آتش به اختیار، خودجوش، اخلاق گرا و قانونمند!

«پایه‌های اعتدال فرهنگی در گفتمان دولت تدبیر و امید که در امتداد گفتمان امام و رهبری و مبانی انقلاب اسلامی تعریف شده، بر ۴ عنصر دیانت، عقلانیت، عدالت و انسجام فرهنگی استوار است و انسجام فرهنگی می‌تواند ما را از خطر اختلال برهاند. بعد از فصل‌الخطاب مقام معظم رهبری، مجادله، مناقشه، تخریب و انگ‌زنی عدول از این گفتمان و ظلم بزرگی در حق رهبری و ملت است. بهترین مرجع برای تفسیر سخنان رهبر انقلاب مراجعه به بیانات خود ایشان است.»

دکتر سیدرضا صالحی امیری، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در روزنامه ایران نوشت: «در یادداشت هفته گذشته گفته بودم که میان خودسر بودن و خودجوش بودن فاصله از راه تا بیراهه و از خدمت تا خیانت است. سخنان روشنگرانه رهبر معظم انقلاب در خطبه‌های نماز عید سعید فطر و تعریف و تبیین مفهوم آتش به اختیار، راه را بر هر نوع سوءبرداشت و ایجاد تفرقه میان صفوف ملت مسدود کرد. به بیان دیگر رهبری معظم به درستی در صحبت‌های خود اقدامات غیر قانونی و هنجارشکنانه را نفی کردند و معیار کار فرهنگی تمیز را حرکت در چارچوب قانون برشمردند؛ امری که به عنوان یک نیاز جدی در برابر انتظارات واقعی جامعه به شدت احساس می‌شود. اصولاً اقدامات خودجوش و مردمی همواره مکمل و پشتوانه‌ای برای تداوم حیات اجتماعی جامعه بوده است. پر واضح است که دولت‌ها وظیفه دارند بستر مناسب را برای حرکات عمیق و تأثیرگذار فرهنگی فراهم آورند اما بدون حضور خودجوش مردم در عرصه‌های فوق، ماندگاری و اثربخشی لازم محقق نخواهد شد.

حجم بزرگی از نظام‌های فرهنگی و خودجوش همچون بیش از هزار حوزه علمیه، بیش از ۵ هزار مؤسسه قرآنی، بیش از ۶ هزار مؤسسه چندمنظوره فرهنگی، هزاران مؤسسه تک‌منظوره و ده‌ها هزار هیأت مذهبی، جلسات اخلاقی و آموزشی، انجمن‌های اسلامی در دانشگاه‌ها و تشکل‌های دانشجویی و دانش‌آموزی، جامعه بزرگ ناشران و مؤلفان، روحانیت و علما و وجود بستر بزرگی به نام فضای مجازی همه و همه بسترهای مساعد اقدامات فرهنگی خودجوش برای اشاعه فرهنگ ایرانی‌-اسلامی محسوب می‌شود که وابستگی مستقیم به دولت نداشته اما رسالت فرهنگی بر عهده دارند. در عرصه فرهنگی با وجود هزاران جوان خلاق، مؤمن و علاقه‌مند به این حوزه، باید به سمت حمایت از حرکت‌های مردم‌نهاد و مردم‌مدار گام برداریم. آن چه در این میان از اهمیت برخوردار است، وجه تمایز اقدامات خودجوش با حرکات خودسرانه است. اقدامات خودجوش دارای مبانی اخلاقی و چارچوب‌های قانونی است؛ در حالی که حرکات خودسرانه، غیر اخلاقی و غیر قانونی است. حرکت خودجوش، اصلاح‌گرایانه اما حرکت خودسر مخرب است. حرکت خودجوش، پویا، محرک و پیش برنده، اما حرکت خودسرانه، ایستا، مخرب و بازدارنده است. علاوه بر همه اینها حرکات خودجوش، در مرزهای مبانی و حریم دینی و فقهی و حفظ چارچوب‌ها و پایبندی به ارزش‌ها و هنجارها تعریف می‌شود اما حرکات خودسر خارج از این مبانی و هنجارشکن و نفی کننده نهادهای رسمی محسوب می‌شود.

توجه به مفهوم تمیز در کار فرهنگی هم اهمیت دارد. تمیز در ادبیات ما به معنای پاکیزه، مطهر، ناب، درخشان، انگیزاننده و جذاب تلقی می‌شود و در مقابل آن عمل کثیف، ناپاک و آلوده داریم. اصحاب فرهنگ و هنر با تلاش خود و تشکیل نشست‌های تخصصی می‌توانند نسبت به تبیین مرزهای خودجوش و تمیز با کار خودسر و کثیف روشنگری کنند. نیازهای فرهنگی جامعه امروز از تنوع و تکثر قابل توجهی برخوردار است و اگر میان عرضه و تقاضا در این عرصه تناسب منطقی وجود نداشته باشد، راه برای نفوذ فرهنگی و افتادن در ورطه افراط و تفریط هموار می‌شود. ولنگاری فرهنگی از یک سو و جزم‌اندیشی و جمود فرهنگی از سوی دیگر دو تهدیدی است که فرهنگ غنی ایرانی‌-اسلامی را با مخاطره مواجه می‌کند و راه برون‌رفت از این دو دام خطرناک همان اعتدال فرهنگی است. پایه‌های اعتدال فرهنگی در گفتمان دولت تدبیر و امید که در امتداد گفتمان امام و رهبری و مبانی انقلاب اسلامی تعریف شده، بر ۴ عنصر دیانت، عقلانیت، عدالت و انسجام فرهنگی استوار است و انسجام فرهنگی می‌تواند ما را از خطر اختلال برهاند. بعد از فصل‌الخطاب مقام معظم رهبری، مجادله، مناقشه، تخریب و انگ‌زنی عدول از این گفتمان و ظلم بزرگی در حق رهبری و ملت است. بهترین مرجع برای تفسیر سخنان رهبر انقلاب مراجعه به بیانات خود ایشان است.

و سخن آخر این که شرایط اجتماعی و فرهنگی با شتاب خیره‌کننده‌ای در حال تحول و تغییر است و برای این که امواج این تغییرات، به ارزش‌های اعتقادی و باورهای هویتی ما ضربه نزند، باید راه درست مواجهه با این امواج را پیدا کنیم. نه اسیر و تسلیم امواج شدن و نه در آنها هضم و جذب شدن راهکار مناسبی نیست. ضمن این که با تحولات فناوری و شیوه‌های نوین اطلاع‌رسانی و گستره وسیع شبکه‌های اجتماعی مجازی، راه انسداد و فیلتر کردن آنها بیشتر به یک شوخی شبیه است تا یک راهکار منطقی. باید همه نیروهای باانگیزه، وفادار و خودجوش با همدلی، همنوایی، هماهنگی و همکاری به دستگاه بزرگ فرهنگی کشور یاری برسانند؛ چرا که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به تنهایی نمی‌تواند بار عظیم توسعه فرهنگی را به مقصد و مقصود برساند. فرهنگ ایرانی‌-اسلامی از ظرفیت‌های کم‌نظیری برخوردار است که می‌تواند برای زندگی سعادتمندانه انسان امروز راهگشا باشد؛ به شرط آن که به داشته‌های خود باور داشته باشیم.»