عراق دو هفته بعد از برگزاری انتخابات پارلمانی با اعلام رسمی نتایج و آغاز مذاکرات بین گروه‌های سیاسی برای تشکیل دولت جدید با رویکردی تازه، چشم‌انتظار آینده نشسته است.
حسن کاظمی قمی، اولین سفیر جمهوری اسلامی ایران پس از سرنگونی حکومت صدام حسین در عراق، معتقد است که به این زودی‌ها نباید منتظر معرفی یک دولت جدید در عراق باشیم و روند رایزنی‌ها برای تشکیل دولت جدید دست کم ماه‌ها طول می‌کشد. در ادامه متن کامل گفت‌وگوی «اعتماد» با حسن کاظمی قمی، سفیر پیشین جمهوری اسلامی ایران در عراق را مطالعه می‌کنید.
**تحلیل شما از نتایج انتخابات سراسری در عراق چیست؟
نتایج انتخابات اخیر در عراق همان‌گونه که به صورت رسمی هم از سوی کمیسیون عالی انتخابات عراق اعلام شد، هیچ برنده قاطعی نداشت و لیست‌های مختلف توانستند هر یک تعدادی از کرسی‌های پارلمان را کسب کنند، بدون اینکه هیچ یک از آنها اکثریت مطلق کرسی‌ها را در اختیار داشته‌باشند. این اولین‌بار نیست که در عراق چنین اتفاقی رخ می‌دهد و این ویژگی دموکراسی‌های پارلمانی است.
ویژگی مهم و بارز انتخابات اخیر عراق این بود که انتخابات در فضایی آرام و سالم، بدون هیچ رویداد امنیتی قابل توجه و در سایه اخلاق سیاسی برگزار شد و به جز معدود اعتراض‌هایی، نتایج انتخابات مورد پذیرش همه گروه‌ها و جناح‌های سیاسی، از اقوام، مذاهب و گرایش‌های گوناگون سیاسی عراق قرار گرفت. آنچه الان برای عراق اهمیت دارد، در گام دوم بعد از انتخابات تشکیل پارلمان از اعضای منتخب و سپس انتخاب نخست‌وزیر و تشکیل دولت است. به صورت طبیعی پارلمان در موعد مقرر خودش تشکیل جلسه خواهد داد و به نظر نمی‌رسد که مانعی برای برگزاری نخستین جلسه پارلمان عراق وجود داشته‌باشد، اما گام سوم و انتخاب نخست‌وزیر، مرحله پیچیده و زمان‌بری است که نمی‌توان پیش‌بینی کرد کی به نتیجه برسد.
بر اساس قانون اساسی عراق، رییس‌جمهور عراق باید نامزدی را که نماینده فراکسیون اکثریت مجلس عراق است برای تشکیل دولت مامور کند. از آنجایی که هیچ یک از لیست‌های پیروز انتخابات عراق به تنهایی کرسی‌های کافی برای رای اعتماد ٥٠ درصد به اضافه یک یا اکثریت مطلق را در اختیار ندارند، در نتیجه رایزنی‌ها برای ایجاد یک ائتلاف و تشکیل یک فراکسیون با اکثریت مطلق پارلمانی شروع شده است. همانطور که اکنون شاهد هستیم، گروه‌ها و رهبران فهرست‌های برنده در انتخابات اخیر، مذاکرات و رایزنی‌ها را با یکدیگر آغاز کرده‌اند تا بتوانند تشکیل فراکسیون دارای اکثریت در پارلمان را عملی کنند.
آنچه که در انتخابات عراق رخ داد، در واقع نشان‌دهنده این بود که جریان مقاومت و جریان‌های اسلام‌گرا در عراق توانستند با نسبت قابل توجهی، در انتخابات موفق شوند. برای مثال فهرست فتح که مجموعه‌ای از سیاستمداران نزدیک به حشدالشعبی است، برای اولین‌بار در انتخابات به صورت مستقل حاضر شده‌بود و توانست دومین فهرست از لحاظ تعداد کرسی‌های کسب شده در انتخابات باشد و درصد قابل توجهی از آرا را به خود اختصاص دهد. در تحلیل نهایی می‌توان گفت که جریان‌های حامی مقاومت، اسلام‌گرایان و جریانی که مخالف اشغال‌گری و نفوذ امریکا در منطقه است، در این دوره بیش از گذشته خودش را نشان داده است.
**اما برخی اعتقاد دارند که بعد از ١٥ سال انحصار قدرت در اختیار شیعیان، انشقاق و چنددستگی میان گروه‌های شیعه افزایش یافته و این امر باعث کاهش توان آنها شده است.
اینکه گفته می‌شود جریان‌های اسلامی و اهل بیت شیعه در این انتخابات موفق نشدند و بعد از پانزده سال باید مناصب حساس را از دست بدهند، این با واقعیت همسویی ندارد. در انتخابات دوره گذشته بیت شیعی با ٢ فهرست در انتخابات شرکت کرده‌بود، این‌بار با ٥ فهرست وارد انتخابات شد. وقتی که نگاه می‌کنیم سرجمع کرسی‌های پارلمانی که این ٥ فهرست به دست آورده‌اند، نسبت به دوره گذشته کاهشی نشان نمی‌دهد، بلکه حتی چند کرسی هم به کرسی‌های پارلمانی این فهرست‌ها اضافه شده است. در نتیجه نمی‌توان گفت که جریان‌های برجسته شیعه در عراق دچار افول شده‌اند یا شکستی خورده‌اند.
**با پیروزی مقتدی صدر در انتخابات، تصور می‌کنید که او بتواند با کدام‌یک از گروه‌های اصلی پارلمان برای تشکیل قدرت به ائتلاف برسد؟
اخبار مختلفی منتشر می‌شود که مثلا فهرست‌های انتخاباتی سائرون، فتح، نصر و حکمت که در صدر فهرست‌های راه‌یافته به پارلمان جا دارند، با یکدیگر به توافق‌هایی رسیده‌اند، اما هیچ یک از این توافق‌ها و مذاکرات هنوز قطعی نیست. حتی این هم قطعی نیست که سید مقتدی صدر، تعیین‌کننده نخست‌وزیر آینده عراق باشد.
اینکه فهرست سائرون تعداد بیشتری کرسی نسبت به فهرست‌های دیگر کسب کرده است و اکثریت نسبی را در اختیار دارد، دلیل نمی‌شود که لزوما فراکسیون اکثریت مطلق مجلس هم تحت ریاست این فهرست باشد. الان قطعا مشخص نیست که کدام گروه‌ها می‌توانند با یکدیگر به توافق برسند تا ١٦٥ کرسی لازم برای اکثریت مطلق پارلمان را در اختیار داشته‌باشند.
توافق باید بین تعداد زیادی از فهرست‌های انتخاباتی شکل بگیرد و فقط یک فهرست تعیین‌کننده آینده پارلمان نیست. من احتمال زیادی می‌دهم که این رایزنی‌ها برای تشکیل فراکسیون اکثریت، بسیار طولانی‌تر از آنچه در اخبار و گزارش‌های کنونی به آن اشاره می‌شود، خواهد شد. پیش‌بینی من این است که دست‌کم ٤ تا ٦ ماه زمان برای توافق میان گروه‌های مختلف لازم باشد. اما درنهایت زمانی که این فراکسیون بعد از رایزنی‌ها شکل بگیرد، فراکسیونی را تشکیل خواهند داد که هم نخست‌وزیر و هم اعضای دولت را مشخص خواهد کرد.
**با چنین شرایطی تصور می‌کنید چگونه دولتی در عراق روی کار بیاید و نتیجه انتخابات چه تاثیری بر روابط بغداد با تهران داشته‌باشد؟
من فکر می‌کنم که شاخصه دولت جدید، دولتی باشد که آغاز بازسازی در عراق، تکمیل امنیت و توسعه روابط خارجی را در اولویت خود قرار می‌دهد و از این جهت می‌توان پیش‌بینی کرد که دولت و پارلمان جدید، دولتی خواهد بود که در تعامل با جمهوری اسلامی ایران یک روند رو به پیشرفت و توسعه‌ای را در پیش خواهد گرفت.
**مقتدی صدر فهرستش اگر به تعبیر شما نگوییم پیروز انتخابات، دست کم پدیده انتخابات اخیر بود. شعار اصلی او اصلاحات بنیادی، مبارزه با فساد دولتی و بهبود خدمات اجتماعی در عراق بود، فکر می‌کنید در جریان این مذاکرات و رایزنی‌ها برای تشکیل دولت این شعارها همچنان به عنوان اولویت باقی بمانند یا برای مصالحه و معامله بین جناح‌ها این شعارها هم تعدیل شوند یا به فراموشی سپرده شوند؟
این شعارها مختص فهرست سائرون و مقتدی صدر نبود. شعارهایی که فهرست‌های انتخاباتی دادند، خیلی از هم فاصله نداشت. مبارزه با فساد، تغییر ساختار اداری دولت، توسعه خدمات عمومی و افزایش رفاه عمومی از جمله شعارهای همه فهرست‌ها بود.
در هر شرایطی اهداف و شعارهای جناح‌های سیاسی تغییر می‌کند، برای مثال در انتخابات قبلی عراق، مساله امنیت در صدر مطالبات عمومی و شعار اصلی فهرست‌های انتخاباتی بود. امروز که شرایط امنیتی تا حدی در عراق بهبود پیدا کرده است، اولویت‌های رای‌دهندگان هم تغییر کرده. مساله بازسازی و توجه به ساختار حکومت اولویت کنونی جناح‌های سیاسی در عراق است و تقریبا می‌توان گفت که نحوه برخورد با این دو مساله، در راس شعارها و اولویت‌های همه فهرست‌ها قرار داشت.
با توجه به حجم معضلات و مشکلات مبتلابه دولت عراق در شرایط کنونی، قطعا باید برای رسیدگی به آنها اولویت‌بندی‌هایی انجام شود و خب قطعا این اولویت‌بندی‌ها بخشی از مذاکرات میان گروه‌های سیاسی عراق در تشکیل ائتلاف خواهد بود و نمی‌توان انتظار داشت که همه بتوانند به همه شعارهایی که در دوران انتخابات داده‌اند عمل کنند. چنین انتظاری با واقعیت همخوانی ندارد.
**مساله گروه‌های شبه‌نظامی و حضور حشدالشعبی، یکی از مسائلی است که برخی جناح‌های سیاسی عراق و برخی کشورهای خارجی نسبت به آن حساسیت نشان داده‌اند، به اعتقاد شما سرنوشت حشد الشعبی بعد از انتخابات اخیر چگونه رقم خواهد خورد؟
من در توضیحاتم در سوال اول گفتم، جریانی که به فتوای مرجعیت شیعه در جریان مبارزه با تروریسم وارد شد و توانست حماسه بزرگ را در شکست داعش و آزادسازی مناطق اشغالی خلق کند، امروز صوت سیاسی‌اش در پارلمان تجلی پیدا کرده است. در نتیجه هدفی که امریکایی‌ها دنبال می‌کردند تا حشدالشعبی و نیروهای مردمی را که نماد اقتدار ملی عراق هستند از بین ببرند، با شکست مواجه شده است و با پیروزی نیروهای سیاسی حامی مقاومت در انتخابات ان‌شاءالله پارلمان به عنوان مقوم و پشتیبان حشدالشعبی و نیروهای مردمی عراق عمل خواهد کرد.
*منبع: روزنامه اعتماد
