تفاوت عملکرد پلیس در انگلیس و سوریه از نگاه صادق زیباکلام

شرق نوشت: سخني به گزاف نرفته اگر گفته شود كه هيچ كس انتظار بروز ناآرامي در انگلستان آن هم در چنين ابعاد گسترده اي را نداشت. بنابراين همه تحليل گران و صاحب نظران به نوعي غافلگير شده اند.

 به نظر مي رسد هزاران جوان كه اكثرا رنگين پوست، خارجي تبار و جزو اقشار و لايه هاي محروم و كم درآمد جامعه هستند و اغلب هم بيكار هستند منتظر فرصتي بودند تا خشم و نارضايتي خود را نسبت به وضعيت موجود، دولت، حكومت و پليس انگلستان نشان دهند.

 آنچه مسلم است ظرف هفته ها و ماه هاي آينده پيرامون اسباب و علل جامعه شناختي اين ناآرامي ها بحث ها و نظريه پردازي هاي مختلفي صورت خواهد گرفت. اما تا همين جا هم چندين نكته را مي توان متذكر شد. اولابه راه افتادن امواج ناآرامي ها، اغتشاشات و هر عنوان ديگري كه روي آنها بگذاريم خودجوش بوده.

 به عبارت ديگر هيچ سازماندهي، تشكيلات و برنامه ريزي نه از قبل بوده و نه در طي وقوع آن حوادث از سوي هيچ سازمان و گروهي صورت نگرفته است. اينكه تظاهرات و اغتشاشات بدون سازمان دهي بوده چه اهميتي دارد، پاسخ آن است كه اتفاقا چون خودجوش و بدون سازماندهي بوده مبين عمق نارضايتي است.

 اگر به صورت سازماندهي و اعلام قبلي مي بود، ممكن بود كه بسياري در اغتشاشات شركت مي كردند. اما نقش اينكه هيچ سازماندهي و برنامه ريزي قبلي وجود نداشته نشان مي دهد كه يك نارضايتي گسترده و پنهان در سطح جامعه انگليس وجود داشته و وجود دارد كه فقط منتظر بهانه يا فقط منتظر فرصت است تا بيرون بريزد. از نظر جامعه شناسي سياسي، اين وضع اتفاقا خيلي خطرناك تر است.

 چون اين گونه نارضايتي ها به صورت آتشي زير خاكستر هستند كه مسوولان و مقامات آنها را نمي بينند و بعضا حتي خبر ندارند كه نارضايتي ها اساسا وجود دارند تا به صورت غافلگيركننده و ناگهاني خود را نشان دهند. ثانيا اقشار و لايه هاي اجتماعي هستند كه ظرف چند شب گذشته در خيابان هاي محلات مشخصي در لندن و بيرمنگام - دومين شهر بزرگ انگلستان - به خيابان ريخته اند؛ به فروشگاه ها و ساختمان هاي عمومي حمله كرده و بسياري را تخريب كرده اند.

    همانطور كه اشاره داشتيم، اكثريت اغتشاش كننده ها را جوانان غيرسفيدپوست تشكيل مي دهند.

 سياهپوستان و آسيايي تبارها نيز اين تعداد را شامل مي شوند. اساسا تظاهرات و ناآرامي ها در محله هايي صورت گرفته كه اكثريت ساكنان آنها را غيرسفيدپوست ها تشكيل مي دهند.

 به بيان ديگر، تا همين جا هم مشخص است كه يكي از عناصر اصلي اين ناآرامي ها مسايل نژادي است. اگر فقر و عوامل اجتماعي ديگر مثل بيكاري و غيره عوامل اصلي مي بودند، در آن صورت سفيدپوستان فقير، بيكار يا كم درآمد هم بايد به خيابان ها مي ريختند. اما تعداد آنها به نسبت غيرسفيدپوست ها خيلي كمتر بوده. در عين حال همه تقصير را هم نمي توان و نبايد متوجه مسايل نژادي دانست.

 واقعيت آن است كه رنگين پوست ها معتقدند كه هم از جانب پليس انگلستان نسبت به آنها تبعيض و تمايز وجود دارد؛ و هم در مورد تحصيلات، يافتن شغل و سطح زندگي در كل جامعه مورد تبعيض قرار دارند.

 از مولفه ها و عناصر جامعه شناختي كه بگذريم، تا همين جا هم عملكرد پليس انگلستان با انتقادات زيادي مواجه شده.

بسياري از مطبوعات و رسانه ها پليس را مقصر اصلي اين وضعيت مي دانند. هم از بابت اينكه مي گويند رفتار پليس با غيرسفيدپوست ها درست نيست و اين باعث به وجود آمدن يك بغض و كينه پنهان يا همان آتش زير خاكستر در رنگين پوستان مي شود، هم از بابت عملكرد و واكنش پليس بعد از شروع ناآرامي ها.

انتقاد اصلي كه متوجه پليس است آنکه پليس ابعاد ناآرامي ها را خيلي دست كم گرفته بوده و تمهيدات لازم را براي جلوگيري و در مرحله بعدي رويارويي با تظاهركنندگان پيش بيني نكرده بود.

در عين حال از اين واقعيت هم نمي توان گريخت كه پليس در جوامع غربي تابع يكسري قوانين و مقررات است كه نمي توانند آنها را زير پا بگذارد. به عنوان مثال، باوجود گستردگي امواج اغتشاشات و حملات گسترده جوانان به ساختمان ها و اماكن دولتي بزرگ، پليس انگلستان از سلاح گرم به هيچ روي استفاده نمي كند.

 سهل است حتي گاز اشك آور هم شليك نمي كند. حداكثر واكنش پليس بازداشت تظاهركنندگان بوده است. باوجود سه شب ناآرامي هاي گسترده در لندن، بيرمنگام و يكي دو شهر ديگر، نه تنها هيچ تلفاتي يا مجروح جدي وجود نداشته، بلكه كل دستگيري ها هم به 300 نفر نمي رسد.

 مي توان عملكرد پليس و اساسا حكومت انگلستان را با ناراضيان و اغتشاش گران با عملكرد حكومت هاي بحرين يا سوريه مقايسه كرد. در حالي كه در اين كشورها حكومت با تانك و زره پوش به رويارويي با تظاهركنندگان مي رود، در انگلستان باوجود گستردگي تظاهرات و ناآرامي ها آخرين فكر حكومت آن بوده كه ارتش انگلستان را به خيابان ها آورده و مردم را هدف قرار دهد.ظرف روزهاي آينده امواج اغتشاشات و ناآرامي ها فروكش خواهد كرد، تعدادي از بازداشتي ها آزاد خواهند شد و برخي ديگر به اتهام بر هم زدن نظم محاكمه و جريمه نقدي مي شوند.

دولت انگلستان يك كميته حقيقت ياب مستقل را مامور بررسي كل ماجرا خواهد كرد و دولت و جامعه درس هاي لازم را از اين حوادث خواهد گرفت. مي توان تصور كرد كه اگر آن حوادث و ناآرامي ها در كشوري در خاورميانه، آسيا يا آفريقا اتفاق افتاده بود، تا حالاچه تعدادي كشته و زخمي شده بودند و هزاران نفري كه بازداشت شده بودند در دادگاه هاي نظامي يا در دادگاه هاي صحرايي محاكمه مي شدند.