كدام مناطق در تهران زلزله خيزند؟

هر چند گسلهاي تهران فعلا قصد تكان خوردن ندارند اما برخي مناطق پايتخت از جمله منطقه 1، 2، 3، 4، 5، 22 و مناطق جنوبي از جمله 15 و 20 از مناطق پرخطر هستند كه براي مقاوم سازي آنها بايد چاره‌اي اساسي انديشيد.

ميان اين همه شتاب و دغدغه براي رسيدن‌ها، ناگهان همه چيز مي‌لرزد. تكانهاي پي درپي. خانه‌هايي پوك و توخالي با اولين تكان فرو مي‌ريزند و زمين ترك مي‌خورد وساكنانش را مي‌بلعد.

در ميان كوچه‌هاي باريك و خانه‌هاي بي‌نما ديگر چيزي به نام زندگي باقي نمانده است. همه چيز با خاك آميخته شده و آن چه مانده آخرين نفسهايي است كه زير خروارها خاك منتظر ناجيانشان هستند. اين خانه‌هاي مريض كه موريانه درونشان راخالي كرده و ريزدانه‌هايي كه مدت‌ها در كمين جان ساكنانشان بوده‌اند با آرام‌ترين تكان همچون يخ آب شده‌اي آرام به سطح مي‌رسند.

اما هيچكدام ازساكنان اين شهرچنين تصويري را به ياد ندارند، زيرا از آخرين تجربه زلزله تهران صد و هشتاد سال گذشته است.

آرامش قبل از طوفان گسل‌هاي تهران

گسل‌هاي تهران مدتها است كه آرام گرفته‌اند و تكاني نمي‌خورند اما به اعتقاد بسياري بايد منتظر جا به جايي اين صفحات زيرزميني بود.اما كدام مناطق شهر تهران برروي گسل قرار گرفته‌اند.

به اعتقاد كارشناسان بعضي از گسلهاي پايتخت شناسايي نشده‌اند. اما شايد 9 تا 10 منطقه تهران بر روي گسل قرار داشته باشند كه شامل مناطق شمالي تهران از جمله منطقه 1، 2، 3، 4، 5 و 22 برخي مناطق جنوبي از جمله 15 و 20 مي‌شود.

مسعود شفيق، مشاورعالي طرح جامع تهران در رابطه با گسل‌هاي پرخطر تهران به مهر مي‌گويد: گسل ري و گسل مشاء كه در جنوب و شمال تهران قرار دارند از گسل‌هاي خطرناك شهر تهران هستند كه در طرح جامع تهران براي فضاهاي مديريت بحران اين مناطق برنامه ريزي‌هايي انجام شده است. اما چقدر خانه‌هاي پايتخت با اين گسل‌ها فاصله دارد؟

بسياري از كارشناسان شهري معتقدند: حريم هيچ گسلي در تهران رعايت نشده و در مكان‌هايي كه نبايد بلندمرتبه سازي صورت مي‌گرفته، برج‌هاي چندين طبقه ساخته‌اند. هر چند در مقطعي آيين نامه‌هايي آن هم از سوي مسوولان سازمان برنامه و بودجه در خصوص ساختمان تهيه شد، اما هيچ كدام اجرايي نشده و در نهايت امروزه شاهد ساخت و سازهايي بي‌رويه در محدوده گسل‌ها هستيم.

مقاومت 6 ريشتري خانه‌هاي تهراني
محسن تشكري كارشناس ارشد عمران با اشاره به مقاومت ساختمان‌هاي تهران در برابر زلزله مي‌گويد: ساختمان‌هاي نوساز تهران صرفا در برابر زلزله‌اي با درجه تخريب 6 ريشتري مقاومت دارند و در درجات بالاتر زلزله به تخريب آنها مي‌انجامد كه اين موضوع در بافت فرسوده به زير 5 ريشتر مي‌رسد. اما چقدر شهر آمادگي مقابله با زلزله را دارد؟

مشاركت مردم اساس مقابله با زلزله
محمد هادي ايازي با بيان اين كه براساس اطلاعات تاريخي زلزله شناختي شهر تهران از زلزله‌هاي شديدي در طي اعصار گذشته با تناوب 150 ساله رنج برده است و آخرين زلزله‌اي كه تهران را به شدت لرزاند مربوط به 180 سال پيش است به مهر مي‌گويد: طي پنج سال اخير به دليل موقعيت خطرپذيري تهران يكي از اولويت‌هاي شهرداري تهران توسعه كيفيت برنامه مقابله با بلايا بوده است.

او ساخت سوله‌هاي مقاوم در برابر زلزله با كليه امكانات را گامي اساسي براي آمادگي در مقابل بلايا مي‌داند و مي‌گويد: مشاركتهاي عمومي در مديريت بحران نقش اساسي دارند، تجربه جهاني نشان مي‌دهد كه هيچ نظام واكنش بحران دولتي نمي‌تواند به تنهايي و به كفايت از عهده بحران ناشي از زلزله برآيد. مشاركت مردم محلي براي پاسخ به اضطرار و آمادگي آنان در مقابله با بلايا براي كاهش اثرات مخاطرات طبيعي بسيار حايز اهميت است.

