برجام درها را برای "دیالوگ استراتژیک" میان ایران و اروپا باز کرد / کلید اجرای برجام و تحول در دیپلماسی کجاست؟

سیدحسین موسویان، عضو ارشد تیم پیشین هسته‌ای، سفیر اسبق در آلمان و معاون پیشین سیاست خارجی شورای عالی امنیت ملی در تازه ترین مقاله خود در مجله سر وایوال راهکارهایی برای تحول در دیپلماسی و اجرای موفقیت آمیز برجام ارائه داه است. موسویان در این مقاله می‌گوید: اجرای کامل و موثر برجام کلید موفقیت مسیر جدید روابط ایران و اروپاست، خاورمیانه در آستانه سقوط است و شکی نیست که همکاریهای استراتژیک اروپا و ایران قدم مهمی برای پیشگیری از این فاجعه است. ترجمه مقاله را در ادامه بخوانید: 

برجام عامل بهبود روند روابط ایران و اروپا همزمان شد با رای مردم انگلیس برای خروج از اتحادیه اروپا (بریکس).بعد از انقلاب اسلامی 1979 در ایران، روابط اروپا با ایران عمدتا در زمینه تجارت بوده است. اما برجام ، تحولات منطقه و بریکس شرایطی را بوجود آمورده که تعامل استراتژیک ایران و اروپا به موازات گفتگوهای سطح بالا با انگلیس را میسر میسازد.

بعد ازوقوع انقلاب اسلامی در ایران، لندن و تهران روابط با ثباتی نداشته اند. سیاستهای استعماری انگلیس درمورد ایران در یک قرن گذشته موجب شده که ایرانیها سوء ظن زیادی به انگلیس داشته باشند، چیزی که اروپا و انگلیس را در دید ایرانیها متفاوت ساخته است. همه ایرانیها تبانی روس و انگلیس در تقسیم ایران در سال 1907 به حوزه نفوذ خود، روی کار آوردن رضا خان در 1925، مخالفت با ملی شدن صنعت نفت و کودتا علیه مصدق با همدستی سازمان سیا را بیاد دارند. چنین تاریخی موجب شده که هنوز خیلی ها معتقدند که انگلیس سیاستهای مداخله گرایانه گذشته را همچنان دنبال میکند.

چنین تصوری هم بخاطر این است که بعد از انقلاب، انگلیس از سیاستهای خصمانه آمریکا علیه ایران حمایت کرده ضمن اینکه خطاهای گذشته خود را هم نپذیرفته است.زمانیکه من بعنوان عضو تیم مذاکره کننده هسته ای راه حلی را باهمتایان سه کشور اروپایی گفتگو کردم، آلمان و فرانسه نظر مثبت داشتند اما جان ساورز نماینده انگلیس مخالفت کرد که دلیل آن پیروی از سیاستهای واشینگتن بود.بعدا جک استراو وزیر خارجه وقت انگلیس هم تصریح کرد که اگر مخالفت آمریکا نبود ما در 2005 با ایران به توافق رسیده بودیم.

اما مذاکرات سه کشور اروپایی با ایران حاکی از این بود که اروپا مایل است در خاورمیانه نقش مهمتری ایفاءکند.

در جریان بحران داخلی ایران بعد ازانتخابات دور دوم ریاست جمهوری احمدی نژاد در سال، نه نفر ازکادر سفارت انگلیس به اتهام مداخله در بحران سازی دستگیر شدند. در سال 2011 با فشار آمریکا و حمایت انگلیس بدترین تحریمها علیه ایران اعمال شد، مجلس ایران خواستار اخراج سفیر انگلیس شد و عده ای هم به سفارت انگلیس حمله کردند که نهایتا موجب قطع رابطه دوکشور شد.

درعین حال پیوستن اروپا به تحریمهای کشنده علیه ایران موجب شد که روابط اقتصادی این اتحادیه از 27 میلیارد یورو در 2011 به 6 میلیارد یورو در سال 2013 کاهش یابد.با انتخاب روحانی به سمت ریاست جمهوری ایران و تصمیم اوباما در تغییر سیاست آمریکا از "غنی سازی صفر" به "بمب صفر" ایران،توافق هسته ای تحت عنوان برجام بدست آمد.

درعین حال امکان روابط گسترده با اروپاهمزمان با تنش درروابط لندن-تهران میسر نخواهد بود ضمن اینکه جدایی انگلیس از اتحادیه اروپا نیز موجب کاهش تاثیرگذاری انگلیس بر اتحادیه اروپا در پیروی از سیاستهای آمریکا نیز خواهد شد.بهرحال این یک واقعیت است که همچنان نوع روابط ایران و انگلیس بر روابط جهان غرب با ایران تاثیر گذار خواهد بود.لذا گفتگوهای سطح بالای لندن-تهران برای رفع بی اعتمادیها، فرصتی ایجاد خواهد کرد تا انگلیس دغدغه ها و گلایه های ایرانیها را درک کرده و اشتباهات گذشته خودش را بپذیرند در اینصورت تعریف یک روابط جدید ممکن خواهد شد. همچنین با توجه به نفوذ قابل ملاحظه انگلیس در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، ناچارا درمورد منطقه هم باید گفتگو شود زیرا که خیلی ازمقامات ایران معتقدند که انگلیس در ایجاد شکاف در روابط همسایگان عرب با ایران نقش دارد.انگلیس میتواند نقش مثبت برای تحقق سیستم همکاریهای منطقه ای بین ایران و همسایگان عرب در خلیج فارس ایفاء کند. چنین تحولی به ختم بحران های جاری منطقه از جمله تروریسم و آواره گان و امنیت صادرات انرژی از خلیج فارس کمک خواهد کرد. نهایتا گفتگوهای لندن-تهران  با ید مستقل اماهمزمان با گفتگوهای ایران و اتحادیه اروپا برای احیاء روابط باشد.

