گزارشی از نمايشگاه كتاب فرانكفورت

امیر عباس تقی پور در همشهری نوشت: شصت‌و‌سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت که در تاریخ 20 مهرماه آغاز به کار کرده بود پس از 5 روز در حالی به کار خود پایان داد که به‌نظر می‌رسد در سال‌های آتی، با شدت بیشتری تحت‌تأثیر تکنولوژی‌های نوین نشر، قرار خواهد گرفت.

براساس آخرین آمارهای منتشر شده، امسال 7هزار و 384 ناشر از 106 کشور جهان در این نمایشگاه غرفه برپا کرده بودند و در مجموع 280 هزار و 194‌نفر از آن بازدید کردند که این تعداد به نسبت نمایشگاه سال 2010 افزایشی حدود یک‌درصدی داشته است. در بزرگ‌ترین نمایشگاه کتاب جهان، بیش از 3هزار و 200‌سمینار تخصصی و برنامه جنبی برگزار شد و حدود 10‌هزار خبرنگار از رسانه‌های گروهی، اخبار نمایشگاه را پوشش ‌دادند.

در نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت، فروش کتاب ممنوع است و صرفاً محلی برای مذاکره و فراهم کردن زمینه‌های عقد قراردادهای کلان محسوب می‌شود. شرکت‌کنندگان در این نمایشگاه، از هر فرصتی برای توسعه بازار کسب‌وکار خود در ملاقات‌هایشان با یکدیگر استفاده می‌کردند. این امر، به‌ویژه در 3 روز اول نمایشگاه که بازدید از آن، مختص متخصصان و فعالان حوزه نشر است، مشهودتر بود.

فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات

در سال‌های اخیر، فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات، چهره جدیدی به نمایشگاه کتاب فرانکفورت داده است تا جایی که می‌توان گفت این نمایشگاه دیگر در انحصار ناشران مکتوب نیست. حضور فعال تولید‌کنندگان و ناشران فیلم، بازی‌های رایانه‌ای، کتب الکترونیک، چند رسانه‌ای‌ها و صنایع مرتبط با فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات، حوزه تعامل شرکت‌کنندگان را از صنعت چاپ و نشر مکتوب فراتر برده و چشم‌انداز همکاری‌های میان آنها را وسیع‌تر کرده است. البته، این موضوع یعنی توسعه نشر الکترونیک دغدغه‌هایی را هم به همراه دارد که عدم‌استقبال از خرید کتاب‌های الکترونیک یکی از این دغدغه‌هاست. همچنین برخی از ناشران از دانلود رایگان کتاب‌هایشان نگرانند. آنها معتقدند با این کار، منافعشان و همینطور منافع نویسندگان به خطر می‌افتد. به‌نظر می‌رسد این شرایط، مسئولیت‌های جدیدی را نیز پیش‌روی ناشران و برگزارکنندگان این نمایشگاه قرار داده است تا بتوانند با نوآوری و خلاقیت در شکل برگزاری و محتوای نمایشگاه، به انتظارات جدید پاسخ دهند و شاید به‌دلیل درک همین ضرورت‌هاست که آقای باس، مدیر اجرایی نمایشگاه از انتخاب شعار تجدید نظر برای شصت‌و سومین دوره این نمایشگاه خبر داده بود.

افسانه ایسلند

در این دوره، ایسلند میهمان ویژه نمایشگاه بود و به همین دلیل در طول 5 روز برپایی تعداد زیادی از مسئولان، نویسندگان و هنرمندان برجسته آن در نمایشگاه حاضر بودند. مسئولان اجرایی این کشور با استفاده از آخرین تکنولوژی‌های تولید و پخش فیلم‌های سه‌بعدی و در کمال سادگی، جایگاه کتاب و کتابخوانی در ایسلند 300 هزار نفری را به‌خوبی به نمایش گذاشته بودند. حضور پرشمار بازدیدکنندگان و توقف آنها در سالن اختصاصی این کشور، حکایت از موفقیت ایسلندی‌ها در جذب مخاطبان داشت. آنها به زیبایی هر چه تمام‌تر و در عین سادگی توانستند از این فرصت، برای معرفی فرهنگ و ادبیات خود استفاده کنند. پرده‌های بزرگی که روی آنها فیلم معرفی کتابخانه‌های شخصی و کتابخوانی شهروندان ایسلندی، بدون آنکه زاویه دوربین‌ها تغییر کند، پخش می‌شد، چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کرد؛ شهروندانی که انتخابشان آگاهانه صورت گرفته بود. در اتاق نشیمنی هم که به‌صورت مکعب طراحی شده بود نمایش فیلم‌ پاناروما با موضوع فرهنگی و جاذبه‌های این کشور با استقبال بسیار مواجه شد.

ایران و نمایشگاه کتاب فرانکفورت

عدم‌حضور یکپارچه کشورمان در این نمایشگاه و کشیده شدن دیوار نمایشگاهی مقابل غرفه ایران، بازتاب بسیار گسترده‌ای داشت تا جایی که علی زارعی نجفدری، مشاور رئیس‌جمهور و مدیرعامل انتشارات علمی و فرهنگی ضمن مقصر دانستن سفارت ایران در آلمان از صدور دستور وزیر ارشاد برای بررسی موضوع خبر داد. این قضیه آنقدر اهمیت یافت که موجب اظهار نظر وزیر ارشاد و معاون فرهنگی وی نیز شد. با وجود این عدم‌حضور، ناشرانی از بخش‌های دولتی، عمومی و خصوصی در قالب حدود 20‌غرفه، تلاش مناسبی برای معرفی آثار و برگزاری دیدارهای کاری با ناشران مختلف داشتند.