌هاي ايرانيانند! در اين ميان «جام» با مشتقات وسيع و گوناگون آن شاخص است كه علاوه بر مشتقات ادبي، مفهومي‌و فرهنگي در مسير تاريخ همواره مشكلاتي را با خود داشته و دارد تا آنجا كه اصل كلمه «جام» كه به آگاهي، پاكي، رهايي، بيخودي، مستي، اخلاص، صداقت، خلاصي از ريا و صدها استعاره و معني تفسير و ترجمه شده است براي آزادگان و عارفان رفيق همراه و براي رياكاران و سالوسان اسلحه تكفير و طرد و تكذيب بوده است. از جام تا در جام و از پرجام تا برجام و... شاهد بسياري در اشعار بزرگان ادب كشور مي‌توان جستجو كرد. البته امروز و در اين مقطع تاريخ كه عينك سياست بر هر چشمي‌زده شده است، «برجام» گوياي فصل جديدي از توافق ايران و كشورهاي قدرتمند غربي و شرقي شده است كه هم توافق و هم مشكلات آن همچنان ماجراساز است. 

اين جام ماجراساز در مسير تاريخي ما ايرانيان، امروز «برجام» نام گرفته و ادامه هر ماجراي داخلي و خارجي در اين روزها شده است. در داخل موافق و مخالف صف‌آرايي كرده‌اند تا از آن (برجام) دولت مستقر را نقد مثبت يا منفي كنند و در ميدان رقابت‌هاي سياسي امتياز بگيرند. در داخل مخالفان دولت روحاني بر ابتر شدن توافق «برجام» تأكيد دارند كه نه تنها توافق‌هاي آن به مرحله اجرا نرسيده، همچنان ايران در بايكوت دلاري آمريكا باقي مانده است و مجموعه روابط مالي بانكي ايران با خارج را همچنان مسدود نگه داشته است. موافقان دولت به مخالفان پاسخ مي‌دهند كه توافق «برجام» نقطه عطفي است بر گذشته كه ايران از مسير سياست‌هاي غلط هشت ساله دولت‌هاي نهم و دهم دچار «حصر» در روابط بين‌المللي گرديد و شكستن آن از طريق توافق برجام و گشايش روابط سياسي تجاري با همه كشورهاي جهان ممكن شده است. برجام عبور از گذشته و ورود به دوره جديد ناميده مي‌شود. تهران هر روز شاهد سفر هيأت‌هاي تجاري اقتصادي و كمپاني‌هاي بزرگ فني است كه به همراه مسئولان سياسي كشورها مي‌آيند تا براي ترسيم روابط دوجانبه و چندجانبه گفتگو كنند. كشورهاي اروپايي وارد مرحله‌اي از روابط با ايران شده‌اند كه به‌طور آشكارا مي‌گويند سياست‌هاي دولت آمريكا نمي‌تواند مانع مسير آنها شود. چين بعد از توافق «برجام» جهش روابط تجاري اقتصادي با ايران را هدف‌گذاري كرده است و روسيه مي‌خواهد تا ايران از نزديك‌ترين و بزرگ‌ترين كشورها در روابط خارجي، به‌خصوص در خاورميانه با آن باشد. دولت كانادا بازگشايي سفارت در تهران و تجديد روابط را در دستور كار فوري خود قرار داده است و ژاپني‌ها و كره‌اي‌ها از رخوت روابط با ايران بيرون آمده‌اند. در اغلب بخش‌هاي كشاورزي، صنعتي، به‌خصوص در صنعت نفت، تحول تنظيم روابط و امضاي قراردادها، موضوع روز خبري و گزارش‌هاي اقتصادي و سياسي شده است. با اين همه هنوز ابهام در جايگاه آمريكا هم در تفسير از توافق برجام و هم در اجراي آن وجود دارد. به‌طوري كه آمريكايي‌ها از هر وسيله‌اي براي مانع‌تراشي اجراي تنظيم روابط بين‌المللي با ايران استفاده مي‌كنند. نمونه اخير آن، خبر اعلام رأي ديوان عالي آمريكا براي دستبرد به اموال ايران در آمريكا بود. ديوان عالي آمريكا پرداخت 2 ميليارد دلار از دارايي‌هاي مصادره شده ايران به خانواده‌هاي قربانيان بمب‌گذاري سال 1983 در بيروت را تائيد كرد. در تفسير از اين خبر، در مطبوعات آمريكا و اروپا نوشته شد كه جريان مانع‌تراشي آمريكا براي اجراي برجام وارد فاز جديدي شده است. وزير خارجه، ظريف در نيويورك اعلام كرد ايران رأي ديوان عالي آمريكا را به رسميت نمي‌شناسد و اين اموال بايد به ايران بازگردد. وزير خارجه كشورمان در نيويورك ضمن اعتراض به حكم ديوان عالي آمريكا گفت: «... دولت آمريكا مجبور به پرداخت دارايي‌هاي ايران است. پرونده‌اي كه ايران بارها اعلام كرده نقشي در آن نداشته است. حالا 33 سال بعد حربه‌‌اي براي ندادن پول ايران شده است!»