روابطی نو بین ایران و اروپا

روابط ایران و اروپا بعد از انقلاب اسلامی در ایران تحت تاثیرتروریسم، حقوق بشر، تسلیحات کشتار جمعی و پروسه صلح خاورمیانه دچار تشنج بوده است. من در دوره ماموریت خود در آلمان و با حمایت تهران، سعی کردم با تشکیل گروه کاری مشترک برای رفع این اختلافات اقدام کنیم که هلموت کهل صدراعظم وقت آلمان موافقت کرد اما آمریکا رد کرد.

در عین حال نمیتوان از نقش اساسی اروپا در حصول توافق هسته ای را نادیده گرفت. برجام فرصتی برای اتحادیه اروپا بوجود آورده که روابط با ایران را بطور سازنده ای متحول کند.منافع مشترک اروپا وایران بحدی است که نه تنها درها را برای ارتقاء روابط اقتصادی بلکه برقراری "دیالوگ استراتژیک" درمورد مسایل حیاتی نیز گشوده است.

سوریه و عراق جولانگاه تاخت و تاز تروریست های تکفیری شده، کشورهایی همچون لیبی و مصر و بحرین با بحرانهای جدی مواجهند،میلیونها مهاجر بسمت اروپا بحرکت درآمده،پروسه صلح اعراب و اسراییل شکست خورده است. درواکنش به این بحرانها، اروپا نمیتواند فقط نظاره گر باشد.

ایران علیرغم همه مشکلات، کشوری قدرتمند ، باثبات ، با نفوذ و دارای ساختارهای لازم میباشد و در مقایسه با سایر کشورها دارای سیستم کثرت گرایانه است.ایران در خط مقدم مبارزه با داعش عمل میکند و درمسایل سوریه و عراق و افغانستان و یمن نفوذ دارد. ایران میتواند شریک مهمی برای اروپا در مسایل تروریسم ، مهاجرین و اقتصاد بهم ریخته منطقه باشد.

اختلافات سنتی اروپا و ایران یا تغییر کرده و یا شانس بهتری برای تفاهم بوجود آمده است.امروز تهدید اول برای اروپا و ایران گروهکهای تروریستی مثل داعش و القاعده و جبهه النصره یا جبهه الشام میباشد. اختلاف اروپا و ایران در موضوع هسته ای حل شده و برجام مدلی برای همکاری طرفین در عاریسازی خاورمیانه از سلاحهای هسته ای و کشتار جمعی شده است.زمینه های دیالوگ موثر درمورد موضوع حقوق بشر فراهم شده ضمن اینکه اروپا درک میکند حقوق بشر در ایران قابل مقایسه باکشورهای متحدعربش مثل عربستان هم نیست.

همکاریهای استراتک ایران و اروپا موجب بهبود امنیت منطقه و جهان خواهد شد.ایران و اروپا میتوانند درمورد مدیریت بحرانهای منطقه همچون سوریه و یمن و عراق و بحرین بر مبنای سه اصل: نظر اکثریت، مشارکت همه گروههای غیرتروریستی در قدرت و انتخابات آزاد همکاری جدیدی را آغاز کنند.

امنیت صدور انرژی برای اروپا حیاتی است. اروپا میتواند همکاری مشترکی با ایران و کشورهای عضو شورای همکاریهای خلیج فارس آغاز کند.حتی ایران میتواند در تامین گاز مورد نیاز کشورهای نیازمند حوزه خلیج فارس موثرباشد.

ایجاد یک سیستم همکاری جمعی در خلیج فارس ایده ای بود که مرحوم گنشر ویر خارجه آلمان در اوایل دهه نود مطرح کرد. این یک ایده اروپایی است که ایران آماده همکاری برای تحقق آن است.

محیط زیست از چالشهای بزرگ ایران و اروپا و منطقه است. این نیز یکی دیگر از رمینه های همکاری فرگیر ایران و اروپا میتواند باشد.

اجرای کامل و موثر برجام کلید موفقیت مسیر جدید روابط ایران و اروپاست. خاورمیانه در آستانه سقوط است.شکی نیست که همکاریهای استراتژیک اروپا و ایران قدم مهمی برای پیشگیری از این فاجعه است.سیاستهای استعماری گذشته قدرتهای غربی زمینه ساز بحرانهای جاری بوده و لذا باید دورانداختن چنین سیاستهایی واتخاذ استراتژی همکاری و مشارکت ،منطقه و جهانی امن بوجود آورد.