چه می کند این دیپلماسی مجازی ظریف!

وزارت امور خارجه در راستای اطلاع‌رسانی مستقیم و ارتباط بدون واسطه با مردم، کانالی را در سایت آپارات راه‌اندازی کرده است. این کانال به درخواست وزارت امور خارجه ایجاد شده و تمام ویدئوها توسط این نهاد روی کانال بارگذاری خواهد شد.

به گزارش تیک، افزایش استفاده از شبکه‌های اجتماعی در دستگاه‌های کشور امری تازه نیست، اما تاثیر این پدیده بر سیاستگذاری‌های وزارت امور خارجه بیش از هر نهاد دیگری هویداست.

 این روزها شبکه‌های اجتماعی محلی شده است برای بازتاب رخدادها، از اتفاقات ساده و روزمره گرفته تا مباحث مهم دولتی و حکومتی از خبرهایی که ما را به فکر وا می‌دارند تا خبرهایی که به‌راحتی باید از آنها گذشت. دستیابی ایران به برجام ازجمله مواردی است که از زمان مذاکرات تا به سرانجام رسیدن آن در شبکه‌های اجتماعی اعم از تلگرام، اینستاگرام و توییتر دنبال می‌شد، جالب توجه این است که مقامات وزارت امور خارجه ایران خود در این میان نقش پررنگی ایفا کردند، گویی که خواستند این ابزار را نیز به وسیله‌ای برای پیشبرد اهداف دیپلماتیک خود چه در بخش مذاکرات و چه در حوزه عمومی بدل کنند؛ محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران از این شبکه‌ها به‌عنوان اولین رسانه برای انتشار خبر توافق ژنو در ساعات ابتدایی روز 24 نوامبر استفاده کرد؛ او پس از اتمام آخرین نشست گروه 1+5 با ایران، پیش از اینکه کاترین اشتون متن بیانیه را در جمع خبرنگاران حاضر در محل نشست بخواند، نتیجه را در قالب توییتی کوتاه منتشر کرد. مرد اول دیپلماسی ایران از اولین افرادی بود که پس از رسیدن به مقام وزارت، گزارشی از عملکرد خود را در صفحه فیسبوک منتشر می‌کرد.

بالکن؛ شاید کسی فکر نمی‌کرد بالکن یک هتل در وین روزی بتواند نقش بسزایی در سیاست خارجه ما ایفا کند؛ همان مکانی که محمدجواد ظریف از طریق آن در وین توانست پیام‌هایش را به تمام نقاط دنیا ارسال کند. به عبارتی بالکن شد ابزاری برای فضاسازی رسانه‌ای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای. دیپلماسی بالکنی پدیده‌ای مثبت بود که از طریق آن ظریف و تیم هسته‌ای‌اش به مردم امیدواری می‌دادند، حتی در شرایطی که مذاکرات با دشواری پیش می‌رفت. اگرچه این مردم بودند که با تبادل در گروه‌ها و کانال‌های مختلف، این امر را به یک پدیده جدی تبدیل کردند.

  تاثیر فعالیت رسانه‌ای نهادهای دولتی بر افکار عمومی

با سر کار آمدن شبکه‌های اجتماعی و فراگیر شدن آن، فصلی تازه در ارتباطات، روزنامه‌نگاری و حتی دیپلماسی رقم خورد؛ این روزها مردم ترجیح می‌دهند اخبار را روی ابزارهای ارتباط‌جمعی و به صورت آنلاین پیگیری کنند. حمید ضیایی‌پرور، تحلیلگر ارتباطات بر این باور است که راه‌اندازی کانال‌ها و صفحات در شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی، امری مثبت در حوزه اطلاع‌رسانی قلمداد می‌شود؛ به‌ویژه اینکه رسانه‌ها جنبه تعاملی با مخاطب دارند و امکان فیدبک یا بازخورد از سمت مخاطب را فراهم می‌کنند. این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه سازمان‌ها و دستگاه‌ها می‌توانند به‌خوبی از این امکان برای تعامل و گفت‌وگو با مردم استفاده کنند، گفت: «با توجه به محدودیت‌هایی که سیستم رسانه‌ای کشور بالاخص در حوزه رسانه‌های دیداری و شنیداری دارد، استفاده از شبکه‌های اجتماعی علاوه‌بر هزینه کم، بازخورد و تاثیرگذاری بیشتری دارد.» ضیایی‌پرور با بیان اینکه نه‌تنها اقدام وزارت امور خارجه بلکه حضور بقیه دستگاه‌های دولتی کشور، شرکت‌های خصوصی یا برندها در این شبکه‌ها مثبت تلقی می‌شود، تصریح کرد اساسا بر اثر ضریب نفوذ، برد یا تاثیرگذاری رسانه‌های اجتماعی است که این فرآیند رشد می‌یابد. وی همچنین معتقد است ظرفیت رسانه‌های اجتماعی برای امر اطلاع‌رسانی در تمام دنیا امری مرسوم است و استفاده از آن مثبت تلقی می‌شود.

اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران، نه‌تنها در طول مذاکرات که پس از آن نیز از طریق همین وسایل ارتباط‌جمعی ارتباط خود با مخاطبان را حفظ کرده‌اند؛ حمید بعیدی‌نژاد، مدیرکل اداره امور خلع سلاح وزارت امور خارجه یا عباس عراقچی، معاون حقوقی و بین‌الملل این وزارت ازجمله افرادی هستند که از راه اینستاگرام خود از سیاست‌های دولت یازدهم در حوزه سیاست خارجه دفاع و حمایت می‌کنند، بازخورد می‌گیرند و به انتقادها در صورت امکان پاسخ می‌دهند.

تا به حال هرچه شنیده‌ایم از ویژگی‌های مثبت این رسانه‌ها بوده است، اما برخی دولت‌ها از این شبکه‌ها برای واکنش به رقبای خود یا پاسخ به جوسازی‌ها استفاده می‌کنند. در این میان می‌توانیم از جنگ توییتری محمدجواد ظریف با همتای عربستانی خود، عادل‌الجبیر یا پیام توییتری وزیر امور خارجه کشورمان خطاب به عبدالله بن زاید آل‌نهیان، وزیر امور خارجه امارات نام ببریم.

شیوه مطلوب و مناسب برای استفاده از تکنولوژی و شبکه‌های اجتماعی باید در کشور آموزش داده شده و نهادینه شود و چه بهتر که این مهم از جانب دستگاه‌های دولتی کشور به دست آید. به نظر می‌رسد وزارت امور خارجه برای دستیابی به چنین هدفی در مسیر درست قرار گرفته است.

* تیک