در بازار میوه و تره بار جه خبر است؟

محمود مصدق: اينجا ميدان و بازار روز ميوه و تره بار جمالزاده است. عقربه هاي ساعت 15 عصر را نشان مي دهد. هوا به شدت گرم و طبق معمول دود گرفته و آلوده به ريزگردهاست.

به گزارش سرویس اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی انتخاب، وارد بازار روز که مي شوي تعدادي غرفه در سمت چپ و مقابل کارواني ماشين مي بيني که چند مشتري مشغول خريد از غرفه داران هستند.

البته آنچه بيشتر از تعداد کم مشتريان جلب توجه مي کند و ناگاه آه حسرت را بر دل برمي انگيزاند، قيمت محصولات و بخصوص ميوه هاست که در قياس با مغازه هاي سطح شهر تفاوت چنداني ندارد.

در اين غرفه ها قيمت گيلاس، سيب و انگور (وارداتي) کيلويي 2500 تا 4000 تومان است. زردآلو و هلو نيز آن هم درجه سومش به قيمت 1200 و 1500 تومان به شهروندان فروخته مي شود!

يک خانم فرهنگي که براي خريد به اين ميدان آمده است مي گويد: مدتي است ميوه هايي که در بازارهاي روز به شهروندان عرضه مي شود برغم اينکه کيفيت کمي دارند و معمولاً درجه 2 و 3 هستند، اما قيمت شان زياد شده و از توان خريد اقشار آسيب پذير خارج است.

وي با اشاره به اينکه اين روزها قيمت ميوه ها در ميادين ميوه و تره بار با مغازه هاي سطح شهر تقريباً برابر است، مي افزايد: البته هنوز قيمت سبزيجات و محصولاتي چون سيب زميني، گوجه، خيار، هويج، بادمجان و پياز در ميادين وضعيت بهتر نسبت به مغازه ها دارند به همين خاطر من به اينجا آمدم تا در کنار اين محصولات ميوه هم خريداري کنم.

کيفيت ميوه ها پايين است

«آرش يوسفي» يکي از غرفه داران نيز مي گويد: الان قيمت ميوه هايي که در بازارهاي روز عرضه مي شود با جاهاي ديگر هيچ تفاوتي ندارد، حتي ميوه هايي که در مغازه هاي سطح شهر وجود دارد از لحاظ کيفيت بهتر هستند. خودم به اين موضوع که تا مدتي قبل در خيابان جمالزاده مغازه تره بار داشتم اطمينان دارم.

به نظر مي رسد زنگ پايان دوران ارزان فروشي محصولات کشاورزي در ميادين ميوه و تره بار شهرداري تهران به صدا درآمده است و ما به آرامي شاهد کاهش استقبال از اين ميادين که در گذشته به علت تفاوت قيمت محصولات عرضه شده در آنها در مقايسه با مغازه هاي سطح شهر از محبوبيت نسبي بين شهروندان و بويژه اقشار آسيب پذير جامعه برخوردار بودند، خواهيم بود.اما سؤال اساسي اين است که چرا اين ميادين که در سال 58 با هدف نزديک کردن توليدکننده و مصرف کننده و حمايت از اين دو قشر با حذف دلالان و واسطه ها شکل گرفته اند، به آرامي دارند فلسفه وجوديشان را از دست مي دهند.

طرح درستي نيست

به اعتقاد بسياري از کارشناسان کشاورزي و حوزه شهري اجراي طرح ميادين ميوه و تره بار کار درستي نبوده است. در واقع نظام توزيع محصولات کشاورزي با اين سبک و سياق ايجاد اشکال مي کند و باعث رشد واسطه گري مي شود.

دکتر عيسي کلانتري، وزير سابق جهاد کشاورزي با اشاره به اينکه نابه ساماني بازار محصولات کشاورزي و بي تدبيري تنظيم بازار توسط دولت باعث افزايش شديد قيمت محصولات کشاورزي و بويژه محصولات فسادپذير چون ميوه ها شده است، در حالي که اين محصولات از توليدکننده ها با قيمت بسيار کمي خريداري مي شود، مي گويد: اگرچه ايجاد ميادين ميوه و تره بار طرح درستي نبود با اين حال در ابتداي اجرايش به واسطه زياد بودن وجدانهاي پاک و بيدار در تعديل قيمت ها مؤثر بود اما با گذشت زمان وضع تغيير کرد.

وي با بيان اينکه طبق مصوبه قرار بود که غرفه ها با اجاره پايين به توليدکننده ها تحويل شود و آنان محصولاتشان را به صورت مستقيم به مردم عرضه کنند، مي افزايد: اما توليد کننده ها پس از مدتي شروع به اجاره دادن غرفه هايشان با قيمت هاي بيشتر کردند، در نتيجه وقتي شهرداري به اين موضوع پي برد خود دچار انحراف شد و اين غرفه ها را به مزايده گذاشت؛ بنابراين الان در عمل مي بينيم که حدود يک درصد اين غرف در اختيار توليدکننده است.به اعتقاد وي براي اصلاح اين وضعيت بايد بخش خصوصي وارد عمل شود و با سرمايه گذاري مناسب محصولات با کيفيت و قيمت مناسب به مردم عرضه کند.

واگذاري غرفه ها به غير از توليدکننده ها تخلف است

دکتر شکيب، رئيس کميسيون عمران شوراي شهر تهران با اشاره به اينکه شهرداري بايد غرفه هاي ميادين ميوه و تره بار را به طور مستقيم به توليدکننده ها بدهد، مي گويد: البته اين موضوع شامل يکسري از غرفه ها که چند کالايي هستند و نمي توان به يک نحوي تنظيم کرد که همه محصولاتش از توليد به مصرف باشد، نمي شود.

وي در همين راستا با تأکيد بر اين که اصل بر اين است که غرفه ها به توليدکننده ها اجاره داده شود، تصريح مي کند: اگر شهرداري غير از اين عمل کند تخلف مي کند. شکيب مي گويد: گزارشهايي که شهرداري به شوراي شهر ارائه مي کند، حاکي از آن است که اين اصل رعايت مي شود. با اين حال ما موضوع را پيگيري مي کنيم.

هزينه دلال بازي در اجاره غرفه ها از جيب مردم

همچنين نکته ديگري که مي توان در بالا رفتن قيمت محصولات زراعي و باغي در ميادين ميوه و تره بار به آن اشاره کرد، بحث دلال بازي و افزايش بي رويه اجاره بهاي واحدهاي اين ميادين است؛ موضوعي که حتي سخنگوي شوراي اسلامي شهر تهران را به واکنش واداشت به طوري که وي هنگام بررسي لايحه ميزان اجاره بهاي غرفه هاي بازارهاي روز که در نهايت به افزايش 30 تا 40 درصدي اين واحدها منجر شده از سازمان ميادين ميوه و تره بار به خاطر واگذاري 70 درصد غرفه ها خارج از فرمول هاي مصوب شوراي شهر و شهرداري انتقاد مي کند و به صراحت مي گويد: هدف از راه اندازي ميادين ميوه و تره بار حذف واسطه ها و کنترل و نظارت بر قيمت ها است، اما فاصله قيمت هاي مصوب با بهاي واقعي آنقدر زياد است که عملاً به دلال بازي دامن مي زند.

قانون سازمان ميادين اصلاح شود

از سوي ديگر يکي از ايراداتي که بر قانون شيوه مديريت سازمان مديريت ميوه و تره بار مطرح است، واگذاري غرفه به صورت سالانه به توليد کننده اي است که فقط يک دو محصول براي عرضه در بازار دارد و آن هم براي ماههاي خاص، بنابراين چون قادر به اقلام مورد عرضه در طول سال نيست غرفه اش را به شخص ديگر البته با بهاي بيشتر اجاره مي دهد که اين خود به دلال بازي کمک مي کند.
نظام توزيع اشکال دارد

دکتر «علي عفتي»، مدير روابط عمومي سازمان ميادين ميوه و تره بار شهرداري تهران مي گويد: واگذاري و اجاره غرفه ها در ميادين به دو صورت است. اول بر اساس اصل فراخوان است که هر 6 ماه يکبار فراخوان داده مي شود و فقط توليدکننده ها مي توانند در آن شرکت کنند و مستنداتشان را به اداره جهاد کشاورزي شهرستان خود ارائه دهند و در صورت تأييد از سوي اين اداره موضوع در شوراي واگذاري که در وزارت جهاد است و شوراي شهر، وزارت بازرگاني، سازمان ميادين و خود وزارت جهاد در آن نماينده دارند بررسي و تصميم گيري مي شود. دوم غرفه ها به صورت مزايده به متقاضيان واگذار مي شود.

وي با اشاره به اينکه شايد غرفه هايي که به صورت مزايده واگذار مي شوند درصدش کمي بيشتر از آنهايي باشد که در اختيار توليدکننده ها قرار مي گيرد، مي گويد: پس اينکه ادعا شود غرفه ها به توليدکننده ها واگذار نمي شود، دقيقاً عکس آن چيزي است که وجود دارد.

در واقع حدود 50 درصد از 2 هزار واحد که در ميادين ميوه و تره بار وجود دارند به طور مستقيم به توليدکننده اجاره داده مي شود. اما اينکه آيا اين شيوه واگذاري درست است يا غلط، کار کارشناسي زيادي انجام شده است.

 خيلي از کارشناسان بر اين باورند که واگذاري غرفه ها به توليدکننده ها کار غلطي است. براي اينکه کشاورز يک يا دو نوع محصول را بيشتر نمي تواند توليد کند. علاوه بر اين فروشندگي شغلي ويژه است و نبايد کشاورزان را درگير آن کرد. بايد به عرضه محصولات به صورت تخصصي نگاه کنيم.

وي در خصوص اجاره غرفه ها مي گويد: اجاره غرفه هايي که به توليدکننده ها واگذار مي شود، از سوي شوراي واگذاري تعيين مي شود، اما اجاره ساير واحدها در مزايده مشخص خواهد شد. در واقع اين مزايده است که ارزش غرفه ها را روشن مي کند؛ البته اين هميشه به اين صورت نيست، يعني در بازارهاي ضعيف تر اختلاف چنداني بين ميزان اجاره اين دو نيست.

دکتر «عفتي» با اظهار بي اطلاعي از ميانگين نرخ اجاره بهاي غرفه هاي ميادين ميوه و تره بار مي گويد: اجاره بهاي اين واحدها متفاوت است، حتي بعضي از غرفه ها زيانده هستند؛ بنابراين وقتي مي بينيم که نه توليدکننده و نه بهره دار رغبتي براي حضور در اين گونه غرفه ها ندارند، مجبوريم يکسري تشويق هايي در نظر بگيريم تا به مردم خدمات رساني شود.

وي درباره عدم اختلاف قيمت بسياري از محصولات زراعي و دامي بويژه ميوه هايي که در بازار روزها عرضه مي شود، در قياس با قيمت اين محصولات در مغازه هاي سطح شهر مي گويد: اين نوع نگاه تأسف دارد. هيچ کس نمي تواند با رفتن به يک يا دو بازار روز يک منظر واقعي به دست آورد.وي در خاتمه در همين زمينه با تأييد اينکه اختلاف قيمت ها در پايين شهر هنوز کمتر است، مي گويد: اين موضوع به بافت اين مناطق برمي گردد.

وي در خاتمه در پاسخ به اين سؤال که اگر 50 درصد غرفه ها به توليدکننده ها واگذار مي شود، پس چرا اين افراد که محصولاتشان را به صورت مستقيم به ميادين مي آورند تا 4 يا 5 برابر قيمت واقعي به شهروندان مي فروشند، اظهار مي دارد: اينکه سيستم هاي توزيع در کشور ما اشکال دارد، مورد تأييد است و من بعنوان يک کارشناس با شما هم عقيده ام.

آنچه مطرح شد درد ما هم است. هفته قبل تفاوت قيمت محصولات در مزرعه و بازار 5 برابر بود.اين اتفاق براي اين مي افتد که کشور يک شبکه توزيع که بتواند محصولي را از ابتدا تا انتها هماهنگ کند، ندارد؛ ضمن اينکه سازمان ميادين ميوه و تره بار يک نظام توزيع در سطح شهر است و بسياري از واسطه گريها قبل از اينکه محصول به شهر برسد صورت مي گيرد، در نتيجه با افزايش هزينه ها قيمت محصولات هم بالا مي رود.