زخم هاي حاشيه نشيني بر پيكره اهواز

شرق نوشت: از هفت كلان شهر ايران در سال 1385مشهد، اهواز و تهران به ترتيب در حاشيه نشيني، سه مقام نخست را دارا بودند.

مشهد و تهران با تدبير مديران شهري و برنامه ريزي مدرن تا سال 1389 بخش وسيعي از حاشيه نشينان را ساماندهي و مقام اول را به اهواز واگذار كردند. حاشيه نشينان اهواز كساني هستند كه هنگام جنگ از روستا و شهرهاي خود رانده شده بودند يا به سبب خشكسالي به دنبال زندگي بهتر و شغل مناسب به شهرها كوچ كردند و در رقابت نابرابر در يافتن شغل مناسب، ميزان درآمد و سواد رفته رفته به حاشيه شهر رانده شدند و اين گونه گسست بزرگي ايجاد شد و اين گروه از متن اصلي جامعه كنارگذاشته شدند و شروع به شهرسازي جديد كردند.

ساكنان اين محله ها حقوق و ضوابط مربوط به مسكن را مورد تمسخر قرار مي دهند و اكثرا ارزشي براي قوانين دولت و شهرداري قايل نيستند. معمولامهاجران روستايي، نزديك خويشاوندان خود يا نزديك كساني كه در روستا همسايه آنها بوده اند، منزل مي كنند.

از اين رو كمربند زمين هاي اشغالي تبديل به يك زنجيره از آبادي هاي شهري مي شود كه مردم در آنجا دست كم مي توانند بعضي از خصوصيات فرهنگي و شبكه همكاري و پشتيباني متقابل خود را حفظ كنند. اين امر ساكنان اين آبادي ها را از انزوا و احساس بيگانگي كه مخصوص زندگي شهري است، حفظ مي كند.

    اين مناطق با جمعيت جوان زياد و متراكم، فقر، تزلزل شغلي، كم سوادي و بي سوادي و ترك تحصيل، شرارت، نزاع ها، درگيري ها و خشونت هاي مستمر، كمبود امكانات تفريحي، ضعف در بهداشت، اعتياد، فحشا، معضلات غيرقانوني، در حاشيه بودن، آشفتگي و افسردگي مجموعه حاشيه نشين را به كجروي هاي حرفه اي سوق مي دهند و منطقه حاشيه نشين را به لحاظ مشكلات و آسيب هاي اجتماعي كاملافعال مي كنند. زندگي اين افراد در برزخ بي هويتي، بي ثباتي و همراه با احساس حقارت و اضطراب است.

حاشيه نشيني شيوه اي نامناسب از تجمع انساني است كه خود علاوه بر آنكه عاري از ثبات و امنيت است؛ در عين حال تهديد كننده ثبات و امنيت ديگران نيز است. در اين محلات كنترل رسمي چندان كارساز نيست و احتمالابه پليس يا نمايندگان دولتي هم بي اعتنايي مي شود، ولي كنترل غيررسمي از طريق گروه هاي سني و جنسي يا قومي اعمال مي شود. در سال 1389 فرمانده نيروي انتظامي خوزستان با اشاره به وضعيت نامطلوب قشربندي اجتماعي شهر اهواز و شكاف عميق بين حاشيه نشين ها و مركز شهر از رشد روزافزون جرايم خود در آن مناطق ابراز نگراني كرد و براي كنترل و كاهش اين جرايم كه ريشه در بطن مناطق حاشيه نشين دارند از تمامي مسوولان كشور استمداد طلبيد.

سيد شريف حسيني نماينده اهواز در مجلس در اين رابطه به خبرنگار ما گفت: به رغم هشدارهاي مكرر درخصوص بحران اجتماعي در اين مناطق متاسفانه طبق آمار موجود اهواز با گسترش روز به روز پديده حاشيه نشيني مواجه است. خوزستان با شهرهاي دزفول، ماهشهر و بندر امام دومين استان حاشيه نشين كشور است كه بيشترين جمعيت حاشيه نشين را در خود جاي داده كه اين پديده به تناسب گستردگي و ميزان جمعيت بار امنيتي سنگيني را روي دوش نيروي انتظامي و مسوولان استان تحميل كرده است.

نماينده اهواز در مجلس گفت: علاوه بر بزهكاري ها، نزاع هاي خانوادگي، انحرافات اخلاقي و اعتياد، اين افراد به شغل هايي مانند قاچاق اسلحه، قاچاق موادمخدر، قاچاق مشروبات الكلي و سرقت اشتغال دارند كه نيروي مضاعفي را در برقراري امنيت استان مي طلبد. حسيني همچنين از رشد سه برابري جمعيت در مناطق شهري اهواز نسبت به نرخ رشد جمعيت در كشور خبر داد و افزود: به رغم تمركز امكانات و توجه ويژه به اين مناطق حاشيه نشين متاسفانه به دليل تفكر رايج بين اين افراد به واسطه احساس ناامني، بي هويتي و مردسالاري راهكار حمايت از موجوديت خود را در خانواده پرجمعيت مي دانند و به مشكلات موجود مانند بيكاري و درآمد كم دامن مي زنند و با زادوولد بي رويه فقر خود و فرزندان شان را دوچندان مي كنند.

 اهواز با 500 هزار نفر حاشيه نشين، يكي از بزرگ ترين جمعيت حاشيه نشين در ايران دارد كه برخلاف اسم تعريف شده براي حاشيه نشيني، اين پديده در متن شهر وجود دارد و مرز مشخصي ندارد. پديده اشغال زمين و آلونك سازي در زمين هاي شهري به دليل بي توجهي مديران شهر در شهرسازي و فضاسازي اين زمين ها فرصت مناسبي در اختيار اين مهاجران قرار داده است. مهاجرت روستاييان به واسطه جنگ و جنگ زدگي باعث بروز تغيير تركيب جمعيتي اهواز و به تبع آن مناطق حاشيه اي به نفع جوانان بود.

از مرور گزارش هاي نيروي انتظامي و مراجع قضايي سه دهه اخير مي توان رفتارهاي دو نسل حاشيه نشين را از هم تفكيك كرد.

نسل اول مهاجران، مضاعف بر تحمل فشار اقتصادي و خروج آشكار از چرخه اشتغال شهري و روستايي در كنار از دست دادن ريشه هاي اخلاقي از يك سو و تكيه گاه هاي اجتماعي از سوي ديگر، دچار بي ثباتي مديريت خانواده و فشار فقر از آمار اعتياد و انحراف اخلاقي بيشتري برخوردار است. اما نسل دوم در كنار تحمل فقر، بيكاري، تبعيض و نبود حمايت هاي اجتماعي دست به تعريف خرده فرهنگ هاي فقر و خشونت زده است.

از سوي ديگر اكنون كه پنج سال از عمر شوراي شهر اهواز كه به عنوان مرجعي براي رسيدگي به مشكلات شهري مردم اين شهر است، مي گذرد اخبار و گزارش هاي رسيده از شورا نشان مي دهد؛ اين شورا بيش از آنكه به فكر مشكلات شهري باشند، درگير مشكلات داخلي خود شده اند.