مادّه تاریخ کشف امریکا

رسول جعفریان نوشت: دو سال و اندی قبل (24 آبان 93) جناب اردوغان گفتند که امریکا را مسلمانان کشف کردند و مسجدی هم از قبل از ماجرای کشف امریکا توسط کریستف کلمب در کوبا یافت شده است. وی که در مراسم اختتامیه نخستین همایش رهبران مسلمان امریکای لاتین در استانبول سخنرانی می کرد، گفت: (این عین صحبت های ایشان است): «آشنایی کشورهای آمریکای لاتین به در قرن 12 برمی گردد. می گویند که آمریکا در سال 1492 توسط کلومب کشف شده است. در حالی که 314 سال قبل از این تاریخ، در سال 1178 توسط ملوان مسلمان کشف شده بود. کلمب در خاطراتش می گوید که وقت به قاره آمریکا رسید در سواحل کوبا در قله یک کوه مسجدی دیده است. با برادران اهل کوبا صحبت می کنیم، اگر بپذیرند ور همان قله کوه یک مسجد می سازیم. قبل از کشف کلومب اسلام در قاره آمریکا منتشر شده بود». 

گویا اردوغان این مطلب را از فواد سزگین نقل کرده بوده است! 

اخیرا خبر شدیم که یکی از سخنرانان مذهبی خودمان، کشف امریکا را به مردم خراسان نسبت داده است. متن آنچه ایشان گفته (البته به گزارش سایت های خبری) این است: در همین راستا تحقیقی انجام دادم که کریستف کلمب امریکا را کشف نکرد، بلکه یک مسلمان خراسانی بوده که به امریکا رفته است و این قاره را کشف کرده است. طبق آخرین تحقیقات بدست آمده از خاطرات غربی‌ها مشاهده می شود پول عربی در این قاره پیدا شده است.»

تا اینجا هم مسجد پیدا شده هم پول عربی. دومی گویا قول داده مدارک آن را نشان دهد. خوشحال خواهیم شد اگر آن ها را ببینیم. البته ادعاهای مشابهی پیش از اینان هم بوده و استدلالهای شگفت. طبعا اگر جستجویی در اینترنت بشود، مطالب زیادی در این باره خواهد آمد. 

این سبک تاریخ نگاری یک جور خاصی است، خیلی دلیل نمی خواهد، با قرائنی که در دست دارید، می تونید از حس مخاطب تان استفاده کرده، سر جمع، قانعش کنید یا لااقل جوری بیان کنید که تعجب از سر طعن نکند! البته که این قبیل موارد، راحت به دل مخاطب مسلمانی که دوست دارد فضائل بیشتری از عالم تجدد داشته باشد، می چسبد. 

اما نکته جدی دیگر که مشکل ذهنی خودم بوده، این است که از چه زمانی نام امریکا یا مثلا ینگی دنیا در منابع ایرانی آمده است. تا به حال تحقیق مرتبی در این باره ندیده ام. مثلا شاه عباس که داستان نبردهای میان پروتستانها و کاتولیک ها را خبر داشته و این هم سفیر و تاجر اروپایی نزد وی می آمده، آیا خبری از ینگی دنیا داشته است؟ بعید است نداشته باشد، اما کجا به آن اشاره شده؟ عجیب است که آن زمان نقشه های زیادی هم فرنگی ها می آورده اند، اما نمی دانیم چرا کسی اینها را جدی نگرفته، ندیده یا اگر دیده خبری از آن تا حالا به دست ما نیامده است. 

و اما در متنی با عنوان تحفه العالم که زمانی خودم تصحیح و منتشر کردم، نام امریکا با عنوان ینگی دنیا (دنیای نو) آمده است. یکجا از خلعت های ینگی دنیا یاد شده: «از خلعت‏هاى زربفت ينگى دنيا و ديباى روم و چين و تاج و طومارهاى مرصّع به لآلى و جواهرثمين‏...» (تحفه ا لعالم، ص 46). و در جای دیگر آمده است: «از ميخ‏ها و ميخ‏كوب‏ها و سطل‏ها و طشت‏هاى همه‏طلا، و فرش‏هاى زربفت ينگى دنيا، و جل‏هاى مرواريددوز پرسنا و بها، و قلّاده‏هاى مرصّع به جواهر گرانبها، و شيربانان كسوت‏هاى زرّين بر دوش‏...» (تحفه العالم، ص 136). به احتمال باید گشت و در متون فارسی نیمه های دوره صفوی مطالبی را یافت.

اما خبر کشف امریکا در یک متن قاجاری

اما تازه تر از همه، امروز در یک متن دوره ناصری دیدم که کسی به نقل از کتابهای ترجمه شده از فرنگ، خبر کشف ینگی دنیا را نوشته بود. مطلب تازه ای نداشت، اما از بابت این که به هر حال خبری در این باره است، در اینجا می آورم. جالب است که برای آن ماده تاریخ هم نقل کرده است. وی می نویسد:

در کتب مترجمین از کتب فرنگیان مسطور بلکه مشهور است که اول شخصی که قطعه امریکا را که موسوم به ینگی دنیاست پیدا نمود کولومبس حکیم، بحر پیمای ماهر است. و گویند از اشخاص نادره و اعجوبه دهر خود بوده، به استعانت و تقویت ایزبلا ملکه دوست اسپانیا بعد از آن که هشت سال دوندگی نمود و از اولیای دولت خود که جناده است استمداد جسته، بجز استهزاء و سخریه چیزی نشنید و همچنین از دولت فرانسه و انگلیس و پورتکال طنز و سخریه زیاد متحمل شده، آخر الامر ملکه مزبوره مردانگی نموده، بعضی از جواهرات خاصه خود را فروخته و تدارک او را دیده، یک کشتی بزرگ و سه کشتی کوچک با آذوقه و اسباب باد عنایت نموده، در اوائل شوال 897 هجری از اسپانیا شراع کشیده، روانه شد و در اواسط ذی حجه سال مذکور در یکی از جزائر هند الغرب فرود آمد. بعد از آن جزیه کوبه و هیتی را پیدا کرد و در سه سفر پیاپی جزائر کرپی و پندد و سواحل شمالی امریکای جنوبی را پیدا نمود و بعد از کولومبس حکیم بحر پیمایی دیگر که مشهور به آمریکوس بود این مملکت را تماما گردش کرده و تحدید حدود نموده و به این واسطه این قطه به اسم او موسوم و معروف به امریکا شد. ولی بعض از مواضع آنجا را کولومبی به اسم شخص اول گویند. و عبارت «ینگی دنیا پیدا گشته» مطابق با ماده تاریخ او در زمان ظهورش گردیده.