ايازي اضافه مي‌كند: تجربه نشان داده است كه اولين گروه‌هايي كه مي‌توانند به شهروندان در هنگام بروز بلايا كمك كنند خود مردم ساكن در همان محلات هستند.اما معمولا شهروندان محلي براي بلايا تعليم داده نشده‌اند و بالطبع كمك موثر آنان به علت عدم آمادگي شان به شدت محدود مي‌شود.

ايازي به طرح "دوام" در اين رابطه اشاره مي‌كند و مي‌گويد: پروژه دوام به عنوان يك تجربه در تهران به منظور بسيج نيروهاي شهروندان تهراني در 374محله و براي تقويت نظام‌مند نقاط ضعف آنان طراحي شده است.
او در تشريح طرح دوام مي‌گويد: يك برنامه دقيق طراحي شده شامل آموزش‌ها و تمرين‌هاي عملي بوده كه در برگيرنده معلومات پايه، مهارتها و اعتماد به نفس براي داوطلباني است كه در واكنش موثر به بلايا مشاركت خواهند كرد. سازماندهي مورد نياز براي هماهنگي فعاليتها و حفظ آمادگيهاي گروهي در درازمدت توسط ساختار گروهي دوام تامين مي‌شود كه رويه‌ها و عملكرد و وظايف تعريف شده مشخصي دارند و بالاخره كارايي داوطلبان با تامين امكانات و ابزار و تجهيزات مناسب و لباس ايمن افزايش مي‌يابد.

براي بعد از زلزله برنامه داريم
حسن بيادي نايب رئيس شوراي اسلامي شهر تهران به بي‌برنامگي در رابطه با زلزله احتمالي تهران اشاره مي‌كند و مي‌گويد: ما براي بعد از زلزله برنامه داريم اما براي قبل از زلزله برنامه ‌هايمان با هم منسجم نيست.

او اضافه مي‌كند: يكي از مباحث مهم در اين حوزه نحوه سرمايه‌گذاري و مشاركت در برنامه‌ها است.اما در اين ميان حلقه مفقوده‌اي وجود دارد كه آن نيز بحث آموزش است.

بيادي با بيان اين نكته كه آموزش نوعي سرمايه‌گذاري است، يادآوري مي‌كند: اگر براي برون رفت از بحران و خطر‌پذيري پولي هم خرج كنيم، اين پول هزينه نيست بلكه يك نوع سرمايه‌گذاري است.

زلزله را جدي بگيريد
عزيزالله رجب‌زاده، رئيس سازمان پيشگيري و مديريت بحران شهر تهران نيز فرسودگي شريان‌هاي حياتي و فرسودگي و ريز‌دانگي واحد‌هاي مسكوني و زمان‌بر بودن غلبه بر تمامي را از مشكلات تهران در هنگام بروز زلزله مي‌داند و مي‌گويد: متاسفانه هنوز احتمال وقوع زلزله را جدي نگرفته‌ايم و زمين‌لرزه تهران را باور نداريم و نشانه آن ضعف‌هاي موجود در ساخت و ساز‌ها، عدم آموزش مردم و كافي نبودن ميزان تلاش‌ها در اين حوزه نسبت به مخاطره موجود است.

او ادامه مي‌دهد: البته نوسازي، ايمن‌سازي و مقاوم‌سازي ابنيه زمان‌بر است اما آموزش مردم با راههاي ارتقاي آمادگي در كوتاه مدت امكان‌پذير است و متاسفانه 80 درصد مردم هنوز آموزشهاي لازم در حوزه مواجهه با زلزله را فرانگرفته‌اند.
مجيد پاكساز با اشاره به اينكه يكي از ويژگيهاي طرح تفصيلي جديدي تهران اين است كه اين طرح در محيط GIS تهيه شده و لايه‌هاي مختلفي را شامل مي‌شود به مهر مي‌گويد: يكي ازاين لايه‌ها لايه نقشه‌هاي زلزله و يا نقاط بحران خيز است كه آماده شده است.
وي با بيان اين كه در طرح تفصيلي به مقاوم سازي تك بناها پرداخته نشده گفت: در اين طرح بافت فرسوده مورد تاكيد قرار گرفته و راهكارهايي براي ساخت و ساز در آن پيش‌بيني شده است.
پاكساز ادامه مي‌دهد: ايجاد انگيزه براي ساخت اين بناها با ما است اما كيفيت ساخت در مسئوليت ما نيست.
وي درباره مقاوم سازي خانه‌هايي كه پيش از اجرايي شدن طرح تفصيلي ساخته شده‌اند مي‌گويد: تصور ما اين است كه شهر جديدي بر روي شهر فعلي تهران ساخته شود كه اين شهر با برنامه ساخته و اشتباهات گذشته به مرور پاك مي‌شود.
نمي توان پيشگويي كرد كه چه هنگام اين شهر حجيم و تو خالي مي‌لرزد و خانه‌هاي سستش را با خاك يكسان مي‌كند.اما مي‌توان بي‌آن كه منتظر بلا بود با آمادگي به استقبالش رفت و با حسرت به خانه‌هاي ژاپني كه با تكان‌هاي هشت ريشتري خم هم به ابرو نمي‌آورند نگاه نكرد.