طبق آمار و گزارشات جهانی حدود یک چهارم افرادی که در فاصله سنی 18 تا 20 سال قرار دارند مصرف یکی از این مواد را برای یکبار در زندگی خود تجربه کرده اند و بسیاری از آنها در معرض پیشنهاد یکی از انواع این مواد توسط دوستان دانشگاهی خود قرار گرفته اند.

در واقع نگرانی عمده این است که اکثر دانشجویان حتی ممکن است متوجه نشوند که هم اتاقی، هم تیمی یا دوست صمیمی آنها دچار سوء مصرف مواد مخدر هستند که این مسئله خود می تواند آینده آنها را به خطر بیاندازد.

نشریه "پیشگیری نوین" با انتشار نتایج یک مطالعه دیگر عنوان کرده است آموزش همسالان می تواند به کاهش رفتارهای پرخطر، تقویت نگرش ها و رفتارهای سالم، بیان حقیقت در مورد مواد همان گونه که واقعا هست و مقابله با اطلاعات نادرست کمک کند.

تاثیرگذاران در گروه همسالان دانشجو می تواند شامل آموزش دهندگان آگاه، دانشجویان مشاور، نمایندگان خوابگاه ها، گروه ها و تجمع های دانشجویی و قهرمان تیم های ورزشی دانشجویی باشد.بر اساس این مطالعات پیشگیری در محیط دانشگاه نه تنها باعث افزایش آگاهی دانشجویان نسبت به خطرات سوء مصرف مواد از طریق ارائه منابع و پیامهای آگاهی بخش می شود، بلکه باعث ایجاد مهارت در دانشجویان برای مقابله با سوء مصرف نیز خواهد شد.

مخاطب آموزش پیشگیرانه در محیط دانشگاه، تمام اعضای جامعه دانشگاهی از جمله دانشجویان، اساتید، کارکنان و کارمندان دانشگاه هستند. دانشگاه علاوه بر ارتقاء آموزش تحصیلی دانشجویان، درصدد شناسایی عوامل توسعه سلامت و امنیت فردی و اجتماعی آنها نیز است و دانشجویان را به عنوان افرادی در نظر می گیرد که خود مسئول کلیه اعمال و رفتارشان هستند.

بر اساس مطالعات جامعه شناختی که در این گزارش به آن پرداخته شده است، بسیاری از دانشجویان بعد از ورود به دانشگاه در شرایط مبهمی قرار می گیرند. آنها خود را افرادی بالغ، مستقل و رها از محدودیت های خانه در نظر می گیرند بنابراین گاهی تمایل دارند این احساس خود را از طریق مصرف مواد مخدر ابراز کنند.

در این میان وظیفه افراد در دانشگاهها ایجاب می کند که مهم نیست چه جایگاه شغلی در دانشگاه داشته باشند بلکه مهم آن است که هرکس به سهم خود به افزایش آگاهی در مورد خطرات ناشی از سوء مصرف مواد کمک کند.

در این مقاله چند راهکار ارائه شده تا به کمک آنها بتوان از رشد شیوع سوء مصرف مواد مخدر در محیط دانشگاه پیشگیری کرد.راهکارهایی از جمله اینکه در تعطیلات یا مناسبتهای خاص دانشگاه فرصتهایی را ایجاد کنید، از مجلات درون دانشگاهی استفاده کنید، با افراد عادی مصاحبه کنید تا اثرات مخرب مواد را بیان کنند و یک کمیته و گروه رسمی از خود دانشجویان تشکیل دهید.

توزیع بروشور، پوستر و نظیر اینها در محوطه دانشگاه، استفاده از توان دانشجویان خوابگاهی، راه اندازی یک همه پرسی در مورد خطرات ناشی از سوء مصرف مواد در دانشگاه، قرار دادن صندوق ارتباطی با دانشجویان جهت پاسخگویی به سئوالات و مشکلات و تشکیل یک گروه دانشجویی دارای ایده های نو و خلاق برای افزایش آگاهی در مورد خطرات ناشی از سوء مصرف مواد در محیط دانشگاه، می تواند از جمله گامهای مؤثر بعدی باشد.

بر اساس مطالعات انجام شده در سایر دانشگاههای کشور، میزان شیوع مصرف مواد و نگرش دانشجویان به این موضوع در دو دانشگاه علوم پزشکی به طور نمونه بررسی شده است.

این آمار بر اساس چکیده مقالات ناشی از این تحقیقات اخذ شده است و تنها به صورت آماری به آن پرداخته می شود. به دلیل پیشگیری از عناوین گمراه کننده و کلی، تعداد دانشجویان شرکت کننده در تحقیق ذکر می شود تا از صدور احکام کلی مانند "درصدی از دانشجویان معتاد" جلوگیری شود.

مطالعه شیوع مصرف مواد در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی که در تابستان سال 87 به چاپ رسیده است، به بررسی شیوع مصرف مواد مورد سوء مصرف در دانشجویان این دانشگاه در سال تحصیلی 86 - 85 پرداخته است.

نوع مطالعه توصیفی تحلیلی (مقطعی) بوده و مطالعه به روش سرشماری انجام گرفت و جامعه مورد مطالعه یک هزار و 186 نفر بودند.

یافته های تحقیق نشان داده است سابقه مصرف یک بار یا بیشتر در طی عمر در مورد الکل 1/17 درصد، حشیش 7/4 درصد، تریاک 8/4 درصد، هروئین 7/0 درصد، اکستازی 7/2 درصد و سایر مواد 2/5 درصد بود.

مصرف مستمر در مورد الکل 1/1، حشیش 1/0، تریاک1/0، هروئین 1/0 و اکستازی 1/0 و سایر مواد 2/0 در صد بود. پیشنهاد اولین مصرف مواد در مورد کلیه مواد به جز تریاک بیشتر توسط دوستان صورت پذیرفته بود.

شایعترین انگیزه مصرف در میان دانشجویان

در مورد حشیش و تریاک کنجکاوی و در مورد الکل، هروئین و اکستازی لذت، شایعترین انگیزه مصرف بود. میانگین سن شروع مصرف در مورد الکل 6/18، تریاک 3/18، هرویین 5/19، اکستازی 3/20 و حشیش 2/20 سال بود.

نتیجه مطالعات بر روی مصرف مواد در بین دانشجویان

شیوع مصرف الکل و سایر مواد در این دانشگاه قابل مقایسه با سایر دانشگاههای ایران است و شیوع مصرف مواد در خانم ها هر چند به نحو چشمگیری کمتر از آقایان بود ولی نسبت به مطالعات مشابه در دانشگاههای دیگر بالاتر بود.

مطالعه مروری وضعیت مصرف مواد در دانشجویان کشور که در بهار 1385 به چاپ رسیده است. پژوهش های متعددی در کشور طی سال های اخیر در مورد وضعیت مصرف مواد در دانشجویان انجام شده است. اسناد مرور شده شامل مقالات منتشر شده در مجلات علمی داخلی و خارجی، پایان نامه ها، مقالات ارایه شده در کنگره ها و گزارشات سازمانی بوده است.

نتایج سه شاخص «مصرف در طول عمر»، «مصرف در حال حاضر» و «مصرف روزانه» به تفکیک در مورد مواد اپیوییدی، الکل، حشیش، کوکایین، مواد توهم زا (هالوسینوژن ها) و آمفتامین از این مطالعات استخراج و ارایه شده است. 

شایعترین مواد غیرقانونی مورد استفاده

نتایج این مطالعه مروری حاکی از آن است که تقریبا تمام این مطالعات مربوط به سال های بعد از 1376 است. بسیاری از مطالعات دارای اشکالات متدولوژیک بودند که استفاده از آنها را دچار مشکل می کرد. با این وجود می توان نتیجه گیری کرد که الکل و پس از آن مصرف تریاک و سپس حشیش شایع ترین مواد غیر قانونی مورد استفاده هستند.

تعداد دانشجویانی که به مصرف یکی از مواد غیر قانونی وابسته هستند بیش از 50 هزار نفر و تعداد کسانی که در طول یک ماه حداقل یک بار یکی از مواد اپیوئیدی را مصرف می کنند حدود 150 هزار نفر در کشور تخمین زده می شود.

همچنین بررسی، سوء مصرف مواد در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی در تابستان 1383 نشان می دهد. در این پژوهش 565 نفر از دانشجویان از هفت دانشکده این دانشگاه با استفاده از پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفتند.

آمار مصرف سیگار در بین دانشجویان دختر و پسر در سال 1383

در این بررسی 68 درصد خانم ها و 32 درصد آقایان شرکت کردند دامنه سنی آنان بین 20-24 سال و 92 درصد آنها مجرد بودند. 50 درصد ساکن خوابگاه یعنی غیربومی بودند. در بین افراد مورد مطالعه 82 درصد آقایان و 15 درصد خانمها حداقل یکبار مواد مصرف کرده اند. در حدود 24.3 درصد آقایان و 1.8 درصد خانمها حداقل یکبار سیگار مصرف کرده اند.

این رقم در مورد الکل آقایان 27.6 درصد و خانمها 1.1 درصد، در مورد حشیش آقایان 6.6 درصد و خانمها 0.3 درصد، در مورد تریاک آقایان 7.8 درصد و خانمها 0.3 درصد، در مورد هروئین آقایان 1.1 درصد و خانمها صفر درصد و در مورد داروهای آرام بخش و ضد اضطراب غیر نسخه شده توسط پزشک آقایان 14.4 درصد و خانمها 10.6 درصد است.

همچنین 1.7 درصد آقایان مصرف روزانه الکل دارند و در مورد داروهای آرام بخش و ضد اضطراب غیر نسخه شده توسط پزشکی مصرف روزانه در آقایان 0.6 درصد و خانمها 0.3 درصد بوده است. انگیزه گرایش به سو مصرف مواد به ترتیب شامل اضطراب 34.42 درصد، کسب لذت 32.78 درصد، کنجکاوی 19.67 درصد، تسکین دردهای جسمانی 13.11 درصد بوده است.

در این مطالعه نام دانشگاه ها به دلیل حفظ شرایط تحقیق حذف شده است.