چند روز بعد از انتشار اين خبر، ملاقات وزراي خارجه ايران و آمريكا در نيويورك اندكي فضاي منفي را تعديل كرد. جان‌كري و ظريف بعد از ملاقات در دو جلسه اعلام كردند «مذاكرات آنها براي اجراي برجام پيشرفت داشته است.»، وزير خارجه آمريكا به خبرنگاران اطلاع داد سياست دولت آمريكا ايجاد مانع در استفاده دلاري بانك‌ها براي روابط با ايران نيست و بانك‌ها نبايد از تنظيم قراردادها با ايران ترس داشته باشند.

ديروز خبر خريد آب سنگين ايران از سوي آمريكا كه ارزش آن را تا 8 ميليون دلار خبر داده‌اند، از فضاي منفي در اجراي توافق برجام كاست.

بايد دانست كه امسال سال پاياني دوره هشت ساله دولت اوباما است و اصلي‌ترين موضوع روز در آمريكا انتخابات رياست جمهوري جديد در اين كشور است كه در ماه‌هاي پاييز آينده انجام خواهد گرفت. در فرصت 9 ماه باقي مانده از رياست جمهوري اوباما، بعيد به نظر مي‌رسد كه دولت او خود را در مديريت مانع‌تراشي براي انجام توافق برجام فعال نشان دهد. به جاي آن اوباما و وزير خارجه او تلاش خود براي اجراي توافق برجام را در راستاي اعتمادسازي با تهران نشان خواهند داد. اما در فضاي انتخاباتي در آمريكا، لابي قوي صهيونيست‌ها و دلارهاي نفتي سعودي‌ها بسيار فعالند. ايران و توافق برجام موضوع روز نامزدهاي رياست جمهوري از هر دو حزب حاكم، حزب دمكرات و جمهوريخواهان شده است. اغلب رسانه‌هاي وابسته به صهيونيست‌ها و يا خريداري شده دلارهاي نفتي سعودي‌ها، بسترسازي منفي درباره ايران و توافق برجام را در دستور كار خود قرار داده‌اند و معرفي جمهوري اسلامي‌ايران به‌صورت «تهديد» براي كشورهاي منطقه در اغلب سخنراني‌هاي نامزدهاي انتخاباتي و پژواك وسيع آن در رسانه‌هاي آمريكا به صورت مستمر ادامه دارد.

پرسش روز اين است كه آيا اجراي توافق برجام تا 9 ماه آينده و در دوره باقي مانده از رياست جمهوري اوباما تثبيت خواهد شد و يا به دوره بعدي و انتخاب رئيس جمهور و دولت جديد در آمريكا موكول مي‌شود؟