حمله انتحاری به فرودگاه استانبول چه معنایی برای ترکیه دارد؟

سرویس بین الملل «انتخاب»؛ فارین پالسی نوشت: داعش از سال گذشته نبردی نظامی علیه ترکیه را آغاز کرده که شامل بمب گذاری انتحاری، پرتاب بی هدف راکت ها به سوی شهرهای مرزی ترکیه می شود. داعش در آخرین حمله خود به ترکیه در 28 ژوئن توسط 3 بمب گذار انتحاری غیرترکیه ای در فرودگاه اصلی استانبول 44 نفر را به کشتن داد. این دهمین بمب گذاری داعش در ترکیه بود که از ژانویه 2015 تا کنون جان بیش از 233 نفر را گرفته است.

به گزارش «انتخاب»، دولت ترکیه نیز از مارس 2015 صدها نفر از اعضای این گروه را بازداشت کرده است. اما با وجود تلاش های آنکارا، داعش همچنان قابلیت ادامه حملات تروریستی را از خود نشان می دهد و استراتژی خود را بر مبنای از بین بردن ثبات این کشور شکل داده است.

اهداف داعش آن است که اقتصاد ترکیه را تضعیف کند، چندقطبی شدن قومی و سیاسی در این کشور را افزایش دهد، صداهای سوری منتقد این گروه را ترور کند، و ترکیه را برای حمایت از گروه های عرب مخالف آن تنبیه کند. این استراتژی به یک اتفاقی خاص مانند شکست های اخیر داعش یا تقویت رابطه ترکیه با اسرائیل ارتباطی ندارد، بلکه با دقت برای این هدف ایجاد شده تا مردم ترکیه را دچار وحشت و این کشور را دچار بی ثباتی کند.

شبکه داعش در ترکیه بر روی شبکه ای قدیمی تر و ریشه دارتر از سلفی های ترکیه ای بنا شده است. بخش کوچکی از این مجموعه با جهادی های بین المللی در ارتباط است، و به مدت سه سال پس از آغاز جنگ داخلی در سوریه آشکارا در شهرهای مختلف ترکیه فعالیت می کردند، هرچند از سوی نهادهای امنیتی ترکیه برای ارتباط با القاعده تحت نظر بودند.

تا این لحظه مشخص نیست سه تروریستی که به فرودگاه استانبول حمله بردند در این شبکه قرار داشته اند یا نه. طبق گزارش ها این سه مرد یک ماه پیش به ترکیه وارد شدند، و مسئولان ترکیه به این مظنون هستند که آن ها مستقیما از رقه، پایتخت داعش با کمربندهای انتحاری و سلاح برای استفاده در این حمله فرستاده شده بودند. این سه نفر که ملیت خارجی داشتند، بر اساس گفته ها آپارتمانی در منطقه فتیح استانبول اجاره کرده بودند و از آنجا با تاکسی برای حمله به فرودگاه رفتند. بنا به این اطلاعات آن ها در بخش ترکیه مرز با سوریه کمک دریافت کرده بودند.

پیشینه القاعده و داعش در ترکیه و شبکه های حمایتی حمله کنندگان داعشی در گذشته به خوبی ثبت شده است. بسیاری از نیروهای ترکیه ای جذب شده به القاعده و داعش دوره ای را در افغانستان گذرانده اند که یا به مبارزه با شوروی در دهه 1980 و یا نبرد با آمریکا در دهه 2000 پیش از بازگشت به ترکیه مربوط می شد. ترکیه زمانی طولانی مرکز عبور جهادی های خارجی بود که برای جهاد علیه به روسیه به قصد رفته به چچن و داغستان داشته و یا برای جهاد علیه آمریکا بین 2003 تا 2011 به عراق رفته بودند.

گزین تاپ، شهر بزرگ مرزی در 60 مایلی شمال حلب در سوریه به مسیر مهمی برای عبور جهادی های خارجی به سوریه و عراق برای جنگ با آمریکا تبدیل شد. لوئی سکا، یک کرد سوری از حلب، نقشی اساسی در این شبکه داشته و ارتباطات گسترده ای با ابومصعب زرقاوی رهبر القاعده در عراق پیش از شکل گرفتن داعش داشت. سکا همچنین در سال 2004 علیه فلوجه در آمریکا جنگیده و با بمب گذاری های القاعده علیه اهداف یهودی و غربی در استانبول ارتباط داشته است. او در 2006 در شهر آنتالیای ترکیه زمانی که برنامه حمله به اهداف اسرائیلی آماده می شد بازداشت شد.

سکا تنها یک فرد در شبکه ای بسیار بزرگ تر در خاک ترکیه بود که از طرف گروه های جهادی سوری مبارزه می کردند. وکیل ترکیه ای او، عثمان کاراهان در سوریه در جنگ در جبهه نصره در 2013 کشته شد. برادر عثمان، سینان هم وکیل و نماینده سازمان مردم نهاد اسلامی بود که در منطقه گانگرون استانبول فعالیت داشت و به اتهام جذب نیرو برای داعش توقیف شد. مسئولان ترکیه در سال 2015 به کار این سازمان که هیسادر نام داشت پایان دادند، اما دست کم یک نفر از افراد مرتبط با این سمن به نام حسین پری به همراه داعش علیه یگان های مدافع خلق کرد سوریه در نزدیکی تل ابیض در 2015 جنگیده است، که خود با 35 عضو دیگر داعش در ارتباط است که پیشتر در شهری در جنوب ترکیه حضور داشتند.

ترکیه از روزهای آغازین درگیری های سوریه از وجود این شبکه ها مطلع بود. در سال 2012 پلیس ترکیه شروع به نظارت الکترونیکی بر افراد ترکیه ای مضنون به عضویت در القاعده کرد، اما اقدام کمی برای از بین بردن این شبکه ها انجام داد. مسئولان اطلاعاتی ترکیه پیشتر اعلام کرده بودند بیشتر علاقه دارند این شبکه را مطالعه کنند و ببینند اطلاعات به دست آمده به کجا ختم می شود و خود را سرگرم بازداشت طولانی جذب شده های سطح پایین نکنند.

همچنین دولت ترکیه معتقد بود درگیری های سوریه در کوتاه مدت تمام شده و تخمین زده بودند بشار اسد ظرف شش ماه از ریاست جمهوری برکنار می شود. برای آن ها جهادی های سوریه نسبت به دولت سوریه در درجه دوم اهمیت قرار داشته، و بر هدف شکست سریع بشار اسد تمرکز داشتند. مسئولان ترکیه می گفتند تهدید جهادی ها به خشونت اسد ارتباط دارد. آن ها این نظر را اعلام کردند که پیش از رسیدن به هر راه حل درازمدتی برای گروه هایی مانند داعش باید دولت سوریه برکنار شود.

اما در حالی که آنکارا بر اسد تمرکز داشت، جهادی ها توجه خود را بر توسعه نفوذ خود در خاک ترکیه گذاشتند. جهادی های ترکیه به همان شکلی عمل می کردند که داعشی ها در عراق فعالیت داشتند و هسته هایی درون شبکه های سلسله مراتبی ایجاد می کردند. همچون عراق، هدف این هسته ها استفاده از رسانه ها برای تبلیغات بود. در ترکیه، رهبر یکی از هسته های القاعده همکاری نزدیکی با عبدالکبیر پولاد، سردبیر مجله ترک زبان تقوا هابر داشت. این نشان می دهد که یک رهبر ارشد تر داعش مقیم سوریه به شکل گرفتن مطالب این مجله کمک می کرد.

گفتگوهای درز کرده نشان می دهد مسئولان دولت ترکیه بر این شبکه ها نظارت داشت. تصمیم به از بین نبردن آن ها در بینابین درگیری های سوریه تاوان سنگینی برای ترکیه به جا گذاشت: با ادامه جنگ در سوریه، القاعده و داعش تلاش کردند جوانان ترکیه ای و دیگر ترک هایی که در سوریه با سمن های اسلامی همکاری داشتند را جذب خود کنند.

حمله آنکارا اولین باری بود که تیم انتحاری ترکیه ای و خارجی به طور مشترک در آن حضور داشتند، و نشان دهنده ارتباطی میان اعضای ترکیه ای و عراقی و سوریه ای داعش است. همچنین این حمله نشان می دهد داعش توجه خود را از حمله به گروه های کرد به حمله به مناطق حضور توریست ها و آسیب رساندن به اقتصاد توریسم ترکیه قرار داده است.

ترکیه گزینه های معدودی برای افزایش جنگ خود با داعش به جز وارد کردن نیروی زمینی برای تصرف مناطق حضور داعش دارد. اما آنکارا به روشنی نشان داده آماده وارد کردن نیروی زمینی به سوریه نیست، برای همین تنها از طریق نیابتی می تواند با داعش بجنگد. این نشان می دهد قدم های بعدی ترکیه مانند قبل است: یورش نیروهای پلیس، بمباران تقریبا هر روزه اهداف داعشی در نزدیک حلب، ادامه حمایت از ائتلاف کشورهای ضد داعش، و انعطاف بیشتر نسبت به برنامه زمانی ترک قدرت توسط اسد بر اساس موافقتنامه صلح احتمالی تحت حمایت آمریکا و روسیه.

برای ترکیه جنگ با داعش مدت ها پس از آزادسازی رقه و بیرون راندن تروریست ها از مرزها ادامه دارد. بنا به اطلاعاتی که بدست آمده، اعضای داعش به طور میانگین بیشتر در 1990 به دنیا آمده اند. این بدان معنا است که میانگین شبه نظامیان داعش زمانی که جنگ در سوریه آغاز شد 20 سال داشتند. بسیاری از کسانی که در نبردها کشته نشدند به ترکیه باز می گردند، که می تواند تاثیر مخربی بر صلح داخلی این کشور بگذارد.

بدون شک درگیری در سوریه به رشد افراط گرایی در ترکیه کمک کرده، اما آنچه بیش از همه موثر بوده بسیار پیش از این در ترکیه وجود داشته و پس از داعش نیز همچنان ادامه خواهد داشت.