مهریزی: ملکه سبا بیانگر نگاه قرآن به حکومت‌داری زنان است/ ما همچنان بر سر معاون وزیر شدن زنان دعوا داریم

استاد دانشگاه ادیان و مذاهب با اشاره به تصویری که قرآن از زن ارائه کرده است، تأکید کرد: متاسفانه فرهنگ ما با فرهنگ قرآن فاصله دارد و نگاه قرآنی به مسائل، بسیاری از مشکلاتی را که درعرصه‌های فرهنگی و اجتماعی با آن مواجهیم، حل خواهد کرد و مثلا مذمت نگاه تحقیرآمیز به زنان، روندی است که از سال اول نزول قرآن آغاز می‌شود.

به گزارش روابط عمومی انجمن اندیشه و قلم، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی مهریزی، شامگاه گذشته در دومین نشست از سلسله نشست‌های «فاطمه و جامعه امروز»، با طرح این پرسش که «قرآن طی ۲۳ سال نزول، مسأله زن را چگونه مطرح کرده است؟»، گفت: ما برای شناخت دیدگاه‌های اسلام درباره زنان، پنج منبع را باید مورد توجه قرار دهیم؛ منبع اول قرآن است که اصیل‌ترین راه است، گفتارهای پیامبر که به آن سنت قولی می‌گویند، سنت عملی و سیره که کمتر به آن توجه می‌شود و شامل رفتار ائمه و پیامبر با زنان می‌شود، شخصیت‌ها یا اعلام زن ـ که در مکتب شیعه بسیارند ـ و نمادها که می‌توان به حج اشاره کرد؛ به طور مثال در حج بحث تقدم مردان بر زنان در صف نماز از بین می‌رود و این نشان می‌دهد در جامعه آرمانی مسلمانان؛ جنسیت ملاک نیست و نباید به زنانگی او توجه کرد بلکه باید انسان بودنش را مدنظر قرار داد.

این پژوهشگر دینی با اشاره به قرآن به عنوان منبع نخست تصریح کرد: این منبع را باید در صدر قرار داد. اگر سخن، حدیث، فتوا و گفتاری با قرآن ناسازگار باشد؛ قابل تأمل است. لذا از پیامبر نقل شده است سخنان مرا با کتاب خدا بسنجید. به نظر من نگاه قرآنی به مسائل، بسیاری از مشکلاتی را که درعرصه‌های فرهنگی و اجتماعی با آن مواجهیم، حل خواهد کرد. لذا در نهج‌البلاغه آمده است در گرفتاری‌ها به سراغ قرآن بروید که البته قرآن ایده می‌بخشد.

این پژوهشگر مسأله زن در اسلام، افزود: زن در دنیای امروز، یک مسأله است و سؤال اینجاست که قرآن با آن چگونه برخورد کرده و از کجا شروع و به کجا ختم کرده است؟
وی با بیان اینکه «حدود ۳۵۰ آیه در قرآن کریم به مساله زن پرداخته است»، گفت: در تمامی سال‌های نزول قرآن شاهد پرداختن به مسأله زن هستیم. یعنی به شرایط حضور زنان در هر یک از این سال‌ها توجه کرده است.
این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه «طبق بررسی من قرآن طی چهار مرحله درباره زنان صحبت کرده است»، افزود: آغاز نگاه قرآن به زن، نقد رویکرد جاهلیت به موضوع زنان است. آیه "وَإِذَا الْمَوْؤُودَةُ سُئِلَتْ" در سال نخست نازل شده است و به این موضوع می‌پردازد که در جامعه که داشتن دختر را ننگ می‌دانستند؛ چرایی زنده به گور شدن باید بررسی شود. امام موسی صدر در این باره به درستی می‌فرمایند "این آیه به این موضوع اشاره دارد که چرا بدن زن باید به خاک سپرده شود و یا چرا زن در تنگنا و دور از اجتماع نگهداری شود‌؟! چرا زنان را پنهان می‌کنید؟"

وی با اشاره به سال دوم هجرت گفت: قرآن در اینجا می‌فرماید " تِلْكَ إِذًا قِسْمَةٌ ضِيزَىٰ"؛ به این معنا که چرا تبعیض جنسیتی و نابرابری می‌کنید؟ در سال یازدهم نزول قرآن، از کسانی صحبت می‌کند که وقتی به آنها خبر می‌دهند فرزندشان دختر است، چهره‌شان سیاه می‌شود.

مهریزی در ادامه با تأکید بر اینکه «مذمت نگاه تحقیرآمیز به زنان، روندی است که از سال اول نزول قرآن آغاز می‌شود»، به مرحله دوم از روند قرآن در موضوع زنان اشاره کرد و گفت: مرحله دوم این است که زن و مرد هستند و باید آنها را دید و باید تبیین کرد و ادبیات معرفتی تولید کرد؛ مانند آنچه از مقایسه سفرنامه ناصرخسرو و ابن جبیر از دو سفر حج خود دیده می‌شود، در سفرنامه ناصرخسرو گویی زنی نیست اما در گزارش ابن جبیر از حضور زنان روایت می‌کند و به ماجرای قرق کعبه در تاریخ ۲۹ رجب برای عبادت زنان اشاره می‌کند.

این استاد دانشگاه، با اشاره به آنچه در سال دهم نزول درباره زنان در قرآن آمده است، گفت: اینگونه نیست که زنان برای آرامش مردان آمده باشند. هیچ یک ابزاری برای دیگری نیستند بلکه زن و مرد در کنار یکدیگر به آرامش می‌رسند.
وی با اشاره با مرحله سوم که معرفی زنان نمونه تاریخ است، گفت: قرآن، از سال چهارم به بیان نمونه‌هایی می‌پردازد مانند آیاتی که در باب مریم نازل شده است. گاهی تعابیری برای مریم استفاده می‌شود که برای پیامبران استفاده نمی‌شود.
مهریزی با اشاره به ماجرای حضرت عیسی و مادرش، مادر و خواهر موسی در قرآن، تأکید کرد: قرآن به نقش مؤثر مادران پیامبران اولوالعزم در شکل‌گیری شخصیت آنها اشاره کرده است. علاوه بر این، در سال ششم نزول به نقش دختران شعیب اشاره دارد که چوپانی می‌کنند و هدف از آن ملموس ساختن رویکرد برابر نسبت به زنان است، یا به داستان ملکه سبا اشاره می‌کند که هدف آن نشان دادن قدرت یک زن در حکومت‌داری است؛ بعد ما بر سر اینکه خانمی معاون وزیر شود همچنان دعوا داریم.

وی با اشاره به سال هفتم و هشتم نزول قرآن ادامه داد: در اینجا قرآن دو نمونه زن را معرفی می‌کند؛ یکی همسر فرعون و دیگری مریم. البته در سال هفتم ماجرای همسر نوح و همسر لوط را هم مطرح می‌کند که زن یا مرد بودن امتیازآور نیست، آن مقداری که این دو جنس می‌توانند از کمالات انسانی بهره ببرند، کسب امتیاز کرده‌اند. در واقع در قرآن، الگوهای مثبت و منفی از مرد و زن برای جامعه انسانی معرفی می‌شوند.
وی با اشاره به اینکه «آخرین دوره نزول قرآن، دوران نزول در مدینه است که بحث بیان قوانین با نگاه اصلاح‌گرایانه مطرح می‌شود»، گفت: مباحث مربوط به ازدواج، طلاق و قیمومیت در این دوره ۱۰ ساله مطرح و در ۱۳ سال پیش از آن، قرآن مباحث معرفتی را پایه‌گذاری می‌کند.

وی ادامه داد: در سال دهم دو آیه درباره امر به معروف و نهی از منکر و دیگری درباره تعامل انسانی صحیح با زنان است؛ آن هم در جامعه‌ای که آنگونه با زنان رفتار می‌شد و خداوند می‌فرماید چرا زنان را پنهان می‌کنید؟!
مهریزی در پایان کلام حضرت علی(ع) هنگام تدفین حضرت زهرا(س) را برای حاضران در سالن، قرائت کرد.
گفتنی است، سلسله نشست‌های «فاطمه و جامعه امروز» که از سوی خانه اندیشمندان علوم انسانی، انجمن اندیشه و قلم و بنیاد اندیشه و احسان توحید برگزار می شود، امشب با سخنرانی خانم دکتر طوبی کرمانی و حجت الاسلام سید جواد ورعی به پایان می‌رسد. برنامه امشب نیز ساعت ۱۹:۳۰ در محل سالن فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی واقع در خیابان استاد نجات الهی، نبش ورشو برگزار می‌شود.