در برخی از مجالس مهم تهران در مساجدی در طول ماه رمضان تا سحر دعای ابوحمزه ثمالی خوانده می شود و در یکی دو شب آخر ماه مجلسشان اختصاص دارد به دعای وداع ماه رمضان از صحیفه مبارک سجادیه.
در نوشتار کوتاه بیائیم و منصفانه ملاحظه کنیم آیا در پایان ماه مبارک ضرورت دیگری برای جدائی از ماه رمضان از دیدگاه دینی دیده می شود؟
مناجات وداع ماه رمضان امام سجاد (ع) یک «مناجات عارفانه» است و به نص صریح روایات ائمه (ع) «عرفان» بعد از «شریعت» است، مراجعه به کافی باب کذب حدیث(8) بفرمائید که امام صادق (ع) صریحاً آنان که به دنبال عرفانیات رفته ولی از وظائف ضروری حلال و حرام الهی غافلاند را، تخطئه و راه شان را، باطل اعلام می کند!
بگذریم از اینکه در این سنخ مجالس که زعامت آن بدست برخی از مداحان است چقدر در پوشش دعا، سلیقه های جناحی و سیاسی را به خورد مستمعین خود می دهند!
ای کاش اگر بناست مناجاتی برپا شود برقراری چنین محافل عارفانهای به زعامت اهل دل می بود، همانطوریکه در سالها و قرون گذشته اداره این محافل در مثل حرم حضرت عبدالعظیم بعهده علمای طراز اول تهران بود و در سالهای اخیر امثال آقا مجتبی تهرانی (ره) بود که روحی تازه به مستعدین افاده میفرمود، آن کجا و این کجا!!!
سیل قابل توجهی از جمعیت جوان و مذهبی جامعه ، در روزهای پایانی ماه رمضان به این مجالس گسیل میشوند در حالیکه اگر سخن از تحمیل ذائقه خود به دین را نداشته باشیم و متن دین (قرآن و اهل بیت) را ببینیم، خبر دیگریست که حاکی ،از وظیفه سنگین دیگری.
و آن وظیفه گرانسگ عبارت است از:
1)
به قبول بودن و قبول شدن اعمال رمضانیه باید فکر کرد که متأسفانه به آن نمی اندیشیم و البته که تفکّر در قبول بودن یا نبود اعمال رمضانیه وظیفه را سنگین می کند و صد البته که با ذائقه امروز عوامانه هماهنگ نیست ، چون تلاش مضاعف در تکرار عمل و امتحان "خلوص" میطلبد.
این ، همان سیره و روش حضرت امیر (ع) بود که به کثرت و تکرار عمل کوشا بود و وقتی پرسیدند چرا اینقدر عمل صالح را پشت عمل صالح انجام میدهی فرمود: «از قبول بودن اعمالم بی خبرم، تکرار می کنم تا شاید برخی از آن مورد قبول قرار گیرد». (الغارات 342)
در این زمینه چقدر کار جدی فکری و اخلاقی شده؟!
2)
«دوری از گناه» حقیقت دیگری باید بعد از ماه رمضان به آن توجه لازم داشت چرا که گرچه در یک ماه تمرین دوری از گناه شده اما بعد از ماه مبارک شیاطین آزاد میشوندو ناجوانمردانه به مومنان حمله ور میشوند، لذاست امام علی(ع) شرط قبول عمل را در تقوی معرفی فرمود. (ر.ک:کافی / 371 باب الطاعه) همان تقوی و دوری از معصیت که عمل قلیل را به عمل کثیر مبدّل می کند (ر.ک:کافی / 371 حدیث 7) پس مهم در انتها و پایان ماه رمضان بعد از توجه به «قبول عمل» توجه به «دوری از گناه» و تاثیر ماه مبارک بر نفوس است.
اهل معنا قبل از مناجات عارفانه به دوری از معصیت می اندیشند. لذا روایت شده وقتی حالات ملکوتی خضر مورد مشاهده و اعجاب موسی (ع) شد و پرسید از کجا به این مرتبه معرفتی رسیدهای؟ خضر پاسخ داد: «از دوری از معاصی»
3)
توجه داشتن به نقص خویش و یا نقصان اعمال خویش، این هم یکی از مهمات برای پایان دادن به ماه رمضان است. آیا در خروج از ماه رمضان متوجه نقص و کمبود در اعمال خود هستیم؟ در حالیکه این معنا در بحث "اخلاق و معرفت" بسیار مهم است ، چرا که اگر چنین دیدگاهی در نفس آدمی نباشد به عمل خود مغرور گشته و اول بدبختی خواهد بود. چه زیبا امام کاظم (ع) از یکی مؤمنان بنی اسرائیل نقل ماجرا فرمود:
«که چهل سال عبادت پی در پی داشت تا قربانی کرد و از قضا قربانی او پذیرفته نشد و به خدای متعال عرض کرد:آنچه از تو صادر می شود نیک و نیکی است و آنچه از من صادر می شود گناه ونقص است. خدا به او خطاب فرمود: این چنین نگاه تو به نفس خویش از عبادت چهل ساله ات افضل است». (کافی/ 370)
در اینجاست که مرحوم عارف ملکی تبریزی می گوید: بعد از اتمام اعمال باید درحالتی بین خوف و رجاء باشیم که از طرفی خود را موفق دانسته ولی از طرفی دیگر از آن رو که در آن عالم عمل خالص و صادق می خواهند، چه بسا اصلاً عبادتی ثبت نشده باشد. (المراقبات / 154)
4)
در پایان ماه رمضان دستور رسمی دین خدا به مداومت بر اعمال انجام شده است، امام باقر (ع) فرمود: محبوبترین اعمال در نزد حق تعالی آن عملی است که بر آن مداومت شود و در گذر ایام ترک نشود. (کافی/370)
رعایت بخشی از اعمال رمضانیه برای بعد از رمضان از مستحبات محسوب میشود، مانند دوری از پرخوری و پرخوابی ، تا مناجات سحر و ... امّا در این بین آنچه مهم است ادامه واجبات است که متأسفانه در پایان ماه رمضان کمتر گوشزد می شود، مثلاً اقامه نماز صبح یکی واجباتی است که با نوع زندگی امروزی مردمان و دیر خوابیدن ها منافات پیدا می کند. چه نیکوست در پایان رمضان مؤمنین با خود شرط و تعهد داشته باشند که مانند ماه رمضان هیچ گاه فیض نماز صبح از دستشان نرود و این امر ساده، بسیار بسیار مهم است. چرا که امام سجاد (ع) فرمود: اعبد الناس کسی که واجبات را بصورت مرتب انجام می دهد. (کافی/377)
بله اگر در انجام واجبات پی گیری لازم را داشته باشیم، آنگاه می توانیم دنبال ادامه مستحبات و انجام دستورالعمل های عبادی باشیم.
5)
با توجه به خطبه امام علی (ع) در روز عید فطر که مؤمنان بعد از پایان رمضان سخنان آن را می شنویدند قصه دیگری اهمیتاش جلوه گیری می کند در حالیکه ما از آن غافل هستیم.
و آن رعایت اخلاق در خانواده و رعایت حقوق در اجتماع است.
امام (ع) در خطبه نماز عید فطر به نقل شیخ صدوق در "من لایحضره الفقیه" فرمود:
«فطریه خود را بدهید و از نماز و زکات و حج و روزه و امر بمعروف ونهی از منکر و نیز از احسان و مهربانی با خانواده و همسر غافل مشوید،و از کم فروشی و بد فروشی و حضور و یا تایید حکم دادگاه غیر عادلانه دوری جوئید....»
ای وای بر ما که از «متن» به «حاشیه» رفتهایم! مجالس چند صد یا چند هزار نفری تشکیل داده و مناجات ابوحمزه و دعای وداع امام سجاد (ع) می خوانیم امّا از حقیقت دین نمی گوئیم و نمی شنویم!
ای عزیز، همان علی (ع) که محراب عبادت و دعای کمیل در حال سجده در خلوت خود دارد ، همان علی (ع) وقتی در میان چندین هزار نفر لب به سخن می گشاید از رعایت حقوق همسر در خانه می گوید و از خوش رفتاری با زیردستان و رعایت عدالت در دادگاه ، خطبه سرائی می فرماید.
ما کجا هستیم؟؟ واقعاً ما کجا هستیم؟؟
چقدر تفاوت بین «روز» هم مکان مهم شهری است که «شبانگاهان» در آن مراسم دعای ابو حمزه و دعا وداع برگزار میگردد!!!
آیا تفاوت بین رفتار «روز» آدم ها آن مکان که مشغول رفت وآمد و دادوستد هستند و آنانیکه که «شب» تا سحر به مجلس مناجات هجوم می آوردند نمی بینیم؟!
نمی گوئیم بیائیم دست از حاشیه ها برداریم و به متن دین توجه کنیم. که چه بسا تکفیرمان کنند! بلکه می گوئیم بیائیم اول توجه به «متن دین» داشته باشیم و بعد به «حاشیه دین» بچسبیم